احتمالا این جمله را شنیده‌اید که «خنده مسری است» و زمانی که فردی به شما لبخند می‌زند، بلافاصله در واکنش به این کارش شما هم لبخند می‌زنید. این اتفاق محدود به لبخندزدن و احساس شادمانی نیست؛ غم و اندوه و احساسات دیگری هم سرایت‌پذیرند. در این مقاله درباره سرایت‌پذیری احساسات و نظریه سرایت عاطفی می‌گوییم. با ما همراه باشید.
سرایت عاطفی چیست؟
سرایت عاطفی یعنی مشاهده رفتار یک فرد منجر شود دیگران همان رفتار را انعکاسی تکرار کنند. ما انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستیم و به محرک‌های دنیای اطرافمان واکنش نشان می‌دهیم، پس جای تعجب نیست که احساسات و رفتارهایمان نیز تحت‌تأثیر اطرافیانمان قرار گیرند.
نظریه سرایت عاطفی
الین هتفیلد اولین کسی بود که این نظریه را مطرح کرد و سرایت عاطفی را «تمایل به تقلید و همگام‌سازی خودکار عبارت‌ها، صداها، حالت‌ها و حرکت‌ها با افراد دیگر و درنتیجه هم‌گرایی عاطفی» تعریف کرد.
چه چیزی باعث سرایت عاطفی می‌شود؟
گرچه طبق پژوهش‌های اولیه سرایت عاطفی کاملا ناخودآگاه رخ می‌دهد، ممکن است عوامل مختلفی در سرایت عاطفی نقش داشته باشند یا باعث ایجاد آن شوند. این عوامل عبارت‌اند از:
- ارتباط کلامی؛
- ارتباط غیرکلامی مانند حالات چهره و زبان بدن؛
- عوامل محیطی مانند موسیقی، رایحه‌ها و جو حاکم بر محیط.
اتاقی را تصور کنید پر از افرادی که در حال تماشای نمایش استندآپ کمدین هستند. داستان خنده‌دار و اعمال مجری باعث واکنش مسری شادی در میان بینندگان می‌شود. بسیاری از افراد مانند تبلیغ‌کنندگان، فیلم‌سازان، رستوران‌داران و فروشندگان برای متقاعدکردن شما به خرید چیزی یا ایجاد احساسی در شما از سرایت عاطفی بهره می‌گیرند.
برای درک بهتر عوامل محیطی اتاقی تمیز را تصور کنید که همه وسایل مرتب و سر جای خودشان هستند. دیدن این اتاق به شما آرامش می‌دهد و این احساس برای هر کسی که وارد اتاق شود و تمیزی آن را ببیند، مسری است.
احساسات منفی مسری‌ترند یا احساسات مثبت؟
همان‌طور که احساسات مثبت به دیگران سرایت می‌کنند، احساسات منفی نیز مسری‌اند. جالب است بدانید احساساتی مانند غم، خشم، ناامیدی و افسردگی بسیار مسری‌تر از احساسات مثبت‌اند و خیلی زود دیگران را درگیر می‌کنند. عوامل محرکی مانند کم‌خوابی، گرسنگی و استرس شدید، فرد را در برابر سرایت عاطفی آسیب‌پذیرتر می‌کنند.
ارتباط سرایت عاطفی با نورون‌ها
بر اساس پژوهش‌ها، ممکن است شبیه‌سازی احساسات دیگران ریشه عصبی داشته باشد. این عامل عصبی مربوط به نورون‌های آینه‌ای است؛ زمانی که کسی دیگری را در حال انجام کاری مشاهده می‌کند، نورون‌های خاصی در مغزش فعال و باعث می‌شوند دقیقا همان کار را تکرار کند. یعنی اگر فرد دیگری را در حال گریه‌کردن، خندیدن یا لبخندزدن ببینید، آنچه را انجام می‌دهد، آینه‌وار انجام می‌دهید و این‌طوری احساسات فرد به شما سرایت می‌کنند. تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که چرا کودکتان دقیقا کارها و رفتارهای شما را انجام می‌دهد؟ گویا دلیلش نورون‌های آینه‌ای و سرایت‌پذیری عاطفی است.
مراحل سرایت عاطفی و تأثیر آن
به نظر می‌رسد سرایت عاطفی آن‌قدر سریع اتفاق می‌افتد که حتی متوجهش هم نمی‌شوید، بااین‌حال کارشناسان معتقدند بروز سرایت عاطفی مراحلی دارد.
- تقلید: در واکنش به لبخند فرد مقابل، لبخند می‌زنید و خنده‌اش را تقلید می‌کنید.
- بازخورد: فکر می‌کنید که من از لبخند و شادی دیگری خوشحال شده‌ام.
- سرایت: حالا که من شادم، من هم لبخندم را به دیگران منتقل می‌کنم.
البته لبخندزدن و خندیدن راه‌های مثبتی برای به‌اشتراک‌گذاشتن احساسات‌اند. جای تعجب نیست که وقتی لبخند می‌زنید و احساسات دیگران را منعکس می‌کنید، احساس شادی بیشتری می‌کنید و استرستان کاهش می‌یابد.
سرایت احساسات مثبت تأثیرات بسیار مثبتی هم دارد مانند لبخندی که ادامه می‌یابد، ارتباط و هیجانی که در کنسرت احساس می‌کنیم و احساس حمایتی که در رویدادهایی مانند یادبودها دیده می‌شود. این در حالی است که احساسات مسری منفی تأثیری منفی دارند. وقتی احساس منفی دیگران به ما سرایت می‌کند، ثابت‌قدم‌ماندن و مهار احساسات منفی بسیار دشوار می‌شود. زمانی که احساسات منفی در گروهی از افراد سرایت کنند، ممکن است اثرات ناخوشایندی همچون افزایش خشونت بر جای بگذارند.
روش‌های مهار اثرات سرایت عاطفی
با توجه به اثراتی که سرایت عاطفی دارد، لازم است شیوه‌های مهار سرایت احساسات را یاد بگیریم. در ادامه، تعدادی از توصیه‌های مفید در این زمینه را مطرح کرده‌ایم.
- دریابید که چه اعمالی (کلامی و غیرکلامی) شما را وادار به واکنش می‌کنند. آیا احساسی را که این اعمال در شما ایجاد می‌کنند، دوست دارید؟ اگر علاقه‌ای به این احساسات ندارید، می‌توانید به‌محض مشاهده چنین رفتارهایی اقدامات لازم را انجام دهید و تا حد امکان از آنها پرهیز کنید.
- یک لحظه بایستید و آنچه را در حال وقوع است، تحلیل کنید و نفس عمیقی بکشید. اکنون که به خودتان فرصت تحلیل شرایط را داده‌اید، از بدنتان به نفع خود استفاده کنید. تنفس عمیق بسیار مفید است. وقتی این کار را انجام می‌دهید، بدن به ذهن این سیگنال را می‌دهد که «همه‌چیز درست خواهد شد» و بدن و ذهن شما شروع به متمرکزشدن می‌کنند.
- همدلی با دیگران را تمرین کنید. همدلی درست و بجا با دیگران به شما این امکان را می‌دهد که احساسات دیگران را از احساسات خود جدا کنید. وقتی همدلی می‌کنید، یعنی احساسات دیگران را درک می‌کنید و برای گذر بهتر از این شرایط کنارشان می‌مانید نه اینکه احساسات آنها را احساسات خود بدانید.
- با افرادی ارتباط برقرار کنید که تأثیر مثبتی روی شما دارند. سعی کنید با افرادی در ارتباط باشید که به شما آرامش می‌دهند و بودن در کنارشان احساس راحتی را برایتان به ارمغان می‌آورد.
- مهارت‌های مقابله‌ای مفید را تقویت کنید. در موقعیت‌های ناراحت‌کننده و دشوار، از راهبردهای مقابله‌ای مفید مانند تنفس عمیق، تجسم هدایت‌شده و بازسازی شناختی استفاده کنید.
کلام پایانی
زندگی پر از لحظات تلخ و شیرینی است که به‌راحتی سرایت‌پذیرند. نکته مهم این است که مهار احساسات و واکنش درست به سرایت عاطفی را یاد بگیرید.
چه احساساتی راحت‌تر به شما سرایت می‌کنند؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و رفتار شما به‌وجود می‌آورد. اگر احساس افسردگی دارید، حتما با کمک یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ارتباط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.
