همه چیز درباره تب دنگی + راههای انتقال، علائم، راه پیشگیری و شیوههای درمان
تب دنگی بیماری خطرناکی است که عامل آن نوع خاصی از پشههای آلوده به ویروس دنگی، به نام پشههای آئدس هستند. این بیماری، از طریق نیش پشههای آلوده به انسان منتقل میشود و در مناطق گرمسیری و جاهایی که آب راکد وجود دارد، شیوع بیشتری داشتهاست. ویروس تب دنگی ابتدا از طریق نیش پشه به بدن منتقل میشود و سپس گسترش مییابد و باعث بروز بیماری تب دنگی و ظهور علائم آن میشود. این بیماری که از مهمترین بیماریهای ویروسی و پاندمیهای اخیر در جهان به شمار میرود، میتواند عوارض و خطرات جدی برای سلامتی داشته باشد. به همین دلیل، آگاهی از این بیماری و شناخت علائم آن در دستور کار بسیاری از سازمانها در کشورهای مختلف قرار گرفته است.
تاریخچه بیماری
نخستین شیوع و همهگیری گستردهای که از تب دنگی گزارش شده است به حدود سال ۱۷۸۰ میلادی برمیگردد. شیوع این بیماری، در مناطق جغرافیایی گرمسیر و بهخصوص در فصول گرم سال مشاهده شدهاست. افزایش جمعیت و سفرها، تغییرات اقلیمی و تغییرات آب و هوا، باعث شیوع تب دنگی به مناطق جدیدی از جهان شده است و مناطق جدیدی با این بیماری تحت تاثیر قرار گرفتهاند.
تب دنگی چه علائمی دارد؟
علائم تب دنگی چند روز بعد از اینکه پشهی آلوده به ویروس، فردی را بگزد، ظاهر میشوند. بازهی زمانی واکنش بدن افراد به این ویروس با هم متفاوت است اما معمولاً بین۳ تا ۱۰ روز طول میکشد. این علامتها، به دو دستهی علائم اولیه و علائم شدید پس از حاد شدن بیماری، تقسیم میشوند:
علائم حادتر
مرحله حاد هم علائم متفاوتی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
- دل درد شدید
- درد بسیار شدید استحوان
- خونریزی داخلی
- نشت مایعات از عروق
- خون دماغ شدن
- خون ریزی از لثه
- مشاهدهی خون در مدفوع
- کاهش ناگهانی فشار خون
- بی حالی و غش
- خطر مرگ در صورت درمان نشدن و شدت گرفتن بیماری
آیا تب دنگی واگیر دارد؟
تب دنگی بهصورت مستقیم واگیردار نیست و قابلیت انتقال از انسان به شخص دیگری را ندارد. هرچند که این ویروس میتواند از طریق انتقال خون آلوده یا پیوند اعضا نیز انتقال پیدا کند یا درموارد بسیار نادر از مادران باردار به جنین منتقل شود. در صورتی که پشهها شخص مبتلا را نیش بزنند، ناقل ویروس خواهند بود و میتوانند بیماری را به افراد دیگر انتقال دهند. در نتیجه، قرنطینهی شخص بیمار در محیط بدون پشه و حشره در جلوگیری از شیوع این بیماری، اقدامی مفید و اثرگذار خواهد بود.
انتقال بیماری
عامل اصلی ابتلا به بیماری، پشههای آلودهای هستند که انسان را نیش میزنند و از این طریق ویروس را به آنها منتقل میکنند. این پشهها، نوع خاصی از پشه به نام پشههای آئدس هستند و نقش اصلی را در انتقال بیماری دارند. این نوع پشه معمولاً در آب و هوای گرمسیری زندگی میکند و برای تخمگذاری از آبهای راکد، حوضچهها، ظروف آب و آب زیر گلدان و آبهای جمعشده و راکد در باغچه یا فاضلاب استفاده میکنند.
حشره ناقل تب دنگی
دو گونهی بهخصوص از پشههای آئدس به نام پشههای آئدس ایجپتی و پشههای آلبوپیکتوس، عامل انتقال ویروس این بیماری هستند. پشههای ایجپتی در اقلیمهای گرمسیر و مرطوب زندگی میکنند و در آبهای راکد تخم میگذارند. این پشهها عموماً توانایی زندگی در محیطهای شهری را دارند. به همین دلیل، جای نگرانی دارد که این پشهها حتی در طول روز هم ممکن است آدمها را نیش بزنند. پشههای آلبوپیکتوس به شیوهای مشابه، این بیماری را منتقل میکنند، با این تفاوت که تحمل دمایی بهتری دارند و در هوای سردتر نیز مشاهده شدهاند.
۱۰ ویژگی پشه آئدس
- پشههای آئدس بیش از ۹۵۰ گونه پشه را شامل میشود. تنها برخی از آنها ناقل بیماریهای خطرناک هستند.
- این پشهها در مناطق معتدل و گرمسیری سراسر جهان زندگی میکنند.
- برخی از گونههای آئدس، به خصوص A. aegypti و A. albopictus، ناقل بیماریهایی مانند تب چیکونگونیا، تب دنگی و تب زیکا هستند.
- پشههای آئدس در طول چرخه حیات خود از تخم، لارو، پوپا و بالغ تغییرات زیادی را تجربه میکنند.
- پشههای بالغ آئدس وابسته به شرایط محیطی عمری بین دو تا چهار هفته دارند.
- فقط پشههای ماده گاز میگیرند و خون مینوشند.
- پشههای ماده آئدس برای تولید تخم نیاز به خون دارند.
- پشههای آئدس تخمهای خود را بر روی دیوارههای داخلی ظروفی که آب در آنها وجود دارد میگذارند.
- لاروهای آئدس در آب زندگی میکنند.
- پشههای آئدس میتوانند بوی میزبانان خود را از فاصله حدود ۳۰ متری تشخیص دهند.
- تاثیر تغییرات اقلیمی در شیوع تب دنگی
به نظر میرسد تغییر الگوهای هواشناسی و افزایش گرمایش زمین باعث تغییراتی در گسترش این بیماری مهلک شدهاند. شیوع تب دنگی در گذشته، بیشتر مربوط به مناطق گرم و مرطوب گرمسیری بوده اما با افزایش دما در برخی مناطق جغرافیایی و تغییرات در بارندگی، افزایش جمعیت پشههای آئدس و گسترش مناطق شیوع بیماری، به طرز محسوسی مشاهده شدهاست.
تب دنگی کشنده است؟
معمولاً هر فرد پس از ابتلا به بیماری، با درجهی متفاوتی از آن مواجه میشود که در موارد نادر وشدیدتر ممکن است منجر به فوت شخص مبتلا نیز بشود. در اغلب موارد، افراد علائمی مشابه آنفولانزا از خود نشان میدهند که پس از مدت حدود یک هفته بهبود مییابد. در مواردی که بیماری کمی شدیدتر است، علائم شدت بیشتری پیدا میکنند و نشانههای دیگری مثل دل دردهای شدید، استفراغ و خستگی مفرط و خونریزی لثه یا بینی نیز ظاهر میشوند.
تب دنگی در حالت شدید و حاد منجر به وضعیت خطرناکتری میشود و باعث بروز تبهای شدید، خونریزیهای داخلی و حتی نارسایی اعضای داخلی خواهد بود. این شکل از بیماری، تهدیدی جدی و مخاطرهآمیز برای زندگی فرد محسوب میشود و نیاز به مراقبتهای پزشکی جدی و تخصصی دارد. در این حالت، اگر افراد به پزشک مراجعه نکنند یا اگر بدن آنها به درمان جواب ندهد، آسیبهای جدی به اعضای حیاتی بدن وارد میشود و ممکن است مرگ را به همراه داشته باشد.
تشخیص بیماری تب دنگی چگونه است؟
تشخیص این بیماری معمولاً از طریق ثبت علائم، بررسی سابقهی وجود بیماری در اطرافیان فرد و سفر به مناطق آلوده یا مشکوک انجام میشود. برخی از آزمایشها نیز برای تشخیص قطعیتر این بیماری انجام میگیرند که به شکل آزمایش خون هستند. روشهای فعلی تشخیص بیماری عبارتاند از:
۱- تست مولکولی یا PCR
این روش دقیقتر از روشهای دیگر است و میتواند برای تشخیص ویروس در مراحل اولیه استفاده شود.
۲- تشخیص آنتیبادی
این آزمایش از طریق نمونهگیری خون و تشخیص آنتی بادی مربوط به ویروس تب دنگی در بدن فرد مشکوک انجام میشود و میتواند آنتیبادیهایی که اخیراً یا در گذشته تولید شده را تشخیص دهد.
۳- آزمایش برای تشخیص آنتیژن
آزمایشهای آنتیژنی نوع دیگری از آزمایشهای خون برای تشخیص وجود رشتههای پروتئینی مربوط به ویروس در خون هستند.
پیشگیری و درمان تب دنگی
هر چند تحقیقات نشان داده راههایی برای تسکین علائم این بیماری وجود دارند و واکسنهایی برای مصون ماندن از این بیماری عرضه شدهاند؛ اما متأسفانه هنوز درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد و باید در ابتدا پیشگیری از آن را در اولویت قرار داد.
پیشگیری از بیماری
پیشگیری از نیش پشه و حشرات و عدم حضور در محلهایی که مستعد حضور پشههای آئدس باشد، به افراد کمک میکند تا از ابتلا به این بیماری، مصون بمانند. این اقداماتی که گفتیم، در واقع مؤثرترین راه از جلوگیری ابتلا به تب دنگی است. از راههای پیشگیری بیماری تب دنگی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از اسپریها و مواد دفعکنندهی پشه و حشرات
- لباسهای بلند و پوشیده
- نصب توری بر روی در و پنجره
- قرار دادن درپوش بر روی مخازن و ظروف حاوی آب راکد
- زدودن آبهای جمعشده و راکد در حیاط و اطراف مناطق مسکونی
- تزریق واکسن برای افراد واجد شرایط
- استفاده از پشهبند در مناطق با شیوع زیاد
روش درمان تب دنگی
افراد با توجه به شدت بیماری و علائمی که تجربه میکنند، نیاز به روشهای متفاوتی برای کاهش علائم دارند:
- استراحت کافی میتواند به بدن فرصت مبارزه با ویروس را بدهد و تأثیر مثبتی در بهبود روند بیماری داشته باشد.
- نوشیدن سوپهای رقیق و آبمیوه و مایعات، به دفع عفونت از بدن کمک زیادی میکند.
- معمولاً پزشکان برای پایین آوردن تب و تحمل دردهای ناشی از این بیماری، مسکنهای سبک مانند استامینوفن تجویز میکنند.
- اشخاص با درجهی حادتر بیماری، ممکن است به مایعات وریدی و دریافت خون احتیاج پیدا کنند.
- افراد دارای شرایط حادتر و بیماری پیش رونده ممکن است، بهدلیل احتمال خونریزی در بیمارستان بستری شوند. درمانگران سعی میکنند تا حد ممکن از تزریقات غیرضروری، لولهگذاری و تجویز داروهای رقیق کنندهی خون پرهیز کنند و وضعیت بیمار را بهصورت مرتب پایش کنند.
واکسن بیماری تب دنگی
برخی از پژوهشگران موفق شدهاند نوع خاصی از واکسن برای برای تب دنگی بسازند. در حال حاضر، واکسنی به نام دنگواکسیا، تنها واکسن دارای مجوز برای این بیماری است. دریافت این واکسن، مناسب کسانی است که حداکثر ۴۵ سال دارند و یک بار به تب دنگی مبتلا شدهاند. این واکسن، باید در طی سه دوز و با فواصل زمانی مشخص تزریق شود تا اثر مطلوب خود را بر سیستم ایمنی افراد بگذارد. اشخاصی که قبلاً به این بیماری مبتلا نشده باشند، برای دریافت واکسن مجاز نیستند، زیرا در صورت ابتلا به بیماری، ممکن است به تب دنگی شدید دچار شوند.
درمان خانگی تب دنگی
برخی از روشهای متداول برای تسکین علائم بیماری وجود دارند که میتوانند به همهی افراد کمک کنند. استراحت و خواب کافی در طول دورهی بیماری، مصرف مایعات، استفاده از مسکنهای سبک و کمپرسهای سرد برای کاهش دمای بدن مؤثر هستند. در صورتی که به این بیماری مبتلا شدید یا علائم مشابهی را در خود یا اطرافیان مشاهده کردید، به هیچ عنوان به سراغ خوددرمانی یا مصرف خودسرانهی دارو نروید و این بیماری را جدی بگیرید. مراجعه به پزشک و تشخیص زودهنگام بیماری میتواند در مبارزه با گسترش عفونت و جلوگیری از وخامت اوضاع به شما کمک کند.
نقش تغذیه در بهبود تب دنگی
نوع تغذیه در این بیماری نقش زیادی دارد. میوهها و سبزیجات سرشار از ویتامین هستند و در تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از ابتلا به بیماری یا کاهش اثرات ویروس بر بدن نقش دارند. بهعلاوه، مصرف میوه و سبزیجات میتواند در تآمین میزان آب لازم برای بدن، مؤثر باشد. مصرف سوپهایی مانند سوپ مرغ نیز به دلیل وجود میزان پروتئین زیاد و مواد مغذی دیگر، میتواند از حالات ضعف ناشی از بیماری تا حد زیادی بکاهد و کمبود برخی املاح در بدن را جبران کند.
تب دنگی در کودکان
علائم تب دنگی در کودکان معمولاً مشابه با بروز علائم در بزرگسالان است اما میتواند به مراتب شدیدتر باشد. از آنجایی که کودکان سیستم ایمنی و بدنی ضعیفتری دارند، بیشتر در معرض خطر هستند. والدین باید همواره به خطر حضور پشههای آئدس در منزل یا محیط پیرامون آن توجه داشته باشند و در صورت مشاهدهی کوچکترین علائم، کودک را به مراکز بهداشتی و درمانی ببرند.
با توجه به این که محدودیت تزریق واکسن برای کودکان ۹ تا ۱۶ سال وجود دارد و آنان نمیتوانند واکسن دریافت کنند باید مراقبت بیشتری برای پیشگیری از ابتلا در کودکان انجام داد.
اطلاعرسانی برای مقابله با گسترش بیماری
مقابله با این بیماری خطرناک، در درجهی اول نیازمند تلاش سازمانها به خصوص مراکز بهداشت است تا راهکارهای موثر در پیشگیری از این بیماری را به اجرا در بیاورند. اطلاعرسانی به اقشار مختلف جامعه نیز باید قدم بعدی باشد که در دستور کار قرار میگیرد و دولتها میتوانند از طریق پخش برنامههای آموزنده در رسانهها یا شبکههای اجتماعی، مردم را برای مقابله و پیش گیری از این بیماری آگاه کنند. پخش تراکت در محیطهای عمومی و شهرهای مستعدتر برای شیوع این بیماری و نصب اطلاعیه برای آگاهیرسانی در سطح شهر و پارکها از اقدامات مؤثر دیگری است که میتوانند برای افزایش سطح آگاهی جامعه از این بیماری به کار بروند.
نیاز به همکاری مردم برای جلوگیری از شیوع بیشتر
مرحلهی بعدی برای کاهش شیوع تب دنگی این است که مردم با سازمانها و نهادهای مربوط با این موضع، همکاریهای لازم را داشته باشند. مردم باید مشارکتی عمومی در گزارشدهی به دولت برای محل تجمع آبهای راکد در سطح شهر داشته باشند. علاوه بر آن، افراد میتوانند با پاکسازی آبهای راکد در حیات و پشتبام منزل خود و نصب توریهای پشهگیر و استفاده از مواد دافع حشرات، از افزایش جمعیت حشرات و در نتیجه شیوع بیماری بکاهند. واکسیناسیون برای افراد واجد شرایط و مراجعهی زودهنگام به پزشک در صورت ابتلا یا مشاهدهی علائم، از دیگر اقداماتی است که به کنترل بیماری کمک میکنند.
لزوم تحقیقات گسترده درباره این بیماری
تب دنگی، این بیماری عفونی و ویروسی، یکی از چالشهای بهداشتی در مناطق گرمسیر جهان به شمار میرود. جلوگیری از شیوع این بیماری، نیازمند تخصیص بودجه به دست دولتها و سازمانها برای انجام آزمایش و پژوهشها دربارهی این بیماری است. تحقیقات دربارهی پیشگیری از تب دنگی باید تا زمانی ادامه پیدا کند که دانشمندان بتوانند واکسنی بسازند که برای نجات همهی افرا دجامعه، مفید و مناسب باشد. انجام پژوهش روی بیماران، بررسی داروهای مؤثر برای مقابله با این بیماری و کاهش علائم آن نیز باید در دستور کار مراکز فعال جهانی قرار بگیرند تا بتوان عوارض و تلفات ناشی از این بیماری را کاهش داد و از مرگ و میر افراد جلوگیری کرد. در صورتی که به مطالعهی مطالب علمی بیشتر علاقه دارید، میتوانید از مقالات دیگر سایت چطور بازدید کنید.
سوالات متداول
تب دنگی چگونه منتقل میشود؟
تب دنگی از طریق نیش پشههای آلوده به ویروس دنگی منتقل میشود. این پشهها، پشههای آئدس نام دارند.
چه علائمی نشاندهنده ابتلا به تب دنگی است؟
تب شدید، سردرد، دردهای عضلانی و مفصلی و بثورات پوستی از جمله علائم اولیه تب دنگی هستند.
آیا تب دنگی قابلدرمان است؟
درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد، اما مدیریت علائم از طریق استراحت، مصرف مایعات و استفاده از مسکنها میتواند بهبودی را تسریع کند.
منبع ویژگیهای پشه آئدس: CDC–Britannica
سلام
خیلی خوشحالم که فعالیت کانال تلگرامی رو مجدد از سر گرفتین.
میتونم از اطلاع رسانی و به تبع، موهبت خوندن مقالات مفید شما استفاده کنم.
ممنون از توجه شما.
خوشحالیم که همراهانی چون شما داریم.