آیا استفاده ۱۰۰ درصد از مغز امکان‌پذیر است؟

بسیاری از مردم هنوز هم اعتقاد دارند که استفاده ۱۰۰ درصد از مغز غیرممکن است. از جمله باورهای عامیانه درباره‌ی مغز انسان این است که ما فقط از ۱۰ درصد ظرفیت مغزمان استفاده می‌کنیم، حال آنکه اگر به طریقی خارق‌العاده، موفق به استفاده ۱۰۰ درصد از مغز خود شویم، به یک اَبَرانسان با توانمندی‌های باورنکردنی تبدیل خواهیم شد. لوک بِسون (Luc Besson)، نویسنده و کارگردان مشهور فرانسوی، این باور عامیانه را در فیلم علمی‌ـ‌تخیلی «لوسی» (Luci)، محصول سال ۲۰۱۴، به تصویر کشیده است. این فیلم زندگی زن جوانی به‌ نام لوسی را روایت می‌کند که تحت تأثیر نوعی ماده‌ی مخدر جدید، به کلِ ظرفیت مغز خود احاطه پیدا کرده و به موجب آن، به توانایی‌هایی محیرالعقول دست یافته است. در ادامه قصد داریم این باور عامیانه را از زبان کریستین جَرِت (Christian Jarrett)، متخصص عصب‌شناسی شناختی، بررسی کنیم و ببینیم تا چه حد پایه‌ی علمی دارد.

این باور عامیانه از کجا نشأت گرفته است؟

دقیقا مشخص نیست که منشأ این باور عامیانه از کجاست، اما فرضیه‌‌های مختلفی پیرامون این موضوع مطرح شده‌اند.

• طبق یکی از معروف‌ترین این فرضیه‌ها، مقدمه‌ای که لووِل توماس (Lowell Thomas)، روزنامه‌نگار آمریکایی، بر کتاب جنجالی «آئین دوست‌یابی» اثر دیل کارنگی (Dale Carnegie) نوشت، به این باور دامن زد. توماس در نقل قولی ناصحیح از ویلیام جِیمز (William James)، روان‌شناس برجسته‌ی آمریکایی، می‌نویسد: «یک انسان‌ معمولی فقط از ۱۰ درصد توانایی ذهنی بالقوه‌ی خود استفاده می‌کند»، در حالی‌که جیمز به «انرژی ذهنی بالقوه» اعتقاد داشت و نیز در هیچ‌یک از سخنان خود به محدودیت ۱۰ درصدی اشاره‌ای نکرده است.
• فرضیه‌ی دیگری، این باور را به نقل قولی نامعتبر از آلبرت اینشتین نسبت می‌دهد. ادعا شده است اینشتین قدرت ذهنی خود را ناشی از استعداد خاصش در استفاده‌ی بیش از ۱۰ درصد از ظرفیت مغز خود می‌دانست. گفتنی است که این نقل قول در هیچ آرشیوی از سخنان اینشتین یافت نشده است.
• فرضیه‌ی سوم، این باور را تا حدی نشأت گرفته از یافته‌های علمی گمراه‌کننده می‌داند. برای مثال، ویلدر پنفیلد (Wilder Penfield)، جراح سرشناس مغز و اعصاب، در دهه‌ی ۱۹۳۰ از کشف ناحیه‌ای از مغز موسوم به قشر خاموش (silent cortex) خبر داد که طبق تحقیقات پنفیلد، هیچ‌گونه واکنشی در مقابل تحریکات الکتریکی نداشت. اما امروزه این ناحیه را با عنوان قشر تداعی (association cortex) می‌شناسیم و می‌دانیم که در پیچیده‌ترین عملکردهای ذهنی نقش دارد.

آیا «لوسی» نخستین فیلمی است که به این باور عامیانه اشاره دارد؟

خیر، پیشتر از «لوسی» در فیلم‌های متعدد دیگری نیز به این موضوع پرداخته‌ شده است. از جمله‌ی این فیلم‌ها می‌توان به «نامحدود» (Limitless)، محصول سال ۲۰۱۱، به کارگردانی نِیل بِرگر (Neil Burger) اشاره کرد، با این تفاوت که در این فیلم ادعا شده است انسان‌ها از ۲۰ درصد ظرفیت مغز خود استفاده می‌کنند. برَدلی کوپِر در این فیلم نقش شخصیتی به‌ نام اِدی را ایفا می‌کند که با مصرف یک قرص، موفق به استفاده ۱۰۰ درصد از مغز خود می‌شود. «دفاع از زندگی‌ات» (Defending Your Life) به کارگردانی آلبرت بروکس (Albert Brooks) و «پرواز مسیریاب» (Flight of the Navigator) به کارگردانی رَندال کلایزِر (Randal Kleiser) فیلم‌های دیگری هستند که این موضوع را در سال‌های ۱۹۹۱ و ۱۹۸۶ بر پرده‌ی سینما بردند. مجموعه‌ی تلویزیونی «قهرمانان» نیز که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ در چهار فصل از شبکه‌ی اِن‌بی‌سی پخش شد، به مضمون تقریبا مشابهی اشاره دارد.

چند درصد از مردم به این باور عامیانه اعتقاد دارند؟

در نظرسنجی‌ای که در سال ۲۰۱۲ از ۲۴۲ معلم مدرسه در بریتانیا و هلند انجام شد، ۴۸ درصد از شرکت‌کنندگان بریتانیایی و ۴۶ درصد از شرکت‌کنندگان هلندی با این باور عامیانه موافقت کردند. در نظرسنجی دیگری که توسط بنیاد تحقیقات پارکینسون مایکل جِی فاکس (Michael J Fox Foundation for Parkinson’s Research) در سال ۲۰۱۳ در آمریکا انجام شد، ۶۵ درصد شرکت‌کنندگان موافقت خود را با این باور اعلام کردند.

آیا این باور عامیانه حقیقت دارد؟

جالب است بدانید این باور عامیانه که ما انسان‌ها فقط از ۱۰ درصد مغز خود استفاده می‌کنیم، حقیقت ندارد. به استناد هزاران اسکن مغزی، امواج فعالیت حتی در زمان استراحت در سرتاسر مغز جریان دارند. مدرک دیگری که این باور را رد می‌کند، بیماران مبتلا به ضایعات مغزی هستند. مطالعات نشان داده است جزئی‌ترین آسیب‌های مغزی می‌توانند به پیامدهای بسیار ناگواری منجر شوند. یا مثلا اگر ارسال پیام‌های حسی از اندام‌های بدن به سلول‌های عصبی مربوطه بنا به دلایلی از جمله قطع عضو متوقف شود، سلول‌های عصبی بیانگر عضو قطع شده بیکار نخواهند ماند، چرا که به سرعت توسط نواحی مجاور در انجام سایر عملکردها به کار گرفته می‌شوند. این واقعیت ثابت می‌کند که مغز خیلی سریع تمامی بافت‌های عصبی موجود را به کار می‌گیرد و هیچ بخشی را رها شده باقی نمی‌گذارد.

پس چرا این باور غلط هنوز هم رواج دارد؟

به نظر عده‌ی زیادی از مردم، این باور عامیانه نه‌تنها محتمل بلکه فریبنده است، چرا که به این باور از منظر توانایی‌های بالقوه‌ی بشر می‌نگرند. بسیاری از ما معتقدیم فقط در صورت سخت‌کوشی فراوان است که می‌توانیم به موفقیت‌های بالاتری هم‌چون یادگیری زبان‌های خارجی، موسیقی یا مهارت‌های ورزشی دست پیدا کنیم. اما همین طرز فکر را به غلط در این ایده خلاصه کرده‌ایم که فقط ۱۰ درصد ظرفیت یا توانایی بالقوه‌ی مغز انسان قابل استفاده است.

آیا باید از بابت فیلم‌هایی مانند «لوسی» که به این باور غلط دامن می‌زنند، نگران باشیم؟

عده‌ی زیادی از دانشمندان علوم اعصاب با ساخت فیلم‌هایی از این قبیل موافق نیستند. این عده معتقدند باورهای غلط بسیاری پیرامون کارکرد مغز در میان مردم رواج یافته‌اند و چنین فیلم‌هایی فقط به گسترش این باورهای غلط دامن می‌زنند و میلیون‌ها مخاطب خود را با باورهای نادرست علمی مواجه می‌کنند. با این حال، برخی دیگر خوش‌بینانه‌تر به این قضیه نگاه می‌کنند و معتقدند که مخاطب می‌داند نباید چنین ادعاهایی را جدی بگیرد.

اما شما چه فکر می‌کنید؟ آیا با ساخت این قبیل فیلم‌ها علی‌رغم محتوای غیرعلمی‌شان موافق هستید؟

برگرفته از: wired

مقالات صوتی

مجموعه صوتی یادگیری، هوش و تقویت حافظه

هیچ‌وقت برای یادگرفتن دیر نیست

15000تومان 8000تومان

مشاهده محصول