تأثیر آلودگی هوا بر کودکان و نکاتی برای مراقبت از آنها

آلودگی هوا که امروزه به یکی از مهم‌ترین مشکلات جوامع در سراسر جهان تبدیل شده است، خطری جدی است که سلامتی همه‌ی انسان‌ها به‌ویژه کودکان را تهدید می‌کند. اثرات نامطلوب ناشی از آلاینده‌های موجود در هوایی که کودکان دلبند ما تنفس می‌کنند، طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها را نصیب آنها می‌کند که تا مدت‌ها دامن‌گیرشان خواهد بود. مطالعات متعددی که تاکنون درباره‌ی تأثیر آلودگی هوا بر کودکان و نوزادان انجام شده است، ارتباط بین آلودگی هوا و بیماری‌های ریوی و تنفسی مانند آسم و نیز مشکلاتی همچون تولد زودرس نوزادان، کمبود ویتامین D، تغییر در سیستم ایمنی بدن‌ و حتی مرگ‌ومیر را تأیید می‌کند.

کودکان، اصلی‌ترین قربانیان آلودگی هوا

آلودگی هوا نه‌تنها بر کودکان، بلکه بر بزرگسالان نیز تأثیر نامطلوبی دارد. اما به چند دلیل کودکان در معرض خطر بیشتری نسبت به بزرگسالان قرار دارند. برخی از مهم‌ترین این دلایل به شرح زیر هستند:

• کودکان سریع‌تر نفس می‌کشند و تعداد تنفس آنها در دقیقه، بیشتر از بزرگسالان است.
• بیشتر از راه دهان نفس می‌کشند و در هر تنفس حجم هوای زیادی را وارد ریه‌ها می‌کنند.
• تحرک بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند.
• معمولا زمان بیشتری را در فضای بیرون از خانه، مانند پارک یا حیاط منزل می‌گذرانند.
• ریه‌هایشان از زمان تولد همچنان در حال رشد است.
• سیستم ایمنی بدن‌شان هنوز کامل نشده است.
• در صورت وجود سرب در هوا، کودکان به دلیل آنکه قد کوتاه‌تری دارند بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند. زیرا سرب به دلیل سنگین بودن، به سطح زمین نزدیک‌تر است.

آلاینده‌های موجود در هوا و اثرات نامطلوب آن بر کودکان

از بین آلاینده‌های موجود در هوا، شش مورد به‌عنوان خطرناک‌ترین آنها شناخته شده‌اند. این آلاینده‌ها اوزون، ذرات معلق در هوا، دی‌اکسیدنیتروژن (NO₂)، دی‌اکسیدگوگرد (SO₂)، مونواکسیدکربن (CO) و سرب هستند که اثرات نامطلوب‌ ناشی از آنها بر محیط زیست و در نتیجه بر سلامتی کودکان به مراتب بیشتر است.

بر اساس مطالعات انجام‌شده، آلودگی هوا با افزایش میزان مرگ‌ومیر در کودکان و بزرگسالان ارتباط دارد. یکی از پیامدهای آن، سندرم مرگ ناگهانی نوزاد پس از تولد است که یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر نوزادان به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته شناخته شده است. پژوهشگران با بررسی سیستماتیک مقالات و تحقیقات انجام‌شده، توانستند ارتباط معناداری بین ذرات معلق در هوا و مرگ‌ومیر ناشی از سندرم مرگ ناگهانی و مشکلات تنفسی در نوزادان و کودکان زیر ۵ سال پیدا کنند.

بیماری‌های تنفسی

قرارگرفتن در معرض آلاینده‌های هوا، خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی حاد و مزمن را در کودکان مبتلا به آسم و حتی کودکان سالم افزایش می‌دهد. به‌ویژه اگر این کودکان به‌طور مرتب در فعالیت‌های ورزشی شرکت کنند. آلودگی هوا ممکن است میزان حملات را در کودکان مبتلا به آسم تا حد بستری‌شدن آنها در بیمارستان تشدید کند. مطالعات متعددی ارتباط بین آلودگی هوا و رشد ناقص ریه‌ی کودکان و اختلال در عملکرد آن را تأیید می‌کند.

افزایش خطر ابتلا به نرمی استخوان ناشی از کمبود ویتامین D

در مناطق گرمسیری، کودکانی که در مناطقی با سطح بالاتری از آلودگی هوا زندگی می‌کنند، نسبت به کودکان دیگر، بیشتر در معرض خطر ابتلا به نرمی استخوان ناشی از کمبود ویتامین D قرار دارند. در مناطقی که آلاینده‌های هوا زیاد است، میزان اشعه‌ی فرابنفش نوع B که برای تبدیل ۷-دی‌هیدروکلسترول به ویتامین D₃ لازم است، کمتر است و به همین دلیل این کودکان از کمبود این ویتامین رنج می‌برند.

تغییر در سیستم ایمنی

یک مطالعه‌ی انجام‌شده روی کودکان ۹ تا ۱۱ ساله در ۱۷ شهر اروپا نشان داده است آلودگی هوا می‌تواند نحوه‌ی تکامل سیستم ایمنی کودکان را تحت تأثیر قرار بدهد. سیستم ایمنی کودکان در برابر بیماری‌ها بسیار ضعیف است و بنابراین بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا به‌راحتی می‌تواند سیستم ایمنی آنها را هدف قرار دهد.

توصیه‌هایی مهم برای مراقبت از کودکان در هنگام آلودگی هوا

۱. کودکان عزیز‌تان را در خانه نگه دارید و جز در مواقع ضروری آنها را بیرون نبرید. اگر هم مجبور به این کار شدید سعی کنید صبح زود یا آخر شب این کار را انجام دهید.

۲. از فعالیت زیاد و شدید کودکان‌تان جلوگیری کنید. فعالیت زیاد باعث ورود حجم هوای بیشتر و در نتیجه آلودگی بیشتری به ریه‌های آنها می‌شود.

۳. بر روی صورت کودک‌تان ماسک هوا قرار دهید. ماسک‌ها تا حد زیادی از ورود برخی آلاینده‌های خطرناک،‌ گرد و غبار و باکتری‌ها به ریه‌ها جلوگیری می‌کنند.

۴. هوای داخل خانه را تمیز نگه دارید. علاوه بر آلودگی هوا که به داخل خانه نیز راه پیدا می‌کند، طبق مطالعات آژانس حفاظت از محیط زیست، هوای داخل منازل می‌تواند حتی ۵ برابر آلوده‌تر از فضای بیرون باشد. در این راستا می‌توانید با رعایت برخی نکات و همچنین تصفیه هوا با استفاده از دستگاه‌هایی که دارای فیلتر HEPA هستند، هوای داخل منزل را پاکیزه نگه دارید.

۵. مایعات بیشتر و غذاهای سالم مصرف کنید. این توصیه نه‌تنها برای کودکان بلکه برای تمامی اعضای خانواده است. افزایش مصرف مایعات به فرایند سم‌زدایی در بدن‌تان کمک و از بروز علائم شدید ناشی از آلودگی هوا جلوگیری می‌کند. همچنین غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی ویتامین C‌ و اسیدهای چرب امگا هستند، به تقویت سیستم ایمنی بدن‌تان کمک می‌کنند.

۶. انواع گیاهان را در خانه خود پرورش دهید، اگر هم نمی‌توانید خیلی به آنها رسیدگی کنید از گیاهان آپارتمانی که نیازی به رسیدگی زیاد ندارند استفاده کنید.

اثرات بهبود کیفیت هوا بر سلامتی کودکان

براساس مطالعات، تمهیداتی که در آلمان‌شرقی به منظور کاهش سطح دی‌اکسیدگوگرد و ذرات معلق در هوا صورت گرفت، سبب شد عملکرد ریه‌ی کودکان تا حد زیاد بهبود یابد. از نتایج دیگر کاهش آلودگی هوا در این منطقه، بهبود آسم و کاهش شیوع بیماری‌های تنفسی مانند برونشیت، سینوزیت و سرماخوردگی شدید بود. در ایالات متحده آمریکا، کودکانی که به ایالت‌های با میزان کمتر ذرات معلق نقل‌مکان کردند، عملکرد ریه‌شان بهبود یافت. کاهش غلظت اوزون در آتلانتا نیز سبب کاهش قابل‌ملاحظه‌ای در حملات آسم شد.

مزایای بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی آن بر سلامتی و اقتصاد جامعه

با رشد و توسعه‌ی شهرها و افزایش جمعیت، اهمیت آگاهی همه‌ی اقشار جامعه از آلودگی هوا و تأثیرات نامطلوب آن نیز افزایش می‌یابد. پژوهشگران با تعیین یک چارچوب تجزیه‌وتحلیل بر اساس سود و هزینه دریافتند کاهش آلودگی هوا علاوه بر مزایای بهداشتی، مزایای اقتصادی زیادی نیز در جامعه به همراه خواهد داشت. زیرا میزان مرگ‌ومیر و عوارض قابل‌توجه ناشی از آلودگی هوا به هزینه‌های اقتصادی زیادی برای جامعه منجر می‌شود. بنابراین رسیدگی به مسئله‌ی آلودگی هوا به‌منظور حفاظت از سلامت کودکان و حمایت از نسل‌های آینده باید در اولویت کار دولت، پزشکان، معلمان و خانواده‌ها قرار گیرد.

همه با هم در این امر مهم بکوشیم.