اگر قصد دارید به آلمان مهاجرت کنید، نکاتی که در ادامه عنوان می‌کنیم، به شما کمک می‌کند برای مهاجرت به آلمان آماده شوید. با این مقاله از چطور همراه شوید.
اولین قدم برای دریافت اجازهی اقامت، مراجعه به ادارات ثبت محلی برای ثبت آدرس‌تان در آلمان است. این کار Anmeldung نام دارد.
شهروندی آلمان
فرایند گرفتن تابعیت آلمانی کاملا متفاوت است که در این مقاله با جزئیات به آن نمی‌پردازیم. برای اینکه شهروند آلمان شوید، باید:
۱. معمولا حداقل برای پنج سال باید در آلمان اقامت کنید؛
۲. به زبان آلمانی به‌میزان کافی تسلط داشته باشید؛
۳. در امتحان شهروندی قبول شوید.
این راهنما برای دریافت شهروندی آلمان نیست. بسیاری از مهاجران آلمان، چندین دهه بدون دریافت تابعیت آلمان، در این کشور زندگی می‌کنند.
نود روز بدون ویزا
اهالی آمریکای شمالی و کشورهایی که پیش‌تر فهرست کردیم، می‌توانند به‌عنوان توریست وارد خاک آلمان شوند، بدون اینکه مجوز اقامت بگیرند. درواقع این روشی توصیه‌شده برای این کار است. افرادی که از خارج از اتحادیه‌ی اروپا و منطقه‌ی اقتصادی اروپا قصد مهاجرت به آلمان دارند، باید قبل از رسیدن به آلمان، برای دریافت مجوز اقامت، درخواست بدهند. با وجود اینکه کانادایی‌ها و شهروندان آمریکا می‌توانند تا نود روز در آلمان بدون ویزا اقامت کنند، بهتر است فرایند ارسال درخواست برای دریافت مجوز اقامت را زودتر شروع کنند. البته قبل از ارسال درخواست مجوز اقامت، مراحلی وجود دارد که باید طی کنید.
ویزا در مقابل مجوز اقامت
ویزا و مجوز اقامت را با هم اشتباه نگیرید. ویزای سفری یا توریستی به شما اجازه می‌دهد برای مدت محدود، اغلب نود روز، وارد یک کشور شوید. شهروندان آمریکای شمالی و بعضی دیگر از مناطق دنیا می‌توانند بدون ویزا برای مدت نود روز وارد آلمان شوند، از طرف دیگر، کانادایی‌ها و شهروندان آمریکا برای سفر به روسیه باید ویزای مسافرتی قبل از ورود به روسیه بگیرند؛ حتی اگر برای اهداف توریستی سفر کنند. در این راهنما مجوز اقامت به‌معنای سندی است که به شما اجازه می‌دهد بیش از نود روز در آلمان بمانید.
مجوز اقامت
مجوز اقامت در آلمان یا Aufenthaltserlaubnis این امکان را برای‌تان فراهم می‌کند که بیش از نود روز محدودیت ویزا، در این کشور بمانید. در گذشته، معمول بود که این مجوز اقامت را ویزای اقامت می‌نامیدند. برای اینکه دچار سردرگمی نشوید، از عبارت مجوز اقامت برای نام‌بردن از سندی استفاده می‌کنیم که عبارت است از کارت دیجیتالی با یک چیپ دیجیتال که به شما اجازه می‌دهد به‌طور قانونی در خاک آلمان بمانید.
دو نوع اصلی مجوز اقامت در آلمان وجود دارد:
۱. یک کارت موقتی که برای مدت معلوم، مثلا چند ماه یا چند سال، معتبر است و باید به‌طور دوره‌ای تمدید شود.
۲. کارت مجوز دائمی که شبیه به گرین‌کارت آمریکاست که دارنده‌ی آن می‌تواند در آلمان اقامت دائم داشته باشد.
کارت اقامت دائمی درست مثل گرین‌کارت، فقط به مهاجران قانونی داده می‌شود و به‌معنای دریافت شهروندی آلمان نیست.
الزام یادگیری زبان آلمانی
برای دریافت مجوز اقامت لازم نیست بر زبان آلمانی به‌طور کامل مسلط باشید و سلیس حرف بزنید؛ ولی انتظار می‌رود در زبان ملی این کشور مهارت نسبی داشته باشید و احتمالا بدون اینکه زبان آلمانی بلد باشید، نمی‌توانید مجوز اقامت طولانی‌مدت بگیرید. پیشنهاد ما این است که هرچه زودتر و قبل از رفتن به آلمان، یادگیری زبان آلمانی را شروع کنید. اگر بتوانید به زبان آلمانی با دیگران ارتباط برقرار کنید، مطمئنا زندگی جذاب‌تر و راحت‌تری در آلمان خواهید داشت. البته همان‌طور که گفتیم، تسلط صددرصدی به زبان آلمانی برای دریافت مجوز اقامت لازم نیست؛ ولی برای دریافت مجوز باید آشنایی حداقلی داشته باشید.
مجوز اقامت دوره‌های زبان آلمانی
این مجوز مشروط فقط برای افرادی در نظر گرفته شده است که می‌خواهند زبان آلمانی را در آلمان یاد بگیرند. این مجوز، محدود به سه ماه تا یک سال است و قابل‌تمدید نیست. برای دریافت این مجوز باید در یک مدرسه‌ی زبان آلمانی ثبت‌نام کرده باشید.
دسته‌بندی‌های مجوز اقامت در آلمان
چه تصمیم به کارکردن داشته باشید چه نداشته باشید، برای اقامت بیش از نود روز در آلمان باید مجوز اقامت بگیرید؛ برخلاف گذشته، امروزه مجوز کار و مجوز اقامت جدا نیست. شما مجوزی دریافت می‌کنید که متناسب با دسته‌بندی حضور شما در آلمان باشد، مثلا مجوز کاری، مجوز دانشجویی، فریلنسری، هنرمندی، همسر همراه و… .
اگر مجوزی ندارید که به شما اجازهی کارکردن بدهد، نمی‌توانید به‌طور قانونی در آلمان کار کنید. در هر شرایط و برای هر نوع اقامت در آلمان باید ابتدا ثابت کنید:
۱. می‌توانید خود را برای زندگی در آلمان ساپورت کنید.
۲. مدرک بیمه‌ی سلامت دارید، البته مدرکی که در آلمان معتبر باشد. برای دریافت بیمه حتما از قبل تحقیق کنید و قوانین آلمان را در نظر بگیرید.
چهار دسته‌بندی کلی برای مجوز اقامت در آلمان وجود دارد:
۱. مجوز اقامت: اجازهی اقامت به مدت محدود با یا بدون امکان استخدام؛
۲. کارت آبی اتحادیه‌ی اروپا: اجازهی اقامت محدود برای افراد واجد شرایط؛
۳. اجازهی سکونت: مجوز اقامت دائم؛
۴. مجوز EU برای اقامت دائمی.
هرکدام از این مجوزهای اقامت در آلمان نیازمند شرایط خاص و الزام‌های مختلف است. مجوز دائمی اقامت معمولا زمانی به افراد اعطا می‌شود که حداقل پنج سال در آلمان زندگی کرده باشند. بسیاری از مهاجرانی که ده سال یا حتی بیشتر در این کشور زندگی می‌کنند، مجوز اقامت دائم ندارند. آنها باید مجوز خود را که دارای محدودیت زمانی است، هر دو یا سه سال، تمدید کنند. مجوز سکونت دائمی معمولا نیازمند اثبات سطح بالایی از مهارت در زبان آلمانی است.
شهروندی آلمان
خارجی‌هایی که قصد دارند شهروندی آلمان یا deutsche Staatsbürgerschaft بگیرند، باید شرایط خاصی داشته باشند که عبارت است از: محل اقامت، آشنایی کافی با زبان آلمانی و گذراندن امتحان شهروندی. با وجود این، مجوز اقامت دائمی در آلمان ارتباطی با شهروندی آلمان ندارد. این مقاله برای دریافت شهروندی آلمان شما را راهنمایی نمی‌کند.
کار در آلمان
با وجود اینکه مجوز جداگانه‌ای تحت‌عنوان مجوز کار برای مهاجران آلمان وجود ندارد، اجازه ندارید در آلمان کار کنید، مگر اینکه این اجازه در مجوز اقامت‌تان به‌صراحت ذکر شده باشد. دسته‌بندی‌های متعددی برای مجوز اقامت در آلمان وجود دارد که اجازه می‌دهد در آلمان کار کنید و درآمد داشته باشید که بستگی به این دارد که در شرکتی استخدام شوید یا کسب‌وکار خودتان را راه بیندازید. چه قصد کارکردن داشته باشید و چه نخواهید کار کنید، باید ثابت کنید درآمد کافی، مثلا حقوق بازنشستگی، پس‌انداز و…، برای زندگی در آلمان دارید و نیازی به کمک‌های دولتی برای گذران زندگی ندارید.
در ادامه با مهم‌ترین دسته‌بندی‌های این نوع مجوزهای اقامت آشنا خواهیم شد.
تصویری که می‌بینید، کارت الکترونیکی‌ای است که دارنده‌ی آن مجوز اقامت در آلمان خواهد داشت. در ادامه، دسته‌بندی‌هایی را عنوان می‌کنیم که با توجه به یکی از آنها می‌توانید برای دریافت مجوز اقامت، درخواست ارسال کنید.
دسته‌بندی‌های کلی مجوز اقامت
هرکدام از این دسته‌بندی‌ها شرایط خاصی دارد و نیازمند ارائه‌ی اسناد و مدارک مربوطه، منابع مالی، بیمه‌ی سلامت، مهارت در زبان، طول مدت اقامت و… است. در ادامه هرکدام را بیشتر معرفی می‌کنیم:
۱. تحصیل، مدرسه و مطالعات: این دسته‌بندی مجوز برای افرادی است که قصد دارند در آلمان در مقطع دیپلم یا لیسانس تحصیل کنند. علاوه بر این، یک ویزای اختصاصی آموزش زبان آلمانی وجود دارد که از سه ماه تا یک سال اعتبار دارد و قابل‌تمدید نیست. این ویزا نیازمند ارائه‌ی مدارک آموزش تمام‌وقت زبان آلمانی است.
۲. متقاضی دانشجو: این دسته‌بندی برای دانشجویانی است که هنوز توسط موسسات آلمانی پذیرفته نشده‌اند.
۳. خود اشتغالی/ آزادکاری: این مجوز برای اقامت تا سه سال در نظر گرفته شده است. در موقعیت‌های خاصی قابل‌تمدید است. تقریبا همه‌ی افراد رشته‌های آزادکاری یا فریلنسری را دربر می‌گیرد، از هنرمندان و معماران گرفته تا مدرسان زبان انگلیسی و موزیسین‌ها و حتی کارآفرینان.
۴. تحقیق: این مجوز برای مدت حداکثر یک سال یا برای مدت‌زمان اجرای پروژه‌ی تحقیقاتی صادر می‌شود. برای دریافت این مجوز باید با مؤسسه‌ی تحقیقاتی خاص یا یک دانشگاه در ارتباط باشید.
۵. دوره‌های کارآموزی و آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای: این مجوز برای مدرت‌زمان برگزاری دوره‌ها اعتبار دارد و آن را می‌توان تا یک سال به‌منظور یافتن شغل، تمدید کرد.
۶. کارت آبی اتحادیه‌ی اروپا: از ماه آگوست سال ۲۰۱۲ این مجوز برای به‌کارگیری افراد با مهارت‌های خاص صادر می‌شود. این کارت فقط برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و افراد دارای تحصیلات آکادمیک صادر می‌شود. برای دریافت این مجوز باید حداقل حقوق سالانه معادل ۵۰هزار و۸۰۰ یورو داشته باشید. این مقدار برای دانشمندان، ریاضی‌دانان و مهندسان، پزشکان و متخصصان آی‌تی معادل ۳۹هزار و ۶۲۴ یوروست. این مجوز برای مدت اشتغال‌به‌کار فعلی اعتبار دارد و اعتبار آن حداکثر ۴ساله است و می‌تواند تمدید شود. این مجوز شامل اعضای خانواده نیز می‌شود. در مواقع خاص، کارت آبی قابلیت تبدیل به مجوز سکونت نامحدود دارد. برای اطلاعات بیشتر این لینک را ببینید.
۷. استخدام افراد ماهر: این مجوز شبیه به کارت آبی اتحادیه‌ی اروپاست، با این تفاوت که فقط برای مهارت‌های مرتبط با تجارت صادر می‌شود. دریافت این مجوز برای اهالی آمریکای شمالی سخت است. برای استخدام شهروندانی از خارج از اتحادیه‌ی اروپا، شرکت مدنظر باید به دولت آلمان ثابت کند هیچ‌کس در آلمان یا سراسر اتحادیه‌ی اروپا، قابلیت انجام این کار را ندارد. بیشتر افراد این ویزا را از طریق کارفرمایی دریافت می‌کنند که آنها را استخدام کرده است و اغلب شامل شرکت‌های آمریکای شمالی است که به آلمان منتقل شده‌اند. این مجوز نیز فقط برای مدت‌زمان اشتغال به آن کار، اعتبار دارد.
۸. جست‌و‌جوی شغل: این مجوز به شما اجازه می‌دهد در آلمان برای مدت حداکثر شش ماه اقامت کنید تا شغلی پیدا کنید. همه‌ی هزینه‌ها بر عهده‌ی خودتان است.
۹. اتحاد مجدد خانواده: این مجوز برای همسر، والدین و فرزندان زیر سن قانونی است و برای آن دسته از اعضای خانواده است که می‌خواهند به سایر اعضای خانواده در آلمان ملحق شوند. این مجوز برای موقعیت‌هایی است که با یکی از شهروندان آلمان ازدواج کرده‌اید یا قصد ازدواج دارید. این مجوز برای سه تا پنج سال است و به عوامل گوناگون وابسته است.
۱۰. مجوز اقامت برای خارجیان بامهارت: این مجوز، نامحدود است و اجازهی اقامت دائم در آلمان را صادر می‌کند. معمولا برای افرادی است که کارت آبی اتحادیه‌ی اروپا دارند.
۱۱. مجوز اقامت: این مجوز نامحدود برای اقامت دائمی در آلمان است که تقریبا همه به‌دنبال دریافت آن هستند. معمولا فقط بعد از پنج سال اقامت در آلمان به افراد اعطا می‌شود، البته در مواقع خاص امکان ارائه‌ی آن در کم‌تر از این مدت هم وجود دارد. این مجوز معمولا نیازمند مهارت زیاد در زبان آلمانی و سطحی بالاتر از سطح مبتدی است.
۱۲. مجوز SoFA: پرسنل نظامی ایالات متحده‌ی آمریکا، مقامات دولتی و اعضای خانواده‌ی آنها تحت شرایط خاصی که بین آلمان (یکی از اعضای ناتو) و ایالات متحده به مذاکره گذاشته شده است، تحت توافقی به‌نام SoFA می‌توانند در آلمان اقامت کنند.
۱۳. پناهندگی: آلمان یکی از کشورهایی است که برای متقاضیان پناهندگی، با شروط خاص اجازهی اقامت می‌دهد، البته این مجوز به‌ندرت برای اهالی شمال آمریکا صادر می‌شود.
نکاتی برای قبل از مراجعه به اداره‌ی AUSLÄNDERBEHÖRDE
قبل از اینکه اداره‌ی Ausländerbehörde به شما برای اقامت، اجازهی ارسال درخواست بدهد، باید به چند نکته توجه کنید. قبل از اینکه این مراحل کامل شوند، اگر درخواست خود را ارسال کنید، کاری از پیش نخواهید برد. تا تکمیل‌نشدن این مراحل، نمی‌توانید اقدامی انجام دهید:
۱. ثبت‌نام (Anmeldung)
همه‌ی بزرگ‌سالانی که در آلمان زندگی می‌کنند، باید محل اقامت خود را نزد مقامات محلی ثبت کنند. اگر قصد دارید برای مدت بیش از نود روز در آلمان بمانید، باید محل اقامت‌تان ثبت شود. حتی در صورت اسباب‌کشی هم باید ثبت‌نام و ثبت موقعیت خود را تکرار کنید. علاوه بر تأییدیه‌ی ثبت‌نام، گاهی اوقات دفتر اتباع خارجی از شما مدارکی مثل اجاره‌نامه یا سند مالکیت درخواست می‌کند.
در شهرهای بزرگ‌تر، مثل برلین، فرانکفورت، مونیخ، اشتوتگارت و… می‌توانید به دفاتر محلی موسوم‌به Bürgeramt یا Bürgerbüro مراجعه کنید. در اشتوتگارت بیست دفتر در سراسر شهر وجود دارد و فرانکفورت یازده دفتر دارد. در شهرهای کوچک‌تر فقط می‌توانید به تالار شهر یا Rathaus مراجعه کنید. بدون ثبت‌نام و ثبت محل اقامت به‌هیچ‌وجه نمی‌توانید مجوز اقامت بگیرید. این گزینه یکی از مهم‌ترین شروط دریافت مجوز اقامت است که به‌محض اینکه جایی برای زندگی در آلمان پیدا کردید یا به مکان جدیدی نقل مکان کردید، باید این مرحله را طی کنید. بدون دراختیارداشتن مدارک ثبت‌نام، نمی‌توانید حساب بانکی در آلمان داشته باشید که این شرط، دومین کاری است که قبل از دریافت مجوز باید انجام دهید.
نکته: فراموش نکنید همواره مدارک ثبت‌نام‌تان را نگه دارید؛ به‌عنوان مثال اگر در ابتدای اقامت در آلمان در هامبورگ زندگی کرده‌اید و محل اقامت خود را در هامبورگ ثبت کرده‌اید، برای نقل مکان به فرانکفورت و ثبت مکان جدید باید مدارک ثبت‌نام قبلی خود را به‌همراه داشته باشید. پس مدارک‌تان را حتی اگر قدیمی باشند، دور نیندازید.
۲. حساب بانکی (Bankkonto)
وقتی برای صدور مجوز اقامت درخواست می‌دهید، باید ثابت کنید درآمد یا منابع مالی کافی در اختیار دارید. بخشی از این مطلب با گزارش‌های بانکی ثابت می‌شود، علاوه بر این، یک حساب بانکی، یکی دیگر از عناصر حیاتی برای زندگی در آلمان است و از طریق آن می‌توانید کارت اعتباری بگیرید.
۳. بیمه‌ی سلامت (Krankenkasse)
هرکسی که در آلمان زندگی می‌کند، حتی مهاجران، باید بیمه‌ی سلامت داشته باشند. افرادی که برای مدت طولانی در آلمان اقامت دارند، باید پوشش بیمه‌ی سلامت آلمان داشته باشند. بیمه‌ی سلامت در آلمان دو نوع اصلی دارد: خصوصی و عمومی. اگر نمی‌دانید کدام نوع بیمه برای شما مناسب‌تر است، می‌توانید موقتا یک بیمه‌نامه‌ی یک‌ساله از یک شرکت بیمه‌ی خصوصی بگیرید تا بعدا درباره‌ی انواع بیمه تحقیق کنید.
۴. مهارت در زبان آلمانی (Sprachkenntnisse)
همه‌ی ساکنان آلمان، چه شهروند چه مهاجر، باید برای برقراری ارتباط به زبان آلمانی توانایی داشته باشند. برای اتباع خارجی این مهارت برای اینکه بتوانند با سبک زندگی آلمانی تطبیق پیدا کنند، بسیار ضروری است. مراحل درخواست برای دریافت مجوز اقامت با داشتن مهارت صحبت به زبان آلمانی بسیار راحت‌تر پیش می‌رود؛ البته برای مراحل اولیه‌ی درخواست مجوز، اجباری برای یادگیری زبان آلمانی وجود ندارد. با وجود این، اگر می‌خواهید مجوز طولانی‌مدت بگیرید یا مجوز خود را تمدید کنید، باید ثابت کنید که در حال یادگیری زبان آلمانی هستید.
مهارت در زبان آلمانی در سطح B1 و بالاتر معمولا برای صدور مجوز اقامت دائم لازم است. اگر می‌خواهید در نهایت، شهروندی آلمان یا مجوز اقامت دائمی بگیرید، باید سطح زبان آلمانی خود را به سطح مقبولی برسانید. برای مجوزهای مختلف طولانی‌مدت، سطح‌های مختلفی از زبان از شما درخواست می‌شود، گذشته از این، اگر زبان آلمانی را یاد بگیرید، زندگی شادتر و راحت‌تری در این کشور خواهید داشت.
چارچوب مرجع مشترک اروپایی برای زبان‌‌‌ها (CEFR)
این مجموعه استاندارد زبانی با شش سطح مهارت توسط شورای اتحادیه‌ی اروپا برای استفاده در هریک از کشورهای این اتحادیه تعیین شده است. آلمان از این استاندارد برای ارزیابی مهارت‌های زبانی کاندیداها استفاده می‌کند. سطوح مختلف زبان‌آموزان از A تا C دسته‌بندی شده و سطح A پایین‌ترین سطح و برای مبتدیان است. سطح C بالاترین سطح یادگیری زبان در این دسته‌بندی است. هر سطح به دو زیرمجموعه تقسیم می‌شود: سطوح A1, A2 و B1, B2 و C1, C2.
کسی که در سطح B2 این دسته‌بندی قرار دارد، دارای مهارت‌های زیر است:
۱. می‌تواند مفهوم اصلی مکالمات استاندارد در موضوعات آشنا را درک کند که غالبا در محل کار، محل تحصیل، مراکز تفریحی و… موردنیاز است؛
۲. می‌تواند از پس شرایط مختلفی بربیاید که ممکن است در سفر به مناطقی که به آن زبان صحبت می‌کنند، پیش بیاید؛
۳. می‌تواند متون کوتاه مرتبط با موضوعات موردنیاز یا موضوع موردعلاقه‌ی خود بنویسد؛
۴. می‌تواند تجربه‌ها و رویدادها، آرزوها، رؤیاها و خواسته‌های خود را توصیف کند و به‌طور مختصر دلایل و توضیحاتی برای انتخاب‌ها و برنامه‌های خود مطرح کند.
برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی مهارت‌هایی که هر سطح از زبان دربر می‌گیرد، می‌توانید به صفحه‌ی چارچوب مرجع مشترک اروپایی برای زبان‌‌‌ها در ویکی‌پدیا مراجعه کنید.
اینکه برای دریافت مجوز باید به کدام سطح برسید، به محل اقامت شما در آلمان بستگی دارد. به‌نظر می‌رسد ادارات اتباع خارجی در سراسر این کشور قوانین متفاوتی دارند؛ ولی معمولا برای دریافت مجوزهای طولانی‌مدت حداقل باید به سطح B1 یا B2 برسید. برای دریافت شهروندی آلمان، سطح C1 موردنیاز است.
همان‌طور که قبلا هم گفتیم، هرچه سطح زبان بالاتری داشته باشید، زندگی راحت‌تری خواهید داشت و شانس شما برای دریافت مجوز اقامت دائمی افزایش می‌یابد.
