اگر فرزند داشته باشید، حتما تاکنون تجربه‌ی بیدار شدن از خواب در نیمه شب و مواجهه با کودکی را که پیشانی‌اش از تب داغ شده دارید. در چنین شرایطی که دماسنج اعداد عجیب‌‌وغریبی مانند ۳۹ درجه‌ی سانتیگراد را نشان می‌دهد، احتمالا به‌شدت نگران می‌شوید. در این مقاله ما را همراهی کنید تا شما را با تب کودک، علائم، راه‌های اندازه گیری و روش‌های پایین آوردن آن آشنا کنیم.
تب کودک واقعا نگران‌کننده است؟
تب نشانه‌ی نسبتا خوبی است. وقتی کودک دچار تب می‌شود یعنی سیستم ایمنی بدن او در مقابل بیماری و عفونت مقاومت کرده است. پس مغز فرمان بالا رفتن دمای بدن را می‌دهد، زیرا در این حالت است که گلبول‌های سفید می‌توانند به ویروس‌ها و باکتری‌ها حمله کنند. شگفت آنکه، کودکان سالم می‌توانند تب تا دمای حدود ۴۱ درجه‌ی سانتیگراد را نیز تحمل کنند و هیچ عوارضی نیز در آنها به‌وجود نمی‌آید. یادتان باشد که در بیشتر مواقع تب کودک خیلی مشکل خطرناکی نیست، اما اگر در سنین پایین، به‌ویژه ۳ سال ابتدایی زندگی، تب خیلی بالا رفت نیز باید خون‌سرد بمانید و اقدامات مناسب را انجام بدهید.
اولین اقدام برای مواجهه با تب کودک چیست؟
اقدامات لازم برای تب کودک بسته به سن او متفاوت است. مثلا اگر کودک زیر ۳ ماه است، با دیدن درجه‌ی بالای تب (۳۷/۵ درجه‌ی سانتیگراد و بیشتر) باید حتما و سریعا به پزشک مراجعه کنید. علت این تعجیل، ضعف سیستم ایمنی بدن کودک است. سیستم ایمنی نوزادان هنوز کاملا شکل نگرفته است؛ به‌همین‌خاطر در برابر باکتری‌ها و عفونت‌های مختلف ضعیف است. مثلا باکتری‌های خطرناکی چون باکتری مننژیت و ذات الریه بسیار خطرناک هستند، نشانه‌ی آنها تب کودک است و می‌توانند زندگی کودک را تهدید کنند.
بین ۳ تا ۶ ماهگی نیز در صورت مشاهده تبی بالای ۳۸ درجه‌ی سانتیگراد باید حتما به پزشک مراجعه کنید و موضوع را جدی بگیرید. زمانی که کودک از ۶ ماهگی می‌گذرد نیز باید با رسیدن تب به ۳۹ درجه با پزشک تماس بگیرید. وقتی کودک دچار این علائم شد: سرفه و گلودرد، کیپ شدن یا جاری شدن آب بینی، بدن‌درد و سردرد، لرز، خستگی و اسهال، سریعا به پزشک مراجعه کنید. این علائم، از نشانه‌های آنفولانزای H1N1 هستند و شباهت زیادی به آنفلونزای فصلی معمولی دارند و در ۲۴ ساعت ابتدایی کودک دچار تب می‌شود. در چنین شرایطی ممکن است پزشک از داروهایی نظیر تامیفلو که دارویی ضدویروسی است برای کاهش شدت و مدت علائم بیماری استفاده کند.
نگاهی کلی به تب کودک
تب کودک، نشانه‌ای از فعالیت نادرست بخشی از بدن است. بنابراین با بروز تب در فرزندتان باید سایر علائم را هم جدی بگیرید. اگر تب کودک زیر ۳۸درجه‌ی سانتیگراد است و آبریزش بینی دارد، یعنی به‌احتمال خیلی زیاد دچار سرماخوردگی شده است. اما تب در کنار استفراغ و اسهال نشان از ویروسی‌شدن معده دارد. در هر دو موارد نام‌برده، تب به‌تدریج ظاهر می‌شود و پس از چند روز هم ازبین می‌رود. البته علائم آنفلونزای فصلی و H1NI اغلب به شکلی ناگهانی بروز می‌کنند؛ به‌طوری‌که حال کودک خوب است، ولی به‌طور یک‌دفعه‌ای، دچار این بیماری‌ها می‌شود و حتی خروج از رخت‌خواب هم برایش سخت می‌شود.
برای کودکان زیر ۵ سالی که دارای مشکلات دیگری نظیر آسم و دیابت هستند، پیگیری پایین آوردن تب بسیار ضروری است. به‌همین‌خاطر احتمالا پزشک از کودک، آزمایش آنفولانزا می‌گیرد. اما در کودکان سالم قضیه متفاوت است و کودک باید ۲۴ ساعت بدون مصرف تب‌بُر استراحت کند تا بهبود بیابد.
نشانه‌های جدی همراه با تب چیست؟
اگر در کنار تب، مشکلاتی نظیر گلودرد، گوش درد و درد هنگام ادرار کردن هم وجود داشته باشد، احتمال عفونت مجاری ادراری، عفونت گوش و گلو وجود دارد و باید برای درمان از آنتی بیوتیک ها استفاده شود. ازجمله سایر نشانه‌هایی که نیاز به رسیدگی دارند نیز می‌توان به کمبود آب بدن کودک اشاره کرد. مثلا اگر هنگام گریه، کودک اشکی نداشته باشد یا دچار افت هوشیاری بشود و کمتر از حالت عادی ادرار کند، باید موضوع را کاملا جدی بگیرید.
هر نشانه‌ای که با وجود تب در بدن کودک رخ بدهد باید سریعا پیگیری بشود و او را به مرکز فوریت‌های پزشکی ببرید. ازجمله نشانه‌های نادر اما بسیار خطرناک در چنین شرایطی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- تنگی نفس؛
- گریه شدید؛
- مشکل در برخاستن از خواب؛
- وجود جوش و تحریک پوست کودک به‌شکل کبودی‌های بنفشی که با دست کشیدن روی آنها ازبین نمی‌رود.
چنین علائمی می‌تواند نشان از وجود مننژکوکال داشته باشد که نوعی عفونت خون بسیار خطرناک است. اگر زبان، ناخن‌ها و لب‌های کودک آبی و کبود شد (این موضوع نشانه‌ای از دریافت‌نکردن اکسیژن کافی است) یا ناحیه‌ی گردن او سفت و بی‌حرکت شد (علامتی مبنی بر ابتلا به مننژيت) یا دردهای شکمی به سراغش آمد (ممکن است دچار آپاندیسیت شده باشد) سریعا با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
درصورتیکه کودک‌تان زیر ۲ سال است و تب برای او بیش از ۲۴ ساعت به‌طول انجامیده نیز سریعا با پزشک تماس بگیرید. درمورد کودکان بزرگ‌تر می‌توانید تا ۳ روز صبر و بعدا به دکتر مراجعه کنید؛ البته درصورتیکه سایر نشانه‌های ابتلا به آنفلونزای H1N1 را نداشته باشد. درصورتیکه تب نوزاد یا کودک رفع شود و بعد از چند روز دومرتبه عود کند نیز باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا احتمال عفونت ثانویه وجود دارد.
چگونه تب کودک را پایین بیاوریم؟
۱. دارو
یادتان باشد که داروها فقط می‌توانند در کاهش دمای بدن کودک نقش داشته باشند و علت و ریشه‌ی بیماری را از بین نمی‌برند. وقتی اثر داروی کاهش دما ازبین برود، دوباره دمای بدن کودک بالا خواهد رفت و این به‌خاطر ازبین نرفتن ریشه‌ی اصلی مشکل است. برای اینکه به‌خوبی حواس‌تان به تب کودک باشد، پیش از آنکه در پی عدد دماسنج باشید باید به ظاهر، کارها و احساس کودک توجه کنید. مثلا اگر برای دادن دارو به کودک باید به‌دنبال او بدوید و حاضر نیست دارو بخورد، به‌احتمال زیاد حالش آن‌قدرها که فکر می‌کنید بد نیست پس توان شیطنت و دویدن دارد. به‌همین‌خاطر در موارد این‌چنینی بهتر است صبر کنید تا دوره‌ی تب خودبه‌خود تمام بشود.
اما اگر استفاده از داروها و روش‌های پایین‌آوردن تب باعث می‌شود تا حال کودک بهتر بشود باید از آنها استفاده کنید. برای کودکان زیر ۶ ماه می‌توان از استامینوفن نوزاد که تنها تب‌بُر پیشنهادی در این سنین است، استفاده کرد. در سنین بالاتر امکان استفاده از ایبوپروفن کودکان هم وجود دارد اما مصرف این داروها با آزردگی معده همراه است. هیچ‌وقت به کودکان زیر ۱۶ ماه، آسپرین ندهید زیرا ممکن است باعث بروز سندروم رِی شود. این سندروم وضعیتی خطرناک برای کبد ایجاد می‌کند. اگر تب کودک کاهش پیدا نکرد، باید مجددا به پزشک مراجعه کنید تا دُز مصرفی استامینوفن یا ایبوپروفن را افزایش بدهد. (حداقل ۲ ساعت فاصله باید بین مصرف ۲ دارو وجود داشته باشد). در این صورت باید نهایت دقت را در دادن میزان مناسب دارو در زمان‌های درست به‌کار بگیرید تا اُوِردُز اتفاق نیفتد.
۲. حمام با آب ولرم، پاشویه، کشیدن پارچه‌ی نمدار روی بدن کودک
استفاده از دارو تنها راه درمان تب کودک نیست. حمام با آب ولرم، پاشویه یا کشیدن پارچه‌ی نمدار روی بدن کودک هم تأثیرگذار است. اما یادتان باشد که نباید از یخ و حمام با آب سرد استفاده کنید. این اقدامات باعث ایجاد لرز در کودک می‌شود و حتی ممکن است درجه‌ی تب او را بالاتر هم ببرد. مالیدن الکل روی بدن کودک نیز اصلا توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است موجب مسمومیت، تشنج و حتی کُما بشود. اگر به کودک آب و مایعات بدهید به هیدراته ماندن بدن او کمک خواهید کرد و او را برای جنگیدن با بیماری آماده‌تر می‌سازید.
۳. استفاده از داروهای ORS
اگر کودک دچار اسهال و استفراغ است از ORS استفاده کنید. به کمک این داروها می‌توانید الکترولیت‌ها و مایعات را در بدن جایگزین کنید. لباس‌های نرم و راحت تن کودک کنید و سعی کنید به‌جای استفاده از لباسی ضخیم، چند تکه لباس را لایه لایه تن او کنید، زیرا هنگام تب و لرز گاهی لازم است لباس تن کودک را کم کنید و گاهی باید به او لباس بیشتری بپوشانید.
تب کودک را چگونه اندازه بگیریم؟
اندازه‌گیری دقیق میزان دمای بدن کودک کمی دشوار است، اما شیوه‌هایی که نسبت به سایرین دقیق‌تر هستند از این قرارند:
۱. اندازه‌گیری دما از طریق مقعد
این شیوه زیاد موردپسند کودکان بزرگ‌تر نیست، اما برای نوزادان و کودکان تا حدود ۳ سالگی بهترین و دقیق‌ترین گزینه است. میزان صحت این اندازه‌گیری از همه‌ی روش‌ها بیشتر است. برای انجام این روش باید کودک را روی پاهای خود به پشت بخوابانید یا به پشت بخوابد و پاها را بالا بگیرد.
۲. اندازه‌گیری دما ازطریق دهان
این روش درمورد کودکان بالای ۴ سال مناسب است، زیرا می‌توانند دماسنج را در دهان نگه دارند و نیازی نیست که لباس‌شان را دربیاورند. اما اگر کودک به‌درستی دماسنج را در دهان نگه ندارد، امکان بروز خطا وجود خواهد داشت. این روش نیز دقت نسبتا خوبی دارد. درصورتیکه قبل از استفاده از دماسنج، کودک چیزی گرم یا سرد خورده باشد باید کمی صبر کنید.
۳. اندازه‌گیری دما ازطریق زیربغل
استفاده از این روش بسیار آسان است، ولی اگر دمای اتاق پایین باشد، این روش توصیه نمی‌شود. پزشکان پیشنهاد می‌کنند که عدد خوانده‌شده روی دماسنج در این روش را در حدود ۰/۵ درجه‌ی سانتیگراد افزایش بدهید تا نتیجه دقیق‌تری حاصل بشود. دقت این روش به‌طور کلی نسبتا خوب است.
۴. اندازه‌گیری دما ازطریق گوش
قرار دادن دماسنج در گوش به‌ویژه برای کودکان زیر ۱ سال کمی دشوار است. دقت آن بنا به نوع اندازه‌گیری متفاوت است، اما به‌طور کلی روش راحتی به‌شمار می‌رود. برای دقیق‌تر شدن نتیجه بهتر است گوش کودک را قبل از قرار دادن دماسنج کمی به طرف عقب و بالا بکشید.
۵. اندازه‌گیری دما ازطریق پیشانی
این روش از همه گران‌تر است. زیرا دماسنج مربوط به آن ارزان نیست. استفاده از آن برای کودکان راحت است و تنها در چند ثانیه می‌تواند دما را ثبت کند. برای خوانش دقیق عدد دماسنج لازم است تا آن را بین ابروها و قسمت رویش موها قرار بدهید.
اگر نوزاد شما تازه به‌دنیا آمده یا یکی‌دوماهه است با دیدن ۳۸ درجه‌ی سانتیگراد روی دماسنج باید به پزشک مراجعه کنید. اگر نوزاد ۳ تا ۶ ماهه است، در صورت مشاهده‌ی عدد ۳۸/۳ درجه‌ی سانتیگراد باید موضوع را پیگیری جدی کنید. مشاهده‌ی عدد ۳۹/۴ درجه سانتیگراد نیز برای کودکان بالای ۶ ماه نیازمندِ پیگیری است.
آیا امکان دارد که کودک دچار تشنج ناشی از تب شود؟
تشنج ناشی از تب می‌تواند به‌خاطر ایجاد تغییری سریع در دمای بدن رخ بدهد و عملکرد الکتریکی طبیعی مغز را بر هم بزند. اگر در خانواده سابقه چنین چیزی باشد یا خود کودک قبلا دچار تشنج ناشی از تب شده باشد، باز هم امکان دچار شدن به این مشکل برای او وجود خواهد داشت. مشاهده‌ی عوارضی چون لرزش ماهیچه‌ها، استفراغ، بی حالی و خماری چشم‌ها و… در کودک زیاد خوشانید نیست، اما نباید نگران وقوع مشکلاتی مانند صرع باشید. اگر هم کودک دچار حملات صرعی و تشنج شد، باید او را روی زمین بخوابانید، از اشیای تیز دور نگه دارید و سرش را به طرفین بچرخانید تا تکان‌های زبان باعث انسداد راه تنفسی نشوند. اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید، حتما با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
آیا تب شدید باعث توهم هم می‌شود؟
توهم در تب بالای ۳۸/۸ درجه‌ی سانتیگراد محتمل است. توهم ناشی از تب بیشتر در بزرگ‌سالان دیده می‌شود، اما در کودکان نیز دیده می‌شود و خطری برای آنها ندارد. ممکن است کودک عروسک خود را در حرکت ببیند یا احساس کند که حشره‌ای روی بدنش نشسته، اما مشکلی او را تهدید نمی‌کند و فقط کمی از این قضیه خواهد ترسید.
آیا تب بالای ۴۱ درجه‌ی سانتیگراد به مغز آسیب می‌رساند؟
تب می‌تواند آثار مخربی داشته باشد، اما این آثار تنها به‌علت تب ایجاد نمی‌شوند و در کنار آن عواملی مانند گرمازدگی شدید ناشی از مثلا ماندن طولانی در خودرو نیز باید باشد تا کودک دچار آسیب‌های شدید مغزی و… بشود.
۸،۰۰۰ تومان
عالی
ممنون دوست عزیز