سوزش و ناراحتی پوست سر می‌تواند یکی از علائم اگزمای پوست سر باشد. اگزمای پوست سر اَشکال مختلفی دارد. برای آشنایی بیشتر با اگزمای پوست سر و عوامل موثر در بروز آن با ادامهٔ مطلب همراه شوید.
انواع اگزمای پوست سر و علائم آنها
یکی از انواع رایج اگزمای پوست سر درماتیت سبوره‌ای است. این شکل مزمن از اگزمای پوست سر به‌طور عمده در مناطق چرب پوست مانند صورت بروز می‌کند. درماتیت سبوره‌ای علاوه‌بر پوسته‌پوسته‌شدن صورت، می‌تواند باعث بروز علائم زیر بشود:
- قرمزی؛
- کژنه (پچ پوستی)؛
- ورم؛
- خارش؛
- سوزش.
درماتیت سبوره‌ای معمولا در دوران بزرگسالی و بلوغ بروز می‌کند. این عارضه در نوزادان با نام «کلاه گهواره» شناخته می‌شود. کلاه گهواره معمولا خود‌به‌خود و با رسیدن نوزاد به یک سالگی از بین می‌رود.
درماتیت تماسی می‌تواند در هر سنی و در هر نقطه‌ای از بدن بروز بکند. درماتیت تماسی زمانی بروز می‌کند که یک شیء خارجی یا ترکیبی باعث تحریک یا واکنش آلرژیک در پوست شود. همچنین احتمال دارد علائم دیگری مانند راش و کهیر نیز بروز بکند.
درماتیت آتوپیک معمولاً کودکان کم‌سن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه علائم آن خیلی شبیه به درماتیت سبوره‌ای است، اما ممکن است در محل موردنظر، ترشحاتی نیز مشاهده شود. معمولا درماتیت آتوپیک در سایر نقاط بدن اتفاق می‌افتد. اما احتمال بروز آن در پوست سر نیز وجود دارد.
علت اگزمای پوست سر و افراد مستعد
هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست که چه چیزی باعث بروز درماتیت سبوره‌ای می‌شود. اما احتمالا عوامل زیر در بروز آن موثرند:
- عوامل ژنتیکی؛
- تغییرات هورمونی؛
- واکنش های غیرطبیعی دستگاه ایمنی به چیزی که می‌خورید یا چیزی که در تماس با پوست‌تان قرار می‌گیرد (مانند نوعی از واکنش‌های آلرژیک).
عوامل زیر شما را بیشتر مستعد بروز درماتیت سبوره‌ای می‌کند:
- داشتن سایر بیماری‌های پوستی مانند آکنه، آکنه روزاسه و پسوریازیس.
- سابقهٔ شرایط و بیماری‌هایی که دستگاه ایمنی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مانند پیوند عضو، ایدز و بیماری پارکینسون.
- مصرف برخی داروهای محتوی اینترفرون، لیتیوم و پسورالن.
- افسردگی.
برخی شرایط و عوامل در بروز درماتیت سبوره‌ای موثر هستند. این عوامل عبارت‌اند از:
- استرس؛
- بیماری؛
- تغییرات هورمونی؛
- برخی مواد شیمیایی قوی.
درماتیت تماسی معمولا پس از تماس پوست با یک مادهٔ سمی بروز می‌کند. به‌عنوان مثال ترکیبات موجود در برخی محصولات مراقبت از مو، برس و یا ابزار مربوط به مو (مانند اتوی مو) می‌توانند باعث بروز درماتیت تماسی بشوند.
براساس یک مطالعه رایج‌ترین عوامل محرک اگزمای پوست سر عبارت‌اند از:
- نیکل؛
- کبالت؛
- بالسام پرو؛
- برخی عطرها.
مشخص نیست دقیقا چه چیزی باعث بروز درماتیت آتوپیک می‌شود، اما عوامل محیطی می‌توانند در بروز آن موثر باشند. ازجمله این عوامل می‌توان به مواردی مانند عرق‌کردن، گرما و هوای سرد و خشک اشاره کرد.
درمان اگزمای پوست سر
گزینه‌های درمان اگزمای پوست سر بسته به نوع آن متفاوت است. پس از شناختن عوامل بروز یا تشدید وضعیت‌تان، می‌توانید با تغییراتی در سبک زندگی‌تان خطر بروز اگزمای پوست سر را کاهش بدهید.
اگر تغییرات در سبک زندگی و مصرف داروهای بدون‌نسخه موثر واقع نشد، به پزشک مراجعه بکنید. همچنین درصورت بروز درد شدید و ورم یا علائم غیرعادی دیگر به پزشک مراجعه بکنید.
تغییر در سبک زندگی
با همکاری با پزشک می‌توانید عوامل محرک را شناسایی بکنید. در برخی مواقع ممکن است به همراه داشتن دفترچه برای یادداشت فعالیت‌های روزانه و عوامل محیطی پیرامون شما موثر باشد.
در دفترچه می‌توانید موارد زیر را یادداشت بکنید:
- چیزهایی که می‌خورید؛
- وضعیت هوا؛
- اینکه آیا استرس داشته‌اید و علت آن چه بوده است؛
- آخرین باری که به آرایشگاه رفته‌اید یا زمانی که موی سرتان را می‌شویید؛
- محصولاتی که برای موی‌تان استفاده می‌کنید.
با شناسایی عوامل محرک، می‌توانید از آنها اجتناب کنید.
شامپوها و محصولات مو
اگر اگزمای پوست سرتان نتیجهٔ محرک‌های محیطی یا محرک‌های اجتناب‌نپذیر نباشد، شامپوی ضدشوره می‌تواند در بهبود وضعیت‌تان موثر باشد.
بهتر است از شامپوهای محتوی مواد زیر استفاده بکنید:
- پیریتون روی؛
- سالیسیلیک اسید؛
- گوگرد؛
- قطران زغال‌سنگ؛
- سلنیم سولفید؛
- کتوکونازول.
بهتر است از شامپوهای ضد شوره یک روز در میان و براساس دستورالعمل آن استفاده بکنید. در روزهایی که از شامپوی ضدشوره استفاده نمی‌کنید، از شامپوی معمولی استفاده بکنید.
فراموش نکنید که قطران زغال‌سنگ باعث تیره‌ترشدن مو می‌شود. همچنین مصرف قطران زغال‌سنگ می‌تواند باعث افزایش حساسیت پوست سر به خورشید بشود. بنابراین در زمان بیرون‌رفتن بهتر است از کلاه استفاده بکنید.
پس از درمان اگزمای پوست سر می‌توانید مصرف شامپوی ضدشوره را به یک تا دو بار در هفته کاهش بدهید.
داروها
درماتیت آتوپیک و درماتیت سبوره‌ای را می‌توان با داروهای بدون‌نسخه، کرم‌های کورتیکواستروئید یا سایر داروهای استروئیدی موضعی مانند مومتازون فوروات، بتامتازون و فلوئوسینولون درمان کرد.
این داروها را باید تنها در زمان بروز علائم مصرف کرد. مصرف طولانی‌مدت این داروها می‌تواند عوارض جانبی برجای بگذارد.
در صورت بهترنشدن اگزمای پوست سر با کرم‌های استروئیدی، ممکن است پزشک داروهای موضعی مانند تاکرولیموس یا پیمکرولیموس یا یک داروی ضدقارچ خوراکی مانند فلوکونازول تجویز بکند.
در صورت بروز واکنش آلرژیک در درماتیت تماسی ممکن است پزشک برای درمان آنتی هیستامین تجویز بکند. درمان عوارض پوستی این مشکل نیز نیاز به مصرف کورتیکواستروئیدهای موضعی دارد. همچنین ممکن است در صورت شدیدبودن اگزمای پوست سر پزشک استروئید خوراکی مانند پردنیزون تجویز بکند.
در صورت عفونت اگزمای پوست سر معمولا پزشکی آنتی‌بیوتیک موضعی یا خوراکی تجویز می‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت بدتر شدن علائم یا ایجاد علائم عفونت به پزشک مراجعه بکنید. علائم عفونت عبارت‌اند از:
- خارش شدید؛
- احساس سوختگی جدید؛
- تاول‌های پوستی؛
- تخلیه مایعات؛
- چرک سفید یا زرد.
پزشک پوست‌تان را معاینه کرده و دربارهٔ سابقه پزشکی‌تان و سایر علائم و علل احتمالی از شما سوال می‌پرسد. همچنین ممکن است آزمایش‌هایی نیز بر روی‌تان انجام بدهد.
شاید پس از معاینات مشخص بشود که مشکل‌تان اگزمای پوست سر نیست. درواقع ممکن است علت مشکل‌تان عواملی مانند پسوریازیس، عفونت قارچی یا آکنه روزاسه باشد.
اگر چه اگزما وضعیت مزمنی است، اما راهکارهای فراوانی برای کنترل مناسب آن وجود دارد. پس از کنترل اگزما ممکن است تا هفته‌ها یا ماه‌ها علائمی نداشته باشید.
جلوگیری از تشدید یا بازگشت اگزمای پوست سر
راه‌هایی برای جلوگیری از تشدید اگزما وجود دارد. اگر نمی‌دانید اگزمای پوست سرتان از چه نوعی است، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند نوع مشکل‌تان را شناسایی و با کمک خودتان و انجام روش‌هایی از تشدید آن جلوگیری کند.
اقدامات مؤثر در پیشگیری
- بدانید چه عواملی باعث بروز اگزمای پوست سرتان می‌شود. سپس از قرارگرفتن در معرض آنها خودداری کنید.
- موی سرتان را با آب ولرم (نه گرم و نه سرد) بشویید. آب سرد و گرم می‌تواند باعث خشکی پوست سر و تحریک آن شود.
- از شامپو، حالت‌دهنده، ژل و حتی رنگ موهای ملایم و بدون‌رایحه استفاده کنید.
- اگر استرس از عوامل تشدید وضعیت‌تان است، با پزشک دربارهٔ تکنیک‌های کنترل استرس صحبت کنید. این تکنیک‌ها معمولا شامل تکنیک تنفس عمیق، مدیتیشن و نوشتن خاطرات است.
- از خارش و دست‌زدن به محل بروز عوارض اگزما خودداری بکنید. این کار می‌تواند باعث تشدید آنها شود.
