فرض کنید رئیس‌تان شما را مأمور کرده است و مسئولیت پیدا کردن تأمینکننده جدیدی را به شما سپرده است. شما تا کنون چند تأمینکننده پیدا کرده‌اید و حالا باید تصمیم بگیرید کدام را انتخاب کنید. چطور می‌توانید مطمئن شوید با در نظر گرفتن همه عوامل ازجمله هزینه، زمان، سطح خدمات و زیرساخت فناوری بهترین تصمیم را اتخاذ خواهید کرد؟ تحلیل ماتریس تصمیم‌گیری تکنیک مفیدی است که در چنین تصمیم‌گیری‌هایی به شما کمک می‌کند.
این ماتریس تصمیم‌گیری که با نام تحلیل شبکه، تحلیل ماتریس پیو (Pugh) و تئوری مطلوبیت چندشاخصه هم شناخته می‌شود، خصوصا زمانی که تعدادی گزینه خوب در اختیار دارید و باید از میان آنها یکی را انتخاب کنید، بیشترین قدرت را دارد. این خصوصیت، آن را تبدیل به بهترین تکنیک در اتخاذ تصمیمات مهم در مواقعی کرده است، که هیچ گزینه‌ای در اولویت قرار ندارد.
با استفاده از تحلیل ماتریس تصمیم‌گیری، در مواقعی که دیگران به سختی می‌توانند تصمیم بگیرند، شما می‌توانید با اطمینان تصمیمات منطقی بگیرید.
چطور از این ابزار استفاده کنید؟
این ابزار از شما می‌خواهد گزینه‌هایتان را لیست کنید و به صورت افقی در ردیف‌های یک جدول بنویسید و فاکتورها یا عواملی که نیاز دارید را در ستون‌های عمودی بنویسید. سپس، به ترکیب هر گزینه/فاکتور امتیاز دهید، به نسبت اهمیتی که هر کدام از فاکتورها دارند به آنها ضریبی اختصاص دهید و سپس این امتیازات را با هم جمع کنید تا برای هر گزینه به امتیازی کلی دست پیدا کنید.
با اینکه ممکن است به نظر پیچیده برسد، اما استفاده از آن آسان است. در ادمه شما را قدم به قدم راهنمایی و سپس مثالی ارائه می‌کنیم.
قدم ۱
تمام گزینه‌هایتان را لیست کنید و در ردیف‌های افقی جدول بنویسید و فاکتورهایی را که باید در نظر بگیرید را در ستون‌ها بنویسید. به عنوان مثال، اگر هدف خرید لپ‌تاپی جدید است، فاکتورهایی که باید در نظر بگیرید قیمت، ابعاد و اندازه هارد دیسک هستند.
قدم ۲
سپس، با در نظر گرفتن ستون‌های جدول، به هر کدام از گزینه‌ها به ازای هر کدام از فاکتورها امتیازی اختصاص دهید. به هر گزینه از ۰ (خیلی ضعیف) تا ۵ (خیلی خوب) امتیاز دهید. به یاد داشته باشید که لازم نیست برای هر گزینه امتیازات متفاوتی در نظر بگیرید، اگر هیچ کدام از امتیازاتِ مربوط به یکی از فاکتورها خوب نباشند، باید به همه‌ی آنها امتیاز صفر بدهید.
قدم ۳
در مرحله‌ی بعد باید اهمیت نسبی هر کدام از فاکتورهای مرتبط با تصمیم‌تان را پیدا کنید. این ضرائب را با اعدادی از ۰ تا ۵ در نظر بگیرید. مثلا برای فاکتورهایی که کاملا در تصمیم‌تان بی‌اهمیت هستند ۰ و برای فاکتورهای خیلی مهم ۵ در نظر بگیرید. هیچ اشکالی ندارد که همه‌ی ضرائب با هم برابر باشند.
مرحله ۴
اکنون هر کدام از امتیازاتی را که در مرحله‌ی ۲ به دست آوردید در ضرائبی ضرب کنید که در مرحله ۳ به هر کدام از فاکتورها اختصاص داده‌اید. در نتیجه امتیاز وزنی هر یک از ترکیب‌های گزینه/ فاکتور را خواهید داشت.
مرحله ۵
در نهایت، امتیازات وزنی هر گزینه را جداگانه با هم جمع کنید. گزینه‌ای که بالاترین امتیاز را به دست می‌آورد برنده است.
مثال استفاده از تحلیل ماتریس چند شاخصه
مسئول تدارکات باید تأمینکننده جدیدی برای مواد خام اولیه پیدا کند. او چهار گزینه دارد، فاکتورهایی که باید در نظر بگیرد به شرح زیر هستند:
- هزینه.
- کیفیت.
- مکان.
- قابلیت اطمینان.
- گزینه‌های پرداختی.
ابتدا، او جدولی مانند جدول ۱ رسم می‌کند و به نسبت اهمیت هر فاکتوربه هر گزینه امتیاز میدهد:
جدول۱: مثال تحلیل ماتریس تصمیم‌گیری که با احتساب امتیاز غیروزنی نشان میدهد چطور هر تامین‌کننده هر کدام از فاکتورها را پوشش میدهد.
| عوامل: | هزینه | کیفیت | مکان | قابلیت اطمینان | گزینه‌های پرداخت | مجموع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ضرایب وزن‌دهی: | ||||||
| تأمینکننده ۱ | ۱ | ۰ | ۰ | ۱ | ۳ | |
| تأمینکننده ۲ | ۰ | ۳ | ۲ | ۲ | ۱ | |
| تأمینکننده ۳ | ۲ | ۲ | ۱ | ۳ | ۰ | |
| تأمینکننده ۴ | ۲ | ۳ | ۳ | ۳ | ۰ |
سپس، ضرائب نسبی برای هر فاکتور را تخمین می‌زند، این ضرایب را در امتیازاتی که در جدول قبلی به هر یک از گزینه‌ها داده ضرب می‌کند و آنها را با هم جمع می‌کند.
جدول ۲: مثال تحلیل ماتریس تصمیم‌گیری که با احتساب امتیاز وزنی نشان میدهد چطور هر تامین‌کننده هر کدام از فاکتورها را پوشش میدهد.
| عوامل: | هزینه | کیفیت | مکان | قابلیت اطمینان | گزینه‌های پرداخت | مجموع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ضریب: | ۴ | ۵ | ۱ | ۲ | ۳ | |
| تأمینکننده ۱ | ۴ | ۰ | ۰ | ۲ | ۹ | ۱۵ |
| تأمین کننده ۲ | ۰ | ۱۵ | ۲ | ۴ | ۳ | ۲۴ |
| تأمینکننده ۳ | ۸ | ۱۰ | ۱ | ۶ | ۰ | ۲۵ |
| تأمینکننده ۴ | ۸ | ۱۵ | ۳ | ۶ | ۰ | ۳۲ |
بنابراین جدول به مسئول تدارکات نشان میدهد که تأمین‌کننده‌ی ۴، با اینکه در پرداخت انعطاف‌پذیری ندارد، بهترین گزینه است.
شما در تصمیم‌گیری‌های روزمره زندگی چقدر از روش‌های نظام‌مند کمک می‌گیرید؟ به نظر شما این ابزارهای تصمیم‌گیری فقط مناسب موقعیت‌های حرفه‌ای و مدیریتی است یا در مورد تصمیم‌های شخصی هم کاربرد دارد؟ اگر تجربه استفاده از این ابزارها را دارید، چه در جایگاه حرفه‌ای، چه در زندگی شخصی، خوب است آن را با ما و دیگر خوانندکان این مطلب در میان بگذارید.
پیو درست است و نه پاف
سلام امیر عزیز؛
ممنون که به این مورد مهم اشاره کردید تصحیح شد