الفبای فلسفه یا مبانی فلسفه یکی از کتاب‌های بسیار توصیه‌شده برای آشنایی مقدماتی با فلسفه است. این کتاب با دقت و صبوری و البته هوشمندی نوشته شده است و مبانی اصلی فلسفه را با سادگی تمام در اختیار خواننده تازه‌کار قرار می‌دهد. به‌گفته «استفان لاو»، نویسنده و استاد فلسفه، کتاب الفبای فلسفه یکی از بهترین کتاب‌ها در زمینه معرفی عرصه شگفت‌انگیز فلسفه است. در معرفی کتاب امروز با ما همراه باشید تا کتاب الفبای فلسفه را به شما معرفی کنیم.
شناسنامه کتاب الفبای فلسفه
عنوان: الفبای فلسفه
نویسنده: نایجل واربرتون
مترجم: مسعود علیا
تعداد صفحات: ۲۴۰ صفحه
انتشارات: ققنوس
درباره نویسنده کتاب الفبای فلسفه
«نایجل واربرتون»، فیلسوف انگلیسی، به‌دلیل کتاب‌های پرمخاطبش درباره فلسفه مشهور است؛ البته تخصص این دانش‌آموختۀ دانشگاه کمبریج زیبایی‌شناسی و اخلاق عملی است و مقالاتی هم دراین‌زمینه دارد. او در دانشگاه ناتینگهام و دانشگاه آزاد انگلستان تدریس می‌کرد؛ اما در سال ۲۰۱۳ استعفا داد و وقت خود را صرف نوشتن کرد.
برخی از کتاب‌های واربرتون، ازجمله کتاب الفبای فلسفه و آثار کلاسیک فلسفه، جزو کتاب‌های پرخواننده سال شدند و هرکدام از آنها به چاپ چهارم رسیدند. او نزد خوانندگان فارسی‌زبان نیز شخصیتی شناخته‌شده است و به‌جز کتاب الفبای فلسفه، شش کتاب از ده کتاب او به فارسی ترجمه شده‌اند. این کتاب‌ها عبارت‌اند از:
- پرسش از هنر، ترجمه مرتضی عابدینی‌فرد، تهران: ققنوس؛
- واژه‌نامه ژرف‌اندیشی، ترجمه رضا هنرور و مروارید احسانی، تهران: کاکتوس؛
- فلسفه پایه، ترجمه پرویز بابایی، تهران: آزادمهر؛
- آثار کلاسیک فلسفه، ترجمه مسعود علیا، تهران: ققنوس؛
- مقدمات فلسفه، ترجمه بهجت و علی‌رضا عباسی، تهران: جوانه رشد؛
- اندیشیدن؛ فرهنگ کوچک سنجشگرانه‌اندیشی، ترجمه محمدمهدی خسروانی، تهران: علمی و فرهنگی.
واربرتون نوشته‌هایی نیز درباره عکاسی، به‌خصوص راجع به «بیل برانت» و نیز زندگی‌نامه «ارنو گلدفینگر»، دارد. او همچنین ستونی با نام «فلسفه روزمره» در مجله «پروسپکت» دارد و در گالری هنر «تیت مدرن» (Tate Modern) نیز فلسفه و هنر درس می‌دهد. علاوه‌براین نایجل واربرتون گرداننده وبلاگ فلسفه مجازی است و به‌کمک «دیوید ادموند»، پادکست هایی درباره فلسفه و مصاحبه‌هایی با فلاسفه بزرگ انگلیسی‌زبان در این وبلاگ منتشر می‌کند.
درباره کتاب الفبای فلسفه
کتاب‌های فراوانی درزمینه فلسفه نوشته شده‌اند؛ اما چه چیزی الفبای فلسفه را متفاوت کرده است؟ کتاب الفبای فلسفه مانند کتابی درسی است؛ البته نه از آن نوع کتاب‌هایی که اطلاعات فراوانی را در مجالی اندک روی کاغذ می‌آورند؛ بلکه نویسندۀ این کتاب دست خواننده را می‌گیرد و دری از جهان فلسفه به روی او می‌گشاید و قدم‌به‌قدم و با زبانی ساده، او را با ایده‌های اساسی فلسفه آشنا می‌کند: ایده‌هایی که سال‌ها ذهن اندیشمندان را درگیر کرده‌اند.
واربرتون در این کتاب کوشیده است به بسیاری از پرسش‌های ژرف بشر پاسخ دهد: چگونه می‌توانیم وجود خداوند را اثبات کنیم؟ تفاوت درست و غلط در چیست؟ محدودیت آزادی بیان در کجاست؟ منظور از شناخت علمی چیست؟ آیا ذهن و بدن با یکدیگر متفاوت‌اند؟ چگونه هنر تعریف می‌شود؟ چگونه باید با حیوانات رفتار کرد؟
ساختار کتاب الفبای فلسفه
مقدمه کتاب با پرسش معمول بیشتر کتاب‌های فلسفه شروع می‌شود: فلسفه چیست و از کجا آمده است؟ فلسفه به یونانی به‌معنای «دوستدار خرد» است و چنان‌که می‌دانیم، از یونان باستان آغاز شد. رومیان آن را ادامه دادند و بعد از وقفه‌ای طولانی، در قرون‌وسطا در اروپای غربی سده‌های شانزدهم و هفدهم به اوج شکوفایی رسید. فلسفه راهی برای اندیشیدن است و فعالیتی خردورزانه که به مسائل بنیادینی توجه دارد تا گرد ابهام را از روی پدیده‌ها بزداید؛ به همین دلیل مطالعه فلسفه، به‌گمان واربرتون، یادگیری تفکر است.
کتاب الفبای فلسفه از هشت فصل تشکیل شده است:
در فصل اول با عنوان «خدا»، واربرتون این موضوع را بررسی می‌کند که آیا خدا وجود دارد؟ البته او در اینجا برای اثبات وجودداشتن یا وجودنداشتن خدا تلاش نمی‌کند؛ بلکه فقط نظرات منطقی و دلایل ضرورت وجود خدا از دید فیلسوفان غربی را ذکر می‌کند.
در فصل دوم، نویسنده به موضوع حسن و قبح اخلاقی توجه دارد و به این پرسش پاسخ می‌دهد که «چگونه در گستره اخلاق، درست را از نادرست تشخیص می‌دهیم؟» او براساس اخلاق کانتی به این سؤال جواب می‌دهد که «آیا گاهی باید از قانون سرپیچی کرد؟» در ادامه نیز استدلال‌های درست و غلط را بررسی می‌کند.
واربرتون همه فصل سوم را به حیوانات اختصاص داده است. خوانندگان با استدلال‌های مختلفی که تسلط بر حیوانات را مجاز دانسته‌اند، آشنا خواهند شد و نیز با رویکردهایی روبه‌رو می‌شوند که این تسلط را نقد کرده‌اند.
فصل چهارم درباب سیاست است. نویسنده ایده‌ها و استدلال‌هایی درباره تقسیم برابر ثروت و موقعیت کاری و نیز استدلال‌هایی راجع به تبعیض، دموکراسی، آزادی، آزادی منفی و آزادی بیان ارائه می‌کند.
فصل پنجم درباره «نمود و واقعیت» است. «آیا جهان واقعا به همان صورتی است که تصور می‌کنید؟» در اینجا واربرتون با نگاهی فلسفی به موضوع واقعیت توجه می‌کند و استدلال‌های مختلف ایدئالیست‌ها، رئالیست‌ها و پدیدارشناسان را دراین‌باره بررسی می‌کند.
در فصول بعدی، با عنوان‌های «علم» و «ذهن» و «هنر»، نویسنده این موضوع‌ها را از منظر فلسفی واکاوی می‌کند.
آیا این کتاب برای شماست؟
کتاب الفبای فلسفه برای افرادی مناسب است که هنوز به وادی فلسفه وارد نشده‌اند، اما می‌خواهند با چکیده‌ای از فلسفه و ابزار اصلی آن، یعنی استدلال و فکرکردن به شیوه منطقی و فلسفی، آشنا شوند. در این کتاب خواننده نه‌تنها با نام فیلسوفانی چون برتراند راسل، رنه دکارت و جان استوارت میل یا مکاتب فکری‌ای چون ایدئالیسم، رئالیسم و پدیدارشناسی آشنا می‌شود، بلکه نحوه استدلال آنها را نیز درمی‌یابد و شیوه اندیشیدن را یاد می‌گیرد.
بخش‌هایی از کتاب الفبای فلسفه
«گاهی اوقات حجت می‌آورند که مطالعه فلسفه آب در هاون کوبیدن است؛ زیرا مشغله فلاسفه همواره جز این نیست که بیکار بنشینند و بر سر معنای کلمات بحث بی‌جهت به راه اندازند. به نظر نمی‌آید که این جماعت هیچ‌گاه به نتیجه‌ای حائز اهمیت دست پیدا کنند و نقش آنها در جامعه عملا در حد هیچ است. آنها هنوز سرگرم بحث‌وفحص درباره همان مسائلی هستند که خاطر یونانیان باستان را به خود مشغول داشته بود. به نظر نمی‌رسد که فلسفه چیزی را تغییر دهد؛ فلسفه همه‌چیز را همان‌طور که هست، باقی می‌گذارد» (ص۱۶).
***
«فلسفه قرین دشواری‌های گوناگونی است که البته پاره‌ای از آنها قابل‌اجتناب است. در درجه اول، این حرف حقی است که لازمه [پرداختن به] کثیری از مسائلی که فلاسفه حرفه‌ای با آنها سروکار دارند، بهره‌مندی از معلوماتی سطح بالا درزمینه تفکر انتزاعی و نظری است. […] دشواری دیگری با فلسفه قرین است که […] می‌توان از آن دوری جست. فلاسفه همواره نویسندگان خوبی نیستند. شمار فراوانی از آنها در انتقال آرا و افکار خود به‌غایت بی‌مایه‌اند. گاهی این وضع ناشی از آن است که فقط علاقه دارند جمع بسیار کوچکی از خوانندگان اهل فن را مخاطب قرار دهند» (ص۲۰).
