بی خوابی و کم خوابی یکی از معضلات مهم عصر مدرن است و تأثیر قابل‌توجهی روی عملکرد ما و زندگی شغلی‌مان دارد. همه از اهمیت خواب عمیق و کافی اطلاع دارند؛ اما زمان‌هایی هم هست که هر کاری می‌کنیم، خواب به چشمان ما نمی‌آید. در چنین حالتی، چگونه می‌توان با اثرات آن مقابله کرد یا دست‌کم آنها را کاهش داد؟ در این مقاله به‌سراغ راهکارهایی برای مقابله با اثرات کم‌خوابی هنگام کار کردن می‌رویم.
همه ما تجربه بی‌خوابی یا کم‌خوابی شبانه داشته‌ایم. صرف‌نظر از دلایلش، این موضوع تأثیر آشکاری روی عملکرد ما در طی روز دارد. مسئله وقتی مهم‌تر می‌شود که ما شاغل هستیم و مجبوریم ساعت‌ها سر کار حاضر شویم. در چنین حالتی، کم‌خوابی ما حتما روی عملکرد شغلی‌مان تأثیر خواهد داشت.
گرچه خواب کافی توصیه‌ای است علمی که همه به آن آگاه هستند، اما به هر حال شب‌هایی می‌رسد که ما خوب نخوابیده باشیم. پس باید برای کاهش تأثیرات منفی آن، راهکارهایی داشته باشیم. شاید پاسخ دقیقی برای اینکه چگونه با خواب کم سرحال باشیم، نباشد اما در این مقاله، راه‌حل‌هایی موقت و اساسی برای رفع این مشکل معرفی می‌کنیم.
راه‌حل موقت
یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای مقابله با کم‌خوابی هنگام کار کردن، مصرف چای و قهوه است. کافئین موجود در این دو نوشیدنی، شما را چند ساعت سرحال و هوشیار نگه می‌دارد.
نکات خرید قهوه فوری که دوست‌داران قهوه باید بدانند
کافئین پرمصرف‌ترین ماده در دنیای کار است که نشان‌دهنده نیاز فراوان کارمندان به بیدار نگه داشتن خود است. اما مصرف این ماده به‌مثابه یک ماده مخدر، صرفا علائم ظاهری کم‌خوابی را برطرف می‌کند ولی توان حل مشکل به‌صورت اساسی را ندارد. از طرفی مصرف بیش از حد آن، به بی‌خوابی بیشتر منجر می‌شود و در طولانی‌مدت، مشکل را بدتر می‌کند. بهتر است مصرف این ماده را به زمان‌ها و شرایط خاصی محدود کنید.
راه‌حل‌های اساسی
![استراحت در محل کار باعث رفع کم‌خوابی مي‌شود]()
- محفظه استراحت و چرت زدن شرکت فیس‌بوک
یکی از راه‌حل‌های اساسی و در عین حال واضح، استراحت و خواب کافی پیش از کار کردن است. اجرای این راهکار چندان آسان نیست. ضرورت‌های شغلی کمتر اجازه می‌دهد که کارمندان یا کارفرمایان بتوانند هر زمان که احساس خستگی کردند، بخوابند. با این حال دانستن این نکته که کم‌خوابی می‌تواند چه تأثیرات منفی عمیقی بر عملکرد افراد و نتیجه کار آنها داشته باشد، شاید باعث شود که رهبران و مدیران تصمیمات بهتری در این زمینه اتخاذ کنند. حتی خود مدیرانی که دچار کم‌خوابی باشند، ممکن است بر اثر افت هوشیاری و توانایی شناختی مغز، تصمیماتی بگیرند که اثرات مخربی روی کل سازمان و اعضای شرکت داشته باشد. با آگاهی از خطرات کم‌خوابی، می‌توان اهمیت بیشتری به خواب کافی کارمندان داد. حتی اگر امکان خواب عمیق چندساعته فراهم نیست، یک چرت کوتاه ۲۰دقیقه‌ای هم برای رفع خستگی و بازیابی توان مغز کافی است.
یکی دیگر از راهکارهای اساسی و بلندمدت برای حل این مشکل، الهام گرفتن از رفتار دلفین‌ها است. این موجودات در آب زندگی می‌کنند ولی برای زنده‌ماندن به نفس‌کشیدن احتیاج دارند. پس باید مدام به سطح آب بیایند تا تنفس کنند. اما هنگام خواب چطور این کار را می‌کنند؟! مغز دلفین‌ها طوری تکامل یافته است که هنگام خواب، نیمی از آن همیشه هشیار می‌ماند. بنابراین دلفین هنگام خوابیدن هم می‌تواند به سطح آب بیاید.
بدیهی است که مغز انسان این توانایی را ندارد؛ اما می‌توان با نگاه به تقسیم وظایفی که در مغز دلفین‌ها اتفاق می‌افتد، اعضای تیم را به دو یا چند گروه تقسیم کرد. با این کار، یک گروه همیشه فرصت دارد تا کمی استراحت کند و چرت بزند. این روش همین حالا هم در برخی مشاغل مانند بیمارستان‌ها و کارخانه‌های بزرگ اجرا می‌شود. می‌توان اتاق‌ها و محل‌هایی را برای استراحت و چرت زدن در نظر گرفت تا هر گروه به‌دور از سر و صداهای محیط، بخوابد.
با این حال، این راهکار نباید منجر به جا افتادن فرهنگ «کار زیاد ـ چرت زدن» شود. مغز انسان علاوه بر چرت زدن، به خواب عمیق هم نیاز دارد. پس به‌عنوان مدیر سازمان باید این موضوع را چه با کلام و چه در عمل نشان دهید که اتاق استراحت قرار نیست جای خواب عمیق شبانه را بگیرد. این راهکار فقط برای رفع خستگی و کاهش فشار کاری است، نه روشی برای بهره‌کشی و بیشتر کردن ساعت کار!
اگر امکان استراحت کردن و چرت زدن نداشتیم، چه کنیم؟
با وجود همه راهکارهای گفته‌شده، گاهی اوقات پیش می‌آید که مجبوریم با کم‌خوابی کار کنیم. در این شرایط می‌توانیم از برخی راه‌حل‌ها برای کاهش اثرات کم‌خوابی استفاده کنیم:
- کارهایی را که به توجه و تمرکز زیادی نیاز دارند، به زمان دیگری موکول کنیم. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که کم‌خوابی بیشترین تأثیر منفی را روی وظایف جدید دارد. پس بهتر است کارهای معمولی و همیشگی (که نیاز به دقت زیادی ندارند) را انجام دهید و وظایف مهم‌تر را به زمان دیگری واگذار کنید.
- از دیگران کمک بگیرید. در تیم شما افراد سرحال زیادی هستند که استراحت کافی داشته‌اند. در انجام وظایف مهمی که مغز شما در شرایط کم‌خوابی کشش لازم برای حل آنها را ندارد، می‌توانید از آنها کمک بخواهید. استفاده از ظرفیت مغز دیگران برای پشت‌سر گذاشتن شرایط کم‌خوابی، راه‌حل مناسبی است. قطعا سایر اعضای تیم نیز ممکن است یک روز دچار این مشکل شوند و از شما کمک بخواهند.
- در نهایت اگر مجبور شدید خودتان همه کارها را انجام بدهید، سعی کنید تا قبل از ارائه نتیجه، آن را با کمک دیگران بررسی کرده و اشکالات احتمالی را رفع کنید. درصورت امکان، ارائه نتیجه را به روز دیگری که سرحال هستید واگذار کنید تا بتوانید آن را دوباره بررسی کنید.
