غذای روزانه ما حاوی ترکیبات مختلفی است که انرژی مورد نیاز ما را تامین می کند. غذای روزانه می تواند به صورت خانگی یا آماده تهیه شود که در نوع اخیر برخی مواد شیمیایی به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده مورد استفاده قرار می گیرند.
مواد شیمیایی در حال حاضر نقش مهمی در تولید و نگهداری مواد غذایی دارند. به عنوان مثال آنها در قالب مواد افزودنی های غذایی می توانند ماندگاری مواد غذایی را افزایش دهند و یا به صورت رنگ ها می توانند غذای روزانه ما را جذاب تر کنند. از طعم دهنده ها نیز برای خوشمزه تر شدن غذاها استفاده می شود.
علاوه بر این مواد و ظروف بسته بندی مواد غذایی مانند بطری ها ، فنجان ها و بشقاب ها که برای بهبود استفاده و سهولت حمل و نقل مواد غذایی استفاده می شوند، حاوی مواد شیمیایی مانند پلاستیک هستند که عناصر آن می توانند به مواد غذایی نشت کنند. از سایر مواد شیمیایی می توان برای مقابله با بیماریها در حیوانات یا محصولات زراعی استفاده کرد یا بعضا در نتیجه فرآیند تولید مانند گرمایش / پخت و پز یا ضد عفونی وارد غذای روزانه ما می شوند.
البته برخی از گیاهان و قارچ ها نیز به طور طبیعی سمومی تولید می کنند که محصولات را آلوده کرده و باعث نگرانی هایی در رابطه با سلامت انسان و دام می شوند.
معرفی مواد شیمیایی موجود در غذای روزانه
![]()
اگر به برچسب های موجود در روی بسته بندی مواد غذایی توجه کرده باشید احتمالاً متوجه شده اید که در اکثر آنها تعداد زیادی ماده شیمیایی وجود دارد و حتما با خودتان فکر کرده اید که این مواد شیمیایی تا چه حد ایمن یا آسیب زا هستند.
از آنجاییکه استفاده از مواد شیمیایی در تولید مواد غذایی اجتناب ناپذیر است تا زمانی که در یک مزرعه زندگی نکنید و همه مواد غذایی را خودتان پرورش ندهید ، تقریباً غیرممکن است که از مصرف مواد شیمیایی در غذای روزانه خودتان اجتناب کنید. با این حال همه این ترکیبات خطرناک نیستند .در ادامه 10 ماده شیمیایی رایج که در مواد غذایی و آشامیدنی روزانه ما وجود دارند خدمت شما عزیزان معرفی می شود.
1- آکریل آمید
طبق گفته سازمان غذا و دارو آكریل آمید ماده ای شیمیایی است كه بعضی اوقات در نتیجه فرایندهای پخت در دمای بالا ، مانند سرخ كردن یا برشته شدن ایجاد می شود. در برخی مطالعات حیوانی مشخص شده که این ماده شیمیایی منجر به افزایش ریسک ابتلا به سرطان می شود. آكریل آمید حاصل از پخت قندهای طبیعی موجود در غذاها است و مصنوعی نیست . غذاهایی كه اغلب در حین پخت و پز آكریل آمید ایجاد می كنند شامل سیب زمینی ، غلات و قهوه هستند. برای جلوگیری از مصرف این ماده شیمیایی بهتر است بیشتر از غذاهای آب پز یا بخارپز استفاده کنید.
2-سولفات آمونیوم
این ماده شیمیایی یک نمک غیر آلی است که بیشتر در صنعت پخت و پز استفاده می شود. سولفات آمونیوم معمولاً به عنوان نرم کننده خمیر ، سورفاکتانت یا تقویت کننده خمیر استفاده می شود. شرکت های تولید نان از این ماده برای بهبود حجم و ماندگاری نان استفاده می کنند. مصرف بیش از حد این ماده شیمیایی ممکن است باعث ناراحتی دستگاه گوارش شود.
3-آزودی کربنامید (ADA)
ADA یک ماده شیمیایی مورد تایید FDA است که به عنوان ماده سفید کننده آرد غلات و نرم کننده خمیر در پخت نان استفاده می شود. پس از مطالعات گسترده و چند ساله در رابطه با عوارض جانبی منفی این ماده شیمیایی ، FDA آن را برای استفاده در صنایع غذایی بی خطر دانست ولی نام آن باید بر روی برچسب مواد تشکیل دهنده هر نوع نان یا غلات ذکر شود.
4- BHT و BHA
هیدروکسی تولوئن بوتیله (BHT) و هیدروکسی آنیزول بوتیله (BHA) آنتی اکسیدان هایی هستند که به عنوان ماده نگهدارنده مورد استفاده قرار می گیرند. این دو ترکیب را می توانید در غلات صبحانه مورد علاقه خودتان و فرآورده های نفتی پیدا کنید. موسسه ملی بهداشت ادعا می کند که “BHA” به طور بالقوه یک ماده سرطان زا برای انسان است. با این حال ، FDA این ماده شیمیایی را برای استفاده در بسیاری از محصولات غذایی ، از جمله مخمر خشک فعال ، انواع سیب زمینی ، نوشیدنی ها و دسرهای تهیه شده از مخلوط های خشک و غلات صبحانه تأیید کرد. FDA ادعا می کند که BHA به طور کلی برای استفاده در غذای روزانه بی خطر شناخته می شود تا زمانی که غذا از شرایط خاصی برخوردار باشد.
5- ترت بوتیل هیدروکینون (TBHQ)
از آنتی اکسیدان TBHQ به دلیل خواص آنتی اکسیدانی معمولاً به عنوان نگهدارنده روغن نباتی و محصولات چربی حیوانی استفاده می شود. همچنین این ماده شیمیایی را در چیپس سیب زمینی ، کراکر و برخی از فست فودها پیدا خواهید کرد. این ماده نامرئی و بدون بو در هنگام استفاده به مقدار کم برای حفظ محصول ، توسط FDA تأیید می شود. با این حال گزارشاتی درباره اختلالات بینایی در افراد در معرض این ماده شیمیایی هستند ، ثبت شده است.
6- آسپارتام
آسپارتام یک شیرین کننده مصنوعی با فرمول شیمیایی C14H18N2O5 است. این ترکیب یک متیل استر مشتق از دی پپتید فنیل آلانین یا اسید اسپارتیک است که تقریباً دویست برابر شیرین تر از قند است. بنابراین ما از آن در مقادیر بسیار کم استفاده می کنیم و کالری آن تقریباً صفر است.
مشکل آسپارتام این است که ترکیب پایداری نیست از این رو نمی توان آن را گرم کرد و یا برای پخت و پز استفاده نمود. بنابراین عمدتا در نوشیدنی ها و غذاهای سرد استفاده می شود. اثرات آسپارتام بر سلامتی نیز هنوز قابل بحث است.
7- تارتازین
بسیاری از محصولات غذایی حاوی رنگ های خوراکی شیمیایی مانند تارتازین هستند که بیشتر به عنوان زرد شماره 5 شناخته می شود. بسیاری از شرکت ها رنگ طبیعی مواد غذایی را تغییر می دهند و آنرا با مواد شیمیایی جهت جذب مشتری بیشتر جایگزین می کنند. تحقیقات نشان داده است که این ماده شیمیایی با عملکرد ضعیف کبد و کلیه ، بیش فعالی در کودکان و افزایش خطر سرطان در ارتباط است.
8- بنزن
بنزن یک ماده شیمیایی سرطان زا است که در تولید صنعتی برخی پلاستیک ها استفاده می شود و از اتومبیل ها و سوختن زغال سنگ و نفت در هوا آزاد می شود. بنزن به برخی نوشیدنی های غیر الکلی و سایر نوشیدنی های تولید انبوه که حاوی نمک بنزوات ، اسید اسکوربیک یا اسید اریتوربیک هستند اضافه می شود. قرار گرفتن این ماده در معرض حرارت زیاد باعث تشکیل ماده شیمیایی می شود که برای انسان سرطان زاست.
9- کافئین
![]()
کافئین یک ماده شناخته شده با خواص آنتی اکسیدانی بالاست که در حد متعادل می تواند برای سلامتی انسان مفید باشد. کافئین باعث افزایش متابولیسم و تولید انرژی در بدن شده و یک ماده محرک برای چربی سوزی است که به مقدار زیاد در قهوه و چای موجود است.
تحقیقات نشان داده است که مقدار زیاد این ماده در برخی از خوراکی ها مانند شکلات تلخ ، قرص های لاغری ، برخی از داروهای مسکن و آب های ویتامینه می تواند ترشح اسید معده را افزایش داده و در افراد مبتلا به زخم معده باعث بدتر شدن بیماری آنها شود.
10- اسید سیتریک
اسید سیتریک یا جوهر لیمو در محصولات زیادی که ما بطور روزانه استفاده می کنیم وجود دارد و در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده، امولسیفایر، طعم دهنده و تسریع کننده مورد استفاده قرار می گیرد.
این ترکیب با افزودن طعم ترش به غذاها و نوشیدنی ها باعث بهبود طعم و افزایش اشتهاء می شود و در صنایع داروسازی بیشتر در ترکیب قرص های جوشان مورد استفاده قرار می گیرد.
سازمان غذا و داروی آمریکا این ترکیب را به عنوان یک ماده بی خطر برای استفاده در صنایع غذایی تائید کرده است اما هیچ گونه تحقیق علمی درباره خطرات مصرف بیش از حد اسید سیتریک مصنوعی در طولانی مدت انجام نشده است. واکنش های آلرژیک و عوارضی مانند درد و سفتی مفصل، درد عضلانی، درد معده و تنگی نفس در برخی افراد پس از مصرف خوراکی های حاوی این اسید گزارش شده است.
عوارض و خطرات مواد شیمیایی موجود در غذای روزانه
علاوه بر موارد فوق و هزاران ماده شیمیایی دیگری که در فرآوری مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرند. میوه ها و سبزیجاتی که حاوی بقایای سموم دفع آفات هستند نیز می توانند برای افراد در هر سنی خطرناک باشند. به عنوان مثال تحقیقات نشان داده است که قرار گرفتن در معرض ترکیبات ارگانوفسفره می تواند باعث شیوع اختلال بیش فعالی یا کمبود توجه در کودکان شود. بر اساس تحقیقات دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا ، ترکیبی از سموم دفع آفات و علف کش ها می توانند خطر بیماری پارکینسون را به ویژه در جوانان افزایش دهد.
مواد نگهدارنده موجود در مواد غذایی روزانه نیز سلامتی شما را به خطر می اندازند. به عنوان مثال نیتریت ها مواد نگهدارنده رایجی هستند که در گوشت های فرآوری شده و ماهی برای جلوگیری از رشد باکتری استفاده می شوند. بدن شما نیتریت ها را به مواد سرطان زا به نام نیتروزامین تبدیل می کند. افزایش مصرف نیتروزامین از طریق گوشت فرآوری شده خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد.
رنگ های مصنوعی جذابیت غذا برای مصرف کننده را افزایش می دهند اما ممکن است خطر ابتلا به بیماری را نیز افزایش دهند. برخی گزارش ها نشان داد که رنگ کاراملی که در بسیاری از نوشابه های معروف کولا مورد استفاده قرار می گیرد حاوی برخی مواد شیمیایی است که باعث سرطان ریه ها ، کبد و تیروئید و سرطان خون می شود. رنگ های خوراکی مانند زرد شماره 5 ، 6 و 10 و قرمز شماره 40 می توانند خطر بیش فعالی را در کودکان افزایش دهند یا آن را تشدید کنند.
سرانجام ، چربی ها و شیرین کننده های تولید شده صنعتی تأثیرات فوق العاده ای بر سلامت انسان دارند. تولید کنندگان از چربی های ترانس که خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می دهد در نان ها ، کلوچه ها ، مارگارین و ذرت بو داده استفاده می کنند. شربت ذرت با فروکتوز بالا نیز می تواند خطر چاقی و دیابت را افزایش دهد.
بنابراین اگر به سلامتی خودتان اهمیت می دهید ابتدا باید در رابطه با مواد شیمیایی رایج در خوراکی ها اطلاعات بیشتری کسب کنید و با خواندن برچسب مواد غذایی انواع کم ضررتر را انتخاب کنید و در نهایت تاجاییکه ممکن است از مواد غذایی تازه و ارگانیک و تهیه شده در منزل استفاده کنید.
