گیاه بابا آدم بومی اروپا و آسیاست. امروزه این گیاه در آمریکای شمالی نیز به‌طور گسترده در حال پرورش است. گیاه بابا آدم به تیره کاسنیان تعلق دارد. شاید برخی این گیاه را به‌خاطر گسترش زیادش در بعضی موارد به‌عنوان علف هرز تلقی کنند. منتها قرن‌هاست از این گیاه به‌عنوان درمانی برای گستره وسیعی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. در طب سنتی، از میوه، دانه، ریشه و برگ‌های گیاه بابا آدم به‌شکل جوشانده یا چای برای درمان سرماخوردگی، نقرس، رماتیسم، بیماری‌های معده، سرطان، کمک به دفع ادرار و مدفوع، و افزایش تعرق استفاده می‌شود. همچنین، این گیاه میل جنسی را نیز افزایش می‌دهد. در این مطلب، با خواص گیاه بابا آدم بیشتر آشنا می‌شوید.
ترکیبات مفید گیاه بابا آدم
با اینکه می‌توان از همه قسمت‌های گیاه بابا آدم استفاده کرد، ریشه سفیدِ شبیه به هویج آن، که می‌تواند تا ۶۰ سانتی‌متر رشد کند، محتوی بیشترین میزان مواد مغذی آن است. به نظر می‌رسد بیشتر خواص شفابخش گیاه بابا آدم از ریشه‌های آن سرچشمه می‌گیرند. ریشه‌های این گیاه محتوی مواد شیمیایی گیاهی متعددی از جمله لیگنان، تری ترپنوئید و پلی‌استیلن‌هایی است که برخی از آنها به بهبود گردش خون کمک می‌کنند و می‌توانند خاصیت ضددیابت داشته باشند.
ازجمله سایر ترکیبات بابا ادم می‌توان به فلاونوئیدهایی اشاره کرد که خاصیت ضدسمی، ضدالتهابی و خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند. به‌لطف این خواص، مصرف گیاه بابا آدم به‌صورت خوراکی و موضعی برای بسیاری از مشکلات پوستی مانند آکنه، سوختگی، اگزما و… مفید است.
تحقیقات نشان داده‌اند ریشه این گیاه، که به‌طور رایج در ژاپن و بخش‌هایی از اروپا و به‌طور روزافزونی در کشور آمریکا مصرف می‌شود، می‌تواند منبعی از اینولین باشد. اینولین نوعی فیبر پری‌بیوتیک است که به تغذیه باکتری‌های مفید موجود در روده بزرگ کمک می‌کند و گوارش را بهبود می‌دهد.
خواص بابا آدم برای سلامتی
برخی پژوهش‌های علمی تأثیرات این گیاه بر سلامتی را نشان داده‌اند. اگرچه تحقیقات محدود انجام‌گرفته امیدبخش‌اند، نتایج هنوز ابتدایی‌اند و به تحقیقات بیشتری نیاز است. در ادامه، با برخی یافته‌ها از تأثیرات گیاه بابا آدم بیشتر آشنا می‌شویم.
۱. بهبود علائم دیابت
در پژوهشی در سال ۲۰۱۷، درمان موش‌های مبتلا به دیابت با ۲۰۰ و ۳۰۰ میلی‌گرم از عصاره ریشه بابا آدم به‌مدت ۱ ماه توانست سطح انسولین موش‌ها را افزایش دهد و به کنترل وزنشان کمک بکند. همچنین، بر اساس بررسی‌ها، مصرف این گیاه توانست تغییرات مثبتی را در پروفایل چربی خون افراد ایجاد کند.
این تغییرات با کاهش سطح تری‌گلیسرید، لیپوپروتئین کم‌چگالی یا کلسترول بد (LDL) و نیز افزایش سطح لیپوپروتئین پرچگالی یا کلسترول خوب (HDL) همراه بود. بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۴ روی موش‌های مبتلا به دیابت انجام گرفت، گیاه بابا آدم به‌خاطر خاصیت آنتی‌اکسیدانی می‌تواند به بهبود علائم دیابت کمک بکند.
۲. تنظیم کلسترول خون
در پژوهشی برای شناسایی ژن‌های بالقوه، که در سوخت‌وساز چربی نقش دارند، عصاره ریشه بابا آدم توانست موجب کاهش وزن شود و همچنین، سطح کلسترول را در موش‌ها (احتمالا با تنظیم بیان ژن) تقویت کند.
۳. تقویت کبد
در حالی که باباآدم به‌خاطر تأثیرش در پاک‌سازی خون شناخته شده، شواهد محدودی وجود دارد که این گیاه بتواند به کبد کمک بکند. در پژوهشی در سال ۲۰۰۲، مشاهده شد گیاه بابا آدم می‌تواند تأثیر آسیب‌های کبدی ناشی از مصرف زیاد الکل در موش‌ها را خنثی کند. البته این ارتباط نمی‌تواند الزاما در انسان نیز مشاهده بشود.
در تحقیقِ حیوانیِ دیگر، ریشه باباآدم توانست از آسیب‌های کبدی ناشی از مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند استامینوفن و کربن تتراکلرید که نوعی محلول شیمیایی است محافظت بکند.
۴. کمک به بهبود سرطان
گیاه بابا آدم یکی از ترکیبات کلیدی در محصول گیاهی Essiac and Flor-Essence است، که به‌عنوان درمانی معجزه‌آسا برای مبتلایان به سرطان شناخته می‌شود. در حالی که مدافعین معتقدند این محصول می‌تواند به کوچک‌ترشدن تومورها، افزایش عمر، کاهش درد و تقویت سیستم ایمنی کمک بکند، بر اساس گزارشی از مرکز درمان سرطان یادبود اسلون-کترینگ شواهدی از تأیید این ادعاها یافت نشد.
علاوه بر این، پژوهشی در سال ۲۰۰۶ نشان داد این دارو می‌تواند رشد سلول‌های سرطان پستان انسان را تحریک کند. البته در این دارو ترکیبات دیگری نیز وجود دارد. در مجموع می‌توان گفت نتایج تحقیقات راجع‌به تأثیر باباآدم بر سرطان واضح و شفاف نیست.
۵. افزایش سلامت پوست
پژوهشی در سال ۲۰۱۷ درباره تأثیر عصاره برگ‌های باباآدم روی پیرشدن پوست انجام گرفت. این پژوهش نشان داد آنتی‌اکسیدان‌های موجود در برگ‌های بابا آدم می‌توانند مانع از فعالیت آنزیم‌هایی بشوند که موجب چین‌وچروک و اختلالات رنگدانه‌ای پوست می‌شوند.
در طرف مقابل، پژوهشی در سال ۲۰۱۴ تأثیرات برگ بابا آدم روی درمان سوختگی‌ها را بررسی کرد. این پژوهش نشان داد این برگ‌ها برای سلول‌های پوست سمی است و هیچ فعالیت ضدمیکروبی ندارند. پژوهش کوچکی در سال ۲۰۱۴، که روی هومئوپاتی با گیاه بابا آدم انجام گرفت، تأثیر چشمگیری را در کاهش تعداد و نوع جوش‌ها و بهبود کیفیت زندگی افراد نشان داد.
۶. افزایش میل جنسی
بر اساس آزمایشی روی موش‌ها، عصاره ریشه بابا آدم می‌تواند موجب تقویت رفتارهای جنسی شود. البته این میزان مشابه ویاگرا که برای درمان اختلالات نعوظ به کار می‌‌رود نبود. همچنین، باباآدم می‌تواند سطح تستوسترون سرم را افزایش بدهد. بر اساس پژوهش‌ها، نتایج نشان می‌دهد مصرف سنتی ریشه باباآدم می‌تواند به بهبود اختلالات نعوظ و باروری کمک کند.
عوارض جانبی احتمالی
به‌طور کلی، ریشه بابا آدم سالم تلقی می‌شود؛ با این حال، برخی افراد باید از مصرف آن خودداری کنند، برای مثال:
- باباآدم ممکن است موجب بروز حساسیت در افراد حساس به مینای چمنی، کهنه واش و گل داوودی شود؛
- در صورت بارداری، از مصرف بابا آدم خودداری کنید. گزارش‌شده این گیاه ممکن است موجب تحریک رحم شود و احتمال زایمان زودرس را افزایش دهد؛
- باباآدم به‌طور سنتی به‌عنوان دارویی ادرارآور در افراد مصرف می‌شده است. ازاین‌رو، مصرف داروهای ادرارآور با آن ممکن است موجب کم‌آبی بدن (دهیدراسیون) شود؛
- مبتلایان به دیابت که داروهای کاهنده قند خون را مصرف می‌کنند نباید هم‌زمان از ریشه بابا آدم استفاده کنند، زیرا این امر ممکن است موجب بروز هیپوگلیسمی در آنها بشود؛
- در صورتی که به بروز واکنش‌های حساسیت‌زا در خودتان مشکوکید، از ادامه مصرف آن خودداری و با پزشکتان مشورت کنید. اگر به غذاهای سرشار از اینولین مانند مارچوبه، کنگرفرنگی و تره‌فرنگی حساسیت دارید، ممکن است پس از مصرف ریشه باباآدم احساس نفخ یا گاز اضافی در معده داشته باشید.
انتخاب، آماده‌سازی و نگهداری
برای نگهداری ریشه گیاه باباآدم باید آن را در ظرفی محتوی آب قرار دهید و تا ۴ روز در یخچال نگهداری کنید. محصولات گیاه بابا آدم و مکمل‌های آن در شکل‌های مختلف پودر، ریشه خشک‌شده، تنتور و عصاره مایع موجود است. شواهد بالینی محدودی از تعیین دز یا مقدار مناسب گیاه باباآدم وجود دارد. گیاه بابا آدم در بررسی‌ها از ۲۰۰ میلی‌گرم از عصاره ریشه تا ۶ گرم از چای ریشه آن در روز مورد استفاده قرار گرفته است.
باید حواستان به مصرف انواع مکمل‌ها باشد؛ زیرا در تولید مکمل‌های مختلف، قوانین نظارتی سفت‌وسختی وجود ندارد. ازاین‌رو، ممکن است برخی قوانین رعایت نشود. در برخی موارد ممکن است مقدار متفاوتی از ماده مؤثره با مقدار توصیه‌شده وجود داشته باشد. در برخی موارد، ممکن است محصول با ترکیبات دیگر مانند فلزات آلوده شده باشد. همچنین، سلامت مکمل‌ها در زنان باردار، مادران شیرده، کودکان و کسانی که بیماری‌های خاصی دارند یا داروهای خاصی را مصرف می‌کنند به اثبات نرسیده است.
سخن پایانی
از گیاه باباآدم در طب سنتی به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. در حالی که همه بخش‌های گیاه را می‌توان مورد استفاده قرار داد، بیشترین خواص بابا آدم از ریشه آن سرچشمه می‌گیرد. پژوهش‌های محدودی روی خواص باباآدم انجام گرفته است. بسیاری از پژوهش‌ها امیدبخش‌اند و از تأثیرات مثبت این گیاه بر دیابت، کلسترول بالا و درمان اختلالات پوست حکایت دارند. مصرف گیاه بابا آدم به زنان باردار، مادران شیرده، کودکان و افراد مبتلا به برخی بیماری‌های خاص توصیه نمی‌شود.
