فولیکولیتیس نوعی بیماری پوستی شایع است که به‌طور عمده به ورود باکتری به فولیکول مو یا انسداد منافذ پوستی مربوط به آن ایجاد می‌شود. فولیکولیتیس موجب قرمزی و تورم فولیکول‌های مو شده و می‌تواند با خارش یا درد همراه باشد. در ادامه می‌گوییم فولیکولیتیس چیست و علت ایجاد، انواع آن و روش‌های تشخیص و درمان این بیماری کدامند. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
فولیکولیتیس چیست؟
فولیکول‌های مو حفره‌های پوستی کوچکی هستند که مو از آنها رشد می‌کند. این حفره‌ها در همه جای بدن به‌جز لب‌ها، کف دست و کف پای شما وجود دارند. بعضی عوامل با تحریک فولیکول‌های مو می‌توانند موجب ورم و قرمزی این فولیکولها شوند و فولیکولیتیس را ایجاد کنند. این بیماری بیشتر در گردن، ران، باسن و زیربغل نمایان است و در بیشتر موارد با خوددرمانی از بین می‌رود اما شاید نیاز باشد که در موارد شدید به پزشک مراجعه کنید.
انواع مختلف فولیکولیتیس اسامی متفاوتی دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جوش اصلاح؛
- خارش سلمانی؛
- جوش وان حمام؛
- تاول بعد از اصلاح.
علت فولیکولیتیس و عوامل خطر
در بیشتر مواقع نوعی باکتری به نام استاف (استافیلوکوکوس) مقصر است. این باکتری همیشه روی پوست وجود دارد و به‌طور طبیعی مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما اگر از طریقی مثل بریدن پوست وارد بدن شود می‌تواند موجب دردسر شود. علاوه‌براین عوامل قارچی، ویروسی و آسیب‌های جسمی هم می‌تواند موجب فولیکولیتیس شود. همچنین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سفت بستن مو؛
- رشد زیرپوستی مو؛
- اضافه وزن یا چاقی؛
- لباس‌هایی که با پوست اصطکاک دارند؛
- استفاده از جکوزی یا استخر شنای آلوده؛
- جراحت پوستی‌ای مثل بریدن یا نیش حشره؛
- عرق یا موادی که فولیکول را تحریک می‌کند؛
- بیماری‌های پوستی از جمله جوش یا درماتیت؛
- انسداد ناشی از محصولات پوستی مثل رطوبت همراه چربی؛
- سایر باکتری‌ها مانند انواعی که در وان یا جکوزی وجود دارند؛
- موادی که موجب انسداد پوست می‌شود مثل قیر یا روغن موتور؛
- از بین بردن موهای زائد مثل اصلاح، استفاده از موم یا چیدن مو؛
- استفاده طولانی‌مدت از بعضی داروها مثل آنتی‌بیوتیک یا کرم‌های استروئیدی؛
- سیستم ایمنی تضعیف‌شده با بیماری‌هایی مثل دیابت، اچ.آی.وی (HIV) یا سرطان؛
- پوشاندن پوست با موادی که از تنفس آن جلوگیری می‌کند مثل نوار چسب یا لاستیک؛
- بریدگی یا زخم عفونی‌شده که به باکتری اجازه انتشار در نزدیکی فولیکول مو را می‌دهد؛
- پوشیدن لباس‌های تنگ، دستکش لاستیکی یا چکمه‌هایی که اجازه خروج عرق و گرما را نمی‌دهند.
انواع فولیکولیتیس
به‌طور کلی فولیکولیتیس به دو نوع مهم تقسیم می‌شود:
- فولیکولیتیس سطحی: زمانی اتفاق می‌افتد که فقط بخش‌هایی از فولیکول آسیب دیده باشد.
- فولیکولیتیس عمقی: تمام فولیکول آسیب دیده است.
انواع فولیکولیتیس سطحی
- فولیکولیتیس باکتریایی: شایع‌ترین نوع فولیکولیتیس است که در آن تاول‌های سفید خارش‌دار پر از چرک ایجاد می‌شود. این نوع از فولیکولیتیس می‌تواند با جراحت پوستی و ورود باکتری‌ها (معمولا باکتری استافیلوکوکوس اورئوس یا استاف) ایجاد شود.
- فولیکولیتیس جکوزی (فولیکولیتیس سودوموناس): این نوع از فولیکولیتیس می‌تواند با شنا در استخر یا نشستن در جکوزی که میزان پی.اچ (pH) یا کلر آن متعادل نیست ایجاد شود. علائم آن معمولا طی ۷۲ ساعت بعد از بودن در آب ظاهر می‌شود و در موارد خفیف طی ۵ روز از بین می‌رود و بیشتر در نواحی پوشیده‌شده با لباس شنا یا پشت پاها دیده می‌شود.
- تاول بعد از اصلاح: این نوع از فولیکولیتیس به‌دلیل موهای زیرپوستی مربوط به اصلاح یا استفاده از موم ایجاد می‌شود. این مشکل ۶۰ درصد از مردان سیاه‌پوست و افراد دارای موی فر را درگیر می‌کند و در ناحیه تناسلی زیاد است. در این نوع از فولیکولیتیس ممکن است بعد از اصلاح در ناحیه صورت و گردن و بعد از استفاده از موم در ناحیه کشاله ران، تاول‌های سیاه کلوئیدی ایجاد شود.
- فولیکولیتیس پتیروسپروم (Pityrosporum folliculitis): این نوع از فولیکولیتیس با عفونت مخمر ایجاد می‌شود و جوش‌های قرمز، خارش‌دار و پر از چرکی را ایجاد می‌کند که در ناحیه فوقانی بدن به‌ویژه در پشت و قفسه سینه بیشتر است؛ اما ممکن است در ناحیه گردن، شانه و صورت هم دیده شود و بیشتر در افراد و مردان جوان مشاهده می‌شود.
انواع فولیکولیتیس عمقی
- فولیکولیتیس سیکوزیس (Sycosis barbae): زمانی اتفاق می‌افتد که تمام فولیکول بعد از اصلاح دچار عفونت شود. این فولیکولیتیس تاول‌های قرمز بزرگ پر از چرکی را ایجاد می‌کند و نوع شدید فولیکولیتیس بعد از اصلاح است که می‌تواند موجب زخم و ریزش مو به‌طور دائمی شود.
- فولیکولیتیس گرم منفی: این نوع از فولیکولیتیس به‌دلیل استفاده طولانی‌مدت از آنتی‌بیوتیک برای درمان جوش ایجاد می‌شود. درواقع زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری به آنتی‌بیوتیک مقاوم می‌شود و جوش را بدتر می‌کند. گاهی به‌محض اتمام دوره آنتی‌بیوتیک، این نوع فولیکولیتیس از بین می‌رود.
- فولیکولیتیس کورک و کفگیرک (Boils and carbuncles): کورک (تاول قرمزی که می‌تواند حساس و دردناک شود) زمانی اتفاق می‌افتد که فولیکول مو به‌شدت عفونی شده باشد. کفگیرک نوعی کورک شدید است.
- فولیکولیتیس ائوزینوفیلی: این نوع از فولیکولیتیس معمولا در کودکان و افراد مبتلا به بیماری‌هایی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی‌شان درگیر است و تاول‌های خارش‌دار پر از چرک را ایجاد می‌کند. این تاول‌ها اغلب روی شانه، قسمت بالایی بازوها، گردن و پیشانی دیده می‌شوند و می‌توانند لکه‌های تیره روی پوست ایجاد کنند. علت این بیماری ناشناخته است اما محققان احتمال می‌دهند که کرم پنیر فولیکول مو می‌تواند موجب این بیماری شود.
علائم فولیکولیتیس چیست
فولیکولیتیس در ابتدا ممکن است شبیه دانه، تاول قرمز کوچک یا جوش زرد یا سرسفید باشد اما با گذشت زمان در نزدیکی فولیکول مو منتشر می‌شود و زخم‌های پوسته پوسته را ایجاد می‌کند. این بیماری ممکن است یک یا چند فولیکول را درگیر کند و برای مدت کوتاه (موارد حاد) یا طولانی (موارد مزمن) باقی بماند.
علائم بیماری تا حد زیادی به نوع فولیکولیتیس شما و میزان وخاومت آن بستگی دارد و می‌تواند شامل علائم زیر باشد:
- زخم‌های پوسته‌پوسته؛
- تاول‌های کوچک قرمز؛
- جوش‌های سرسفید؛
- زخم‌های چرکی؛
- پوست ملتهب؛
- پوست قرمز؛
- تب خفیف؛
- حساسیت؛
- سوختگی؛
- خارش؛
- درد؛
- ورم.
عوارض فولیکولیتیس
هرچند این بیماری کشنده نیست اما ممکن است عوارضی مثل موارد زیر داشته باشد:
- عفونت مکرر فولیکول؛
- سلولیت یا عفونت پوست؛
- جای زخم یا لکه‌های تیره؛
- فورونکولوز یا ایجاد کرک زیر پوست؛
- ریزش موی دائم ناشی از آسیب فولیکول؛
- عفونت‌هایی که به نواحی دیگر سرایت می‌کنند.
تشخیص فولیکولیتیس
پزشک معمولا با بررسی دقیق پوست و پرسیدن سؤالات مربوط به سابقه پزشکی شما می‌تواند بیماری را تشخیص دهد.
به‌جز در مواردی که درمان‌های رایج اثر نمی‌کنند، معمولا نیازی به آزمایش نیست. برای آزمایش، پزشک با سواب روی ناحیه آلوده می‌کشد و با بررسی آن به‌طور دقیق علت بیماری را تشخیص می‌دهد. در موارد نادر نیز بیوپسی یا نمونه‌برداری پوستی انجام می‌شود.
درمان فولیکولیتیس
فولیکولیتیس خفیف بدون هیچ درمانی از بین می‌رود اما می‌توانید از درمان‌های خانگی و دارویی (طبق تجویز پزشک) هم استفاده کنید.
۱. درمان خانگی فولیکولیتیس
- تمیز کردن ناحیه عفونی: روزانه دو بار محل موردنظر را با آب گرم و صابون ضدباکتری بشویید. لیف می‌تواند موجب التهاب پوست شود. به‌جای آن هر بار از دستمال یا حوله تازه استفاده کنید. تمام حوله‌ها را بعد از استفاده بشویید تا خطر انتقال عفونت کاهش پیدا کند.
- استفاده از نمک: ۱ قاشق غذاخوری نمک را در ۲ فنجان آب حل کنید، روی حوله بریزید و روی پوستتان قرار دهید. می‌توانید سرکه سفید را هم امتحان کنید.
- استفاده از ژل‌ها، کرم‌ها یا مواد شوینده: آنتی‌بیوتیک‌های بدون نسخه را بگیرید و به پوستتان بزنید. اگر خارش دارید، می‌توانید از کرم جوی دوسر یا کرم هیدروکوتیزون استفاده کنید.
- کمپرس گرم: قرار دادم کمپرس گرم روی ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند درد را کاهش دهد و چرک را خارج کند. برای این منظور یک پارچه را در آب گرم خیس کنید و آب اضافی آن را بگیرید و به‌مدت ۲۰ دقیقه روی پوستتان قرار دهید. در صورت نیاز، این کار را تکرار کنید.
- حمام آرام‌بخش: قرار گرفتن در آب گرم می‌تواند به کاهش خارش و درد ناشی از فولیکولیتیس کمک کند. اضافه کردن جوی دوسر یا محصولات حاوی جوی دوسر به آب به‌دلیل ویژگی‌های ضدالتهابی می‌تواند مفید باشد. همچنین اضافه کردن یک فنجان جوش شیرین به آب می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. بعد از حمام پوستتان را کاملا خشک کنید.
- حافظت پوستی: از پوشیدن لباس های تنگ و محرک خودداری کنید. پوستتان را نخارانید. استفاده از مواد شیمیایی مضر یا محصولات مراقبت پوست را کاهش دهید و تا حد امکان اصلاح کردن را کم کنید. در زمان اصلاح از چرب‌کننده و تیغ تمیز و تیز استفاده کنید.
۲. درمان دارویی فولیکولیتیس
داروهای مختلفی برای درمان فولیکولیتیس وجود دارد که براساس علت بیماری و به‌تشخیص پزشک تجویز می‌شوند. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی؛
- کرم‌های آنتی‌بیوتیک موضعی؛
- آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی؛
- کرم‌های ضدقارچ موضعی؛
- ضدقارچ‌های خوراکی؛
- کرم‌های استروئیدی؛
- شامپوهای ضدقارچ.
۳. نوردرمانی
براساس بعضی مطالعات، نور درمانی یا درمان فوتوداینامیک می‌تواند به بهبود علائم فولیکولیتیس عمیق کمک کند.
نوردرمانی گاهی برای درمان جوش به کار می‌رود. برای این کار، از ترکیب نور و مواد شیمیایی برای کشتن باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها استفاده می‌شود.
۴. ضربه زدن
گاهی پزشک برای تخلیه چرک کورک و کفگیرک یک ضایعه کوچک روی آنها ایجاد می‌کند. هدف از این کار، کاهش درد و تشویق برای بازسازی سریع‌تر است.
۵. لیزر موهای زائد
لیزردرمانی می‌تواند به کاهش فولیکولیتیس و درمان عفونت کمک کند. لیزر موهای زائد فولیکول‌های مو را تخریب می‌کند و فولیکولها دیگر نمی‌توانند ملتهب یا عفونی شوند.
پیشگیری از فولیکولیتیس
برای کاهش احتمال ابتلا به فولیکولیتیس بهتر است برای ۳ ماه اصلاح کردن را کنار بگذارید؛ اما بسیاری از افراد تمایلی به این راه‌حل ندارند؛ در نتیجه شاید بهتر باشد که از ریش‌تراش الکتریکی یا محصولات ازبین‌برنده مو یا سایر روش‌های ازبین‌بردن مو استفاده کنید. اگر این روش به شما جواب نداد، از موارد زیر مطمئن شوید:
- صورتتان را با آب گرم و پاک‌کننده ملایم بشویید؛
- به‌جای صابون از ژل یا کرم اصلاح استفاده کنید و اجازه دهید به‌مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی پوستتان بماند تا موهایتان نرم شود؛
- هر بار از تیغ جدید برای اصلاح استفاده کنید تا از تمیزی و تیزی آن مطمئن باشید. تیغ‌های تکی ایدئال هستند؛
- اصلاح را در جهت رویش مو انجام دهید؛
- پوستتان را با آب گرم بشویید و از لوسیون مرطوب‌کننده استفاده کنید؛
همچنین نباید از لباس‌هایی مثل الیاف مصنوعی لاکرا، دستکش پلاستیکی و چکمه‌های بلند که پوستتان را تحریک می‌کنند یا حرارت و عرق را در خودشان نگه می‌دارند، استفاده کنید.
استفاده از محصولات پوستی روغنی و چرب را محدود کنید. این مواد می‌تواند موجب انسداد و به دام افتادن باکتری‌ها شوند. همچنین موارد زیر را رعایت کنید:
- دست‌هایتان را مرتب شویید.
- تنها زمانی از جکوزی استفاده کنید که از تمیزی و مراقبت مناسب آن مطمئن هستید؛
- از سایل محرک مثل لباس‌های تنگ، مواد شیمیایی و محصولات آسیب‌زا خودداری کنید.
- از حوله، ریش‌تراش و سایر وسایل شخصی تمیز استفاده کنید و آنها را با دیگران شریک نشوید.
- اگر از داروهایی استفاده می کنید که احتمال فولیکولیتیس را افزایش می دهد باید با پزشک مشورت کنید.
شما بگویید
اکنون می‌دانید فولیکولیتیس چیست. آیا تا به حال دچار فولیکولیتیس شده‌اید؟ از چه روشی برای درمان آن استفاده کردید؟ اصلا چقدر به وجود این مشکل اهمیت می‌دهید؟ درصورت تمایل می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه با ما درمیان بگذارید و این مقاله را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای عزیزانتان هم ارسال کنید.
