آنسفالیت یک بیماری مغزی خطرناک است که برای جلوگیری از عوارض دائمی آن باید سریع برای درمان اقدام کرد. این بیماری با توجه به نواحی درگیرشده مغز علائم مختلفی دارد، اما بیشتر افراد دچار سردرد، حساسیت به نور، خشکی گردن، سردرگمی و تشنج می‌شوند. تشخیص به‌موقع یکی از عوامل بسیار مهم درمان این بیماری است، پس با این بیماری آشنا شوید و در صورت بروز علائم آن، سریع به پزشک مراجعه کنید. در ادامه انواع آنسفالیت و روش‌های پیشگیری و درمان آن را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
آنسفالیت مغزی چیست؟
آنسفالیت یا ورم بافت مغزی نوعی بیماری نادر است که از هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر ۱۰-۱۵ نفر را درگیر می‌کند. هنگامی که این بیماری مغز را درگیر کند، حتی ممکن است باعث تغییر شخصیت نیز بشود.
کودکان، سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. این بیماری می‌تواند به دلیل یکی از انواع مختلف عفونت‌های ویروسی ایجاد شود، به همین دلیل گاهی با نام آنسفالیت ویروسی نیز شناخته می‌شود.
انواع آنسفالیت و دلایل ابتلا
این بیماری می‌تواند به‌علت عفونت یا عارضه‌های خودایمنی ایجاد شود که در این حالت خود بدن به مغز حمله می‌کند. حتی با آزمایش‌های کامل هم علت اصلی ۳۰ تا ۴۰ درصد موارد ابتلا ناشناخته می‌ماند.
آنسفالیت عفونی
این نوع بیماری معمولا توسط عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود. ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرخک، سرخجه، اوریون و آبله‌مرغان احتمال ابتلا به بیماری را نیز افزایش می‌دهد. البته ممکن است که بیماری‌های دیگری نیز عامل ایجادکننده این بیماری باشند. عوامل بسیار شایع آنسفالیت عفونی، ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ و ۲ (تبخال تناسلی)، ویروس واریسلا زوستر (varicella zoster) و انتروویروس (عامل بیماری‌های گوارشی) هستند.
همچنین ممکن است این بیماری ناشی از انتقال بعضی ویروس‌ها توسط نیش پشه، کنه و بیماری‌های دیگر باشد. بعضی از این ویروس‌ها:
- ویروس نیل غربی؛
- ویروس آنسفالیت ژاپنی؛
- زیکا؛
- ویروس لا کراس (La Crosse)؛
- ویروس سنت لوییس؛
- ویروس‌های ایکوین (Equine viruses)؛
- ویروس پواسان (Powassan virus)؛
- چیکانگانیا (Chikungunya)؛
به‌ندرت پیش می‌آید که میکروارگانسیم‌هایی مانند باکتر‌ی‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها باعث ایجاد این بیماری شوند.
آنسفالیت اتوایمیون چیست
آنسفالیت اتوایمیون یا خودایمنی هنگامی رخ می‌دهد که آنتی‌بادی‌ها یا سلول‌های ایمنی خود فرد به مغز او حمله کنند. ممکن است این آنتی‌بادی‌ها گروه خاصی از پروتئین‌ها یا گیرنده‌های مغز را هدف قرار بدهند که این مسئله تعیین‌کننده نوع آنسفالیت خودایمنی است.
با اینکه علت ابتلا به این بیماری به‌درستی مشخص نیست، گاهی اوقات می‌تواند بر اثر تومور (خوش‌خیم یا سرطانی) باشد. بعضی از انواع این بیماری را نیز یک عفونت تحریک می‌کند که به‌نام آنسفالیت پس از عفونت شناخته می‌شوند.
علائم آنسفالیت مغزی
آنسفالیت حاد با مجموعه‌ای از علائم آغاز می‌شود که در بازه چند روز تا چند هفته شدیدتر می‌شوند. آنسفالیت عفونی معمولا با علائم آنفولانزا یا سردرد شروع می‌شود و در ادامه بیشتر حالات ذهنی بیمار را دچار مشکل می‌کند. این بیماری می‌تواند در فکرکردن، به خاطر آوردن و منطق اختلال ایجاد کند. پیشرفت آنسفالیت خودایمنی هفته‌ها طول می‌کشد.
ممکن است علائم بیماری بر اساس ناحیه درگیرشده مغز متفاوت باشند. در آنسفالیت خودایمنی، این علائم به نوع آنتی‌بادی یا پادتن ربط دارد.
علائم فیزیکی
- تب؛
- تشنج؛
- سردرد؛
- اختلال در حرکت؛
- حساسیت به نور؛
- حساسیت به صدا؛
- خشکی گردن؛
- بیهوشی.
در موارد شدید:
- ضعف یا فلج موضعی دست و پا؛
- دوبینی؛
- اختلال در صحبت‌کردن یا شنیدن؛
- کما.
علائم ذهنی
- خوابیدن بیش از حد؛
- گیجی و سردرگمی؛
- تحریک‌پذیری؛
- اضطراب؛
- جنون؛
- توهم؛
- ازدست‌دادن حافظه؛
- تغییر رفتار؛
- اختلال شناختی.
تشخیص آنسفالیت مغزی
در صورت تجربه هرکدام از علائم نامبرده، باید برای تشخیص ابتلا به این بیماری معاینه شوید. با تشخیص سریع این بیماری، خطر مرگ یا عوارض دائمی آن کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.
ممکن است پزشک شما برای تشخیص بیماری آزمایش‌هایی تجویز کند، شما را معاینه کند و درباره سوابق پزشکی‌تان سؤال‌هایی بپرسد. همچنین واکسن‌ها، سرماخوردگی‌های اخیر و سایر بیماری‌های تنفسی یا گوارشی شما نیز بررسی می‌شوند. پزشکتان درباره نیش کنه، تماس با حیوانات و مسافرت به مکان‌هایی خاص از شما سؤال می‌کند.
آزمایش آنسفالیت شامل این موارد می‌شوند:
- عکس‌برداری از اعصاب به‌وسیله ام‌آرآی یا سی‌تی اسکن؛
- برداشت مایع مغزی-نخاعی از ستون فقرات برای بررسی نشانه‌های عفونت‌های مغز یا نخاع؛
- الکتروانسفالوگرام یا EEG برای بررسی نشانه‌های تشنج و الگوهای خاص فعالیت‌های عصبی مغز؛
- آزمایش خون، ادرار یا مدفوع برای تشخیص ارگانیسم‌ها یا پادتن‌های مربوط به نوعی عفونت.
درمان آنسفالیت مغزی
تشخیص سریع این بیماری و درمان مناسب علت زمینه‌ای آن مهم‌ترین عاملی است که جان مبتلایان را نجات می‌دهد. برای بهترین درمان، نیاز است که گروهی از متخصصات با هم همکاری کنند.
شاید لازم باشد مبتلایان به آنسفالیت در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شوند تا کادر درمان بتوانند مراقب عارضه‌هایی مانند تشنج، ورم مغزی، ایست تنفسی یا تغییر ریتم قلبی باشند.
درمان این بیماری به عامل زمینه‌ای آن بستگی دارد، پس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضدویروس برای مبارزه با عفونت ویروسی درگیرکننده مغز؛
- آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت باکتریایی؛
- ایمنی‌درمانی مثلا استفاده از استروئیدها، پادتن‌های تزریقی یا تعویض پلاسما برای درمان آنسفالیت‌های خودایمنی؛
- داروهایی برای کنترل تشنج؛
- اگر فرد در اثر بیماری هوشیاری خود را از دست بدهد، ممکن است استفاده از لوله‌های تنفسی، سوند ادراری و لوله تغذیه نیز لازم باشد.
ابتلا به بیماری آنسفالیت چه سرانجامی دارد؟
این بیماری می‌تواند بسیار خطرناک باشد. مرحله حاد بیماری و درمان آن فشار زیادی به بیمار و خانواده‌اش می‌آورد. هنگام حمله آنسفالیتی، ممکن است بافت مغزی متورم آسیب ببیند که البته میزان آن برای هر بیمار متفاوت است.
به طور کلی، التیام مغز مانند استخوان و پوست و ماهیچه نیست؛ با وجود این، امکان بهبودش وجود دارد. در موارد خفیف‌تر، مدت بیماری کوتاه است و معمولا به بهبودی کامل منجر می‌شود. اما به‌رغم پیشرفت تشخیص و درمان این بیماری، همچنان ۱۰ درصد از مبتلایان فوت می‌شوند.
بازماندگان آنسفالیت شدید ممکن است دچار مشکلاتی دائمی بشوند، مثلا:
- خستگی مزمن؛
- تحریک‌پذیری؛
- اختلال تمرکز؛
- تشنج؛
- مشکل شنوایی؛
- ازدست‌دادن حافظه؛
- کوری.
ممکن است بهبودی ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. برای بهبودی کامل، توانبخشی کامل با کمک متخصصان مغز و اعصاب، گفتاردرمانی، روان‌درمانی و تغذیه مناسب لازم است.
ارتباط آنسفالیت مغزی و کرونا
کووید ۱۹ می‌تواند باعث بروز علائم و عوارض مربوط به بیماری‌های مغز و اعصاب شود. طبق بررسی‌های جامعه علمی آنسفالیت، ۱۳ نفر از هر ۱۰۰ بیمار مبتلا به کرونا علاوه بر مشکلات مغز و اعصاب ممکن است دچار آنسفالیت یا التهاب مغزی نیز بشوند. بنا بر این تحقیقات، ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماران بستری‌شده کرونا دچار علائم عصبی مانند سردرد می‌شوند.
بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به آنسفالیت ناشی از کرونا، تزریق واکسن کرونا است.
روش‌های پیشگیری از این بیماری
این اقدامات تا حدی به شما کمک می‌کنند از این بیماری پیشگیری کنید:
- دریافت واکسن بیماری‌هایی که احتمال دارد منجر به این بیماری شوند مثل سرخک، اوریون، سرخجه و هاری؛
- دریافت واکسن انواع مختلف این بیماری مانند آنسفالیت ژاپنی و آنسفالیت ناشی از کنه؛
- رعایت بهداشت فردی و شستن دست برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های ویروسی و باکتریایی؛
- دوری از پشه‌ها و کنه‌ها.
در صورت تماس با فرد مبتلا به آنسفالیت باکتریایی، با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است پزشکتان برای پیشگیری از بیماری، برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
سخن پایانی
با افزایش روزافزون بیماری‌های خودایمنی که ناشی از استفاده بی‌رویه از تمیزکننده‌هاست و با وجود ویروس‌های تنفسی مقاومی مانند کرونا، خطر ابتلا به بیماری مهلک آنسفالیت از همیشه بیشتر است. بعد از پیشگیری، بهترین راه مقابله با این بیماری تشخیص سریع است.
امیدواریم خواندن این مطلب به شما کمک کرده باشد که در صورت ابتلای خودتان یا یکی از اطرافیانتان به این بیماری، سریع اقدامات لازم را انجام بدهید و از خود در برابر عوارض خطرناک این بیماری محافظت کنید.
