بیشتر زنان میزبان کیست‌هایی در تخمدان خود هستند این کیست‌ها کیسه‌های کوچکی پر از مایعات هستند که وقتی در تخمک‌گذاری یک تخمک آزاد می‌شود، درون خود تخمدان تشکیل می‌شوند. در این مقاله، با علائم پارگی کیست تخمدان و درمان آن آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.
کیست تخمدانی چیست؟
کیست تخمدانی کیسه‌ای پر از مایع است که درون یا روی تخمدان تشکیل می‌شود. شایع‌ترین نوع کیست تخمدانی، کیست ایجادشده در زمان تخمک‌گذاری است. کیست‌های تخمدانی در سنین باروری زنان عادی هستند و بیشترشان آسیب یا علائمی ایجاد نمی‌کنند و پس از چند هفته خود به خود از بین می‌روند.
هر ماه که زن چرخه قاعدگی عادی خود را می‌گذارد، به‌طور طبیعی ۱ کیست در تخمدان او تشکیل می‌شود. معمولا ۳ یا ۴ کیست در تخمدان شروع به رشد می‌کنند و یکی از آنها که نسبتا بزرگ‌تر می‌شود، پر از آب است و یک سلول تخمک درون خود دارد.
در نیمه چرخه قاعدگی، کیستی که سلول تخمک را درون خود دارد می‌ترکد و تخمک را آزاد میکند. کیست باقی‌مانده معمولا حل و این اتفاق هر ماه تکرار می‌شود مگر اینکه فرد باردار شود. پس پارگی کیست تخمدانی بخشی عادی از چرخه قاعدگی است.
با این حال، بعضی زنان خارج‌شدن مایع کیست را مثل دردی خفیف حس می‌کنند که درد نیمه چرخه نامیده می‌شود. البته گاهی اوقات با پاره‌شدن دیواره کیست، مویرگ‌های کوچک آن نیز پاره می‌شوند و خونریزی ایجاد می‌کنند. گاهی ممکن است این خون در حفره شکمی جمع و سبب آزردگی شدید و درد بیشتر شود.
انواع کیست‌های تخمدانی
بسته به نوع کیست تخمدانی، نوع درد و زمان پارگی آن متفاوت است. بعضی از انواع کیست‌ها عبارت‌اند از:
- کیست فعال: این نوع که کیست تخمک‌گذاری نیز نامیده می‌شود، شایع‌ترین نوع کیست است و معمولا هیچ علائمی ایجاد نمی‌کند. ممکن است این کیست‌ها به عنوان کیست فولیکولی (فولیکول‌ها کیسه‌های کوچکی در تخمدان هستند) یا پس از آزادشدن تخمک از فولیکول تشکیل شوند.
- کیست‌های پوستی یا تراتوم: این نوع کیست‌ها هنگام تولد تشکیل می‌شوند و شامل بافت‌های دیگری مانند مو، استخوان، دندان یا پوست هستند. این کیست‌ها نسبتا نادر هستند و از هر صدهزار زن تنها ۱۰ نفر به آن مبتلا هستند.
- کیست آدنوم: این نوع کیست روی سطح تخمدان تشکیل می‌شود و پر از مایعات یا بافت‌هایی از تخمدان است.
- کیست آندرومتریوم: این کیست‌ها پر از خون هستند و روی بافت خارجی رحم تشکیل می‌شوند.
علائم پارگی کیست تخمدان چیست
ترکیدن کیست تخمدان باعث دردی ناگهانی در ناحیه لگن می‌شود. این درد معمولا تیز است و در قسمت راست و پایین تنه احساس می‌شود. البته بعضی از کیست‌ها مثل کیست‌های آندومتریوم می‌توانند هر طرفی باشند.
ممکن است پس از رابطه جنسی یا ورزش‌کردن نیز درد حس شود. معمولا درد ناشی از کیست تخمدانی در نیمه چرخه قاعدگی ایجاد می‌شود. علائم پارگی کیست تخمدان ممکن است در زمان‌های دیگری حین چرخه قاعدگی هم درد ایجاد کنند. بعضی دیگر از علائم پارگی کیست تخمدان عبارت‌اند از:
- خونریزی واژن؛
- تهوع؛
- استفراغ؛
- حساسیت به لمس در ناحیه شکمی یا لگنی؛
- ضعف؛
- بی‌حالی؛
- تب؛
- تشدید درد با نشستن؛
- احساس پری یا سنگینی در لگن؛
- درد شانه (اگر خونریزی زیاد باشد).
دلایل پارگی کیست تخمدانی
اکثر کیست‌های تخمدانی فعال بخشی عادی از چرخه قاعدگی زنان و معمولا خوش‌خیم هستند و سرطانی محسوب نمی‌شوند. سایر انواع کیست‌های تخمدانی مثل کیست‌های آندومتریومی عادی نیستند. هنوز دلیل دقیق پارگی کیست‌های تخمدانی مشخص نیست، اما این عوامل خطر آن را افزایش می‌دهند:
- سابقه پیشین؛
- فعالیت شدید و رابطه جنسی؛
- بزرگ‌‌بودن کیست‌ها.
تشخیص پارگی کیست تخمدانی
اگر علائم پارگی کیست را داشتید، سریع به پزشک مراجعه کنید. اگر پزشک به پارگی کیست شک داشته باشد، آزمایش‌هایی تجویز میکند. همچنین پزشک باید عارضه‌هایی مانند بارداری خارج از رحم، التهاب آپاندیس یا سنگ کلیه را رد کند. آزمایش‌هایی که برای این شخیص استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- سونوگرافی: با این روش پزشک اندازه و مکان کیست را می‌بیند.
- تست بارداری: پزشک بررسی میکند که آیا بارداری باعث ایجاد کیست شده است یا خیر. اگر باردار باشید، از درمان‌های غیرتهاجمی‌تری استفاده می‌شود که جنین را در خطر قرار ندهد.
- آزمایش خون: با این آزمایش میزان آهن خون و نشانه‌های سرطان بررسی می‌شود.
- آزمایش ادرار: پزشک دنبال پروتئین در ادرار می‌گردد و سایر دلایل درد را بررسی میکند.
- کشت باکتری واژن: با این کار عفونت احتمالی لگنی تشخیص داده می‌شود.
- سی‌تی اسکن: با استفاده از اشعه ایکس تصویری واضح‌تر از فضای لگنی تهیه می‌شود.
آیا لازم است نگران سرطان باشیم؟
سونوگرافی می‌تواند تفاوت بین کیست ساده مثل کیست تخمدانی و کیست‌های پیچیده را مشخص کند. کیست پیچیده ممکن است بدخیم، سرطانی یا تومور باشد. به‌طور کلی، تومورهای بدخیم ساختار‌های درونی دارند که با سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند. البته وجود این ساختارها الزاما به‌معنی بدخیم‌بودن کیست نیست.
هنگامی که توده‌ای تخمدانی با سونوگرافی دیده می‌شود، نشانه‌هایی وجود دارند که احتمال بدخیم یا خوش‌خیم‌بودن را مشخص می‌کنند. در صورت لزوم، ممکن است برای ارزیابی یا برداشتن توده جراحی لازم باشد.
کیست‌های بدخیم کمتر در زنان جوان دیده می‌شوند. بنا بر تحقیقات، از ۵ تا ۱۰درصد زنانی که برای کیست تخمدان جراحی می‌کنند، ۱۳ تا ۲۱درصدشان کیست بدخیم دارند.
درمان پارگی کیست تخمدان
اگر به درد لگنی شدید دچار شدید، باید به پزشک یا اورژانس بیمارستان مراجعه کنید. پزشک درباره سابقه پزشکی شما می‌پرسد و معاینه‌تان میکند. همچنین آزمایش‌های گفته‌شده نیز برای تشخیص این عارضه انجام می‌شوند. روش درمان این عارضه به نوع کیست بستگی دارد.
درمان پارگی کیست پیچیده و غیرپیچیده
در بیشتر موارد، پارگی کیست تخمدان بدون عوارض و غیرتهاجمی است و با داروی مسکن درمان می‌شود. کیست‌های فعال در این دسته قرار دارند.
اگر پارگی کیست عوارضی به همراه داشته باشد، مثل خونریزی طولانی‌مدت یا شدید، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان باشد. با بستری‌شدن، این اقدامات انجام می‌شوند:
- علائم حیاتی شما بررسی و آزمایش هماتوکریت (نسبت گلبول‌های قرمز به کل حجم خون) انجام می‌شود.
- اسکن‌ها مرتب تکرار می‌شوند تا خونریزی داخلی را در ناحیه پریتونئال بررسی کنند.
در بعضی موارد، ممکن است برای متوقفکردن خونریزی جراحی لاپاراسکوپی (با حداقل تهاجم) لازم باشد. سایر مواردی که نیاز به جراحی دارند عبارت‌اند از:
- کیست‌های بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر؛
- درد مداوم؛
- احتمال وجود توده‌هایی که خوش‌خیم نیستند.
البته همه کیست‌های بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر که ممکن است به ۱۰ سانتی‌متر هم برسند، نیاز به جراحی ندارند. در افرادی که هنوز یائسه نشده‌اند این کیست‌ها قابل‌مدیریت هستند.
اگر فرد کیست‌هایی با مشکلات احتمالی داشته باشد، ممکن است پزشک مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی را پیشنهاد کند تا از تشکیل کیست و تخمک‌گذاری پیشگیری شود.
اگر کیست تخمدانی درمان نشود، چه عارضه‌هایی ایجاد میکند؟
در بیشتر موارد پارگی کیست تخمدانی بدون مداخله از بین می‌رود و ممکن است که حتی متوجه وجودش نشوید، اما اگر دچار درد یا سایر علائم شدید، بهتر است پزشک معاینه‌تان کند. نادیده‌گرفتن علائم می‌تواند به این عارضه‌ها منجر شود:
- اگر کیست خونریزی داشته باشد، باعث ازدست‌رفتن خون زیاد می‌شود.
- پارگی کیست آندومتریوم نیز سبب خونریزی شدید می‌شود.
- اگر دچار عفونت باشید، خطر گسترش آن افزایش می‌یابد. مثلا کیست پوستی پاره‌شده می‌تواند باعث عفونت فضای شکمی شود که بدون درمان صحیح مرگبار خواهد بود.
پارگی کیست می‌تواند علائم پیچ‌خوردگی تخمدان را ایجاد کند یا باعث ابتلا به آن شود. پیچ‌خوردگی تخمدان هنگامی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها دچار پیچ‌خوردگی می‌شوند و منبع خون خود را قطع می‌کنند. این عارضه اورژانسی است و می‌تواند به ازدست‌رفتن تخمدان منجر شود.
سخن پایانی
پارگی کیست تخمدانی بخشی عادی از چرخه قاعدگی شماست و بیشتر اوقات نیز خود را نشان نمی‌دهند. به‌رغم شیوع بالای کیست‌های فعال، ممکن است حتی از وجودشان نیز خبردار نشوید. توجه به این پدیده زمانی مهم می‌شود که دچار علائم پارگی کیست تخمدان مانند درد شدید لگنی شوید. در این صورت مهم است که برای تشخیص درست یا متوقفکردن خونریزی به پزشک مراجعه کنید و در صورت لزوم بستری شوید.
