مسمومیت یکی از مشکلاتی است که گاهی کودکان و گاهی هم بزرگ‌سالان دچارش می‌شوند. مسمومیت‌های دوران کودکی معمولا ناشی از بلع تصادفی مواد شیمیایی خانگی هستند، در حالی که مسمومیت‌های بزرگ‌سالان معمولا ناشی از مصرف بیش از حد داروها است. در این مقاله، درباره انواع مسمومیت و درمان خانگی مسمومیت می‌گوییم. با ما همراه باشید.
انواع مسمومیت
۱. مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی ناشی از مصرف غذا یا آب آلوده به پاتوژن‌ها (باکتری‌ها و ویروس‌ها)، انگل‌ها یا سموم است. این نوع مسمومیت می‌تواند ناشی از خوردن میوه‌ها و سبزیجات نشسته یا خوردن گوشت، مرغ یا غذاهای دریایی خام باشد. بسته به نوع مسمومیت غذایی، معمولا علائم از خفیف تا شدید متغیرند. علائم شایع مسمومیت غذایی عبارت‌اند از:
اگر دچار مسمومیت غذایی شده‌اید یا مشکوک به مسمومیت غذایی هستید، در صورت مشاهده این علائم شدید سریع به پزشک مراجعه کنید:
- اسهال خونی یا اسهالی که بیشتر از ۳ روز طول بکشد؛
- استفراغ مکرر (که می‌تواند منجر به کمآبی شدید بدن شود)؛
- تب بالا (بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد)؛
- علائم کمآبی (دهان یا گلوی بسیار خشک، ادرار کم یا سرگیجه).
۲. مسمومیت با مونوکسید کربن
مونوکسید کربن (CO) نوعی گاز سمی است که از سوختن بنزین، چوب، پروپان، زغال‌سنگ و سایر سوخت‌ها تولید می‌شود. اگر مونوکسید کربن زیادی با استنشاق وارد ریه‌ها شود، وضعیت خطرناکی به‌نام مسمومیت با مونوکسید کربن رخ می‌دهد.
مونوکسید کربن به‌راحتی از طریق ریه‌ها وارد بدن می‌شود. هنگامی که این گاز وارد جریان خون می‌شود، مانع از رسیدن اکسیژن به بافت‌ها و سلول‌ها می‌شود که می‌تواند منجر به آسیب جدی به بافت و حتی مرگ شود.
شایع‌ترین علائم مسمومیت با مونوکسید کربن عبارت‌اند از:
- سردرد؛
- سرگیجه؛
- ضعف؛
- تهوع؛
- استفراغ؛
- درد قفسه سینه؛
- گیجی.
این نوع مسمومیت می‌تواند عوارض جدی مانند آسیب مغزی، ریوی، قلبی و حتی مرگ داشته باشد.
۳. مسمومیت با مواد شیمیایی خانگی
بسیاری از مواد شیمیایی خانگی سمی هستند، حتی اگر طبق دستورالعمل از آنها استفاده کنید. پاک‌کننده‌های خانگی هم هرگز نباید با هم مخلوط شوند، زیرا در این صورت گازهای سمی تولید می‌شوند. مثلا مخلوط‌کردن سفیدکننده و آمونیاک، گاز کلرامین تولید می‌کند که می‌تواند بینی، گلو و ریه‌ها را تحریک کند. استنشاق زیاد کلرامین ممکن است منجر به مرگ شود.
مواد شیمیایی خانگی رایجی که معمولا استفاده می‌کنیم، عبارت‌اند از:
- ضدیخ؛
- روغن‌موتور؛
- رنگ‌های اکریلیک؛
- پاک‌کننده‌های چندمنظوره؛
- سفیدکننده‌ها؛
- آفت‌کش‌ها.
۴. مسمومیت با الکل
مسمومیت با الکل زمانی اتفاق می‌افتد که در مدت‌زمان کوتاهی مقدار زیادی الکل مصرف شود. این مسئله منجر به طیف گسترده‌ای از علائم و عوارض می‌شود، از جمله:
مسمومیت با الکل وضعیتی جدی است، زیرا احتمال دارد باعث شود قسمت‌هایی از مغز از کار بیفتند که از تنفس، ضربان قلب و سایر عملکردهای حیاتی پشتیبانی می‌کنند.
۵. مسمومیت دارویی
مسمومیت دارویی (یا مصرف بیش از حد دارو) رایج‌ترین نوع مسمومیت در بزرگ‌سالان است و زمانی اتفاق می‌افتد که دارویی بیش از حد مصرف شود.
هنگامی که برخی از داروها مانند تیلنول (استامینوفن) با دوز بسیار زیاد مصرف شوند، می‌توانند روی کبد اثر بگذارند و باعث شوند متابولیسم (تجزیه) داروها مختل شود. مسمومیت دارویی می‌تواند نحوه عملکرد کبد را تغییر دهد و باعث آسیب یا نارسایی جبران‌ناپذیر کبد شود.
مصرف مقدار بیش از حد انواع داروها ممکن است به اندام‌های مختلف (مانند کلیه‌ها) آسیب برساند یا عملکردهایی مانند تنفس یا گردش خون را مختل کند. به‌جای تکیه بر درمان خانگی مسمومیت دارویی به پزشک مراجعه کنید.
درمان پزشکی مسمومیت
همیشه نمی‌توان به درمان خانگی برای مسمومیت اطمینان کرد. بسته به نوع مسمومیت، درمان پزشکی متفاوت خواهد بود. به‌خاطر همین لازم است که حتما به پزشک مراجعه کنید. درمان‌های پزشکی رایج برای مسمومیت را در ادامه نوشته‌ایم.
۱. زغال فعال
زغال فعال پودری سیاه، بی‌بو و بی‌مزه است که با آب مخلوط می‌شود. این ماده با سموم دستگاه گوارش ترکیب می‌شود و نمی‌گذارد جذب خون شوند. می‌توان زغال فعال را به صورت محلول بنوشید یا با لوله‌ای از راه بینی به معده فرستاد.
۲. پادزهر
پادزهر دارویی است که اثرات سم در بدن را خنثی می‌کند. پادزهرها ممکن است از طریق تزریق وریدی (IV) وارد بدن شوند. همه سموم پادزهر ندارند.
۳. آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که رشد باکتری‌ها را متوقف می‌کنند یا آنها را از بین می‌برند. پزشک ممکن است برای درمان برخی از انواع مسمومیت‌های غذایی باکتریایی آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
۴. تنفس اکسیژن خالص
اگر دچار مسمومیت با مونوکسید کربن شده باشید، ممکن است از شما خواسته شود از طریق ماسکی که روی بینی و دهانتان قرار داده می‌شود اکسیژن خالص تنفس کنید. در موارد شدید مسمومیت با مونوکسید کربن، ممکن است از اکسیژن‌درمانی هیپرباریک (HBOT) استفاده شود. این درمان شامل تنفس اکسیژن خالص در محفظه‌ای با فشار هوای ۲ تا ۳ برابر فشار عادی است.
درمان خانگی مسمومیت غذایی
۱. استراحت کنید
استراحت یکی از راه‌های درمان خانگی مسمومیت غذایی است. زمانی که دچار مسمومیت می‌شوید و علائمش بروز می‌کنند، بدن به‌شدت خسته و ضعیف می‌شود. برای بازسازی قوای بدنی لازم است خوب استراحت کنید.
۲. بگذارید معده‌تان آرام شود
متخصصان می‌گویند پس از اینکه شدیدترین علائم مسمومیت غذایی مانند استفراغ، اسهال و ناراحتی معده را از سر گذراندید، به معده‌تان استراحت بدهید که یعنی چند ساعت چیزی نخورید و ننوشید.
۳. به بدنتان آب‌رسانی کنید
یکی از رایج‌ترین عوارض مسمومیت کمآبی بدن است، به‌ویژه برای کودکان خردسال و سالمندان. این عارضه در صورت‌ی که فوری درمان نشود، می‌تواند خطرناک باشد. کمآبی بدن به‌سبب علائم رایج مسمومیت غذایی (اسهال و استفراغ)، می‌تواند باعث ازدست‌دادن مقدار زیادی مایعات در مدتی کوتاه شود. کمبود مایعات در بدن می‌تواند باعث خستگی، ضعف و حتی گاهی اوقات ضربان قلب نامنظم شود. آب‌رسانی به بدن ساده‌ترین درمان خانگی برای مسمومیت است.
نوشیدنی‌های ورزشی یا مخلوط آب با قرص‌های الکترولیت معمولا می‌توانند کمآبی خفیف را درمان کنند. در موارد جدی ممکن است نیاز به مراجعه فوری به کلینیک یا بیمارستان برای تزریق مایعات داخل وریدی (IV) باشد.
۴. به وعده‌های غذایی‌تان پروبیوتیک اضافه کنید
پروبیوتیک‌ها ارگانیسم‌هایی هستند که به تنظیم بیوم روده کمک می‌کنند. مسمومیت غذایی می‌تواند تعادل باکتری‌های خوب و بد درون روده را به هم بزند. مصرف پروبیوتیک می‌تواند این تعادل را بازگرداند. همچنین می‌تواند روده‌تان را تقویت کند تا در برابر بیماری‌های ناشی از غذا در آینده از شما محافظت کند.
۵. چای زنجبیل یا نعناع بنوشید
ریشه زنجبیل عنصر اصلی طب سنتی فرهنگ‌های مختلف است که بر اساس پژوهش‌ها، در بسیاری از موارد حالت تهوع را از بین می‌برد. نعناع هم گیاهی است که به‌گفته پزشکان طب سنتی می‌تواند معده را آرام کند. نوشیدن چای‌نعناع علاوه بر آرام‌کردن معده‌تان، کمک می‌کند هنگام بیماری هیدراته بمانید و نوعی درمان خانگی مسمومیت غذایی محسوب می‌شود.
پیشگیری از مسمومیت
۱. تمام مواد شیمیایی خانگی را در بطری‌های اصلی‌شان نگهداری کنید
برای جلوگیری از قرارگرفتن غیرضروری در معرض مواد شیمیایی، از انتقال مواد شیمیایی معمولی خانگی از ظرفی به ظرف دیگر خودداری کنید، مخصوصا ظروف ساخته‌شده برای نگهداری مواد غذایی.
۲. هرگز مواد شیمیایی را با هم مخلوط نکنید
مخلوط‌کردن سفیدکننده و آمونیاک می‌تواند گازی سمی به‌نام کلرامین ایجاد کند که بینی، گلو و ریه‌ها را تحریک می‌کند. استنشاق مقدار زیاد کلرامین می‌تواند منجر به مرگ شود.
۳. برچسب روی داروها را با دقت بخوانید
قبل از مصرف هر دارویی، دستورالعمل‌ها، مواد تشکیل‌دهنده و هشدارهای روی برچسب را به‌دقت مطالعه کنید. حتما دارو را طبق دستور مصرف کنید و هرگز بیشتر از آنچه نیاز دارید مصرف نکنید.
۴. داروهای قدیمی را دور بریزید
داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرف‌نشده، غیرضروری یا تاریخ‌گذشته را دور بریزید. قبل از دورانداختن آنها را با تفاله چای، قهوه یا خاک گربه مخلوط کنید تا پیداکردنشان سخت شود و برای کودکان یا حیوانات خانگی جذاب نباشد.
۵. مواد غذایی را درست نگهداری کنید و بپزید
برای جلوگیری از مسمومیت غذایی، میوه‌ها و سبزیجات را کاملا بشویید و جدا از گوشت خام، مرغ، غذاهای دریایی و تخم‌مرغ (که می‌توانند به‌راحتی میکروب‌ها را پخش کنند) نگهداری کنید. غذاها را به‌خوبی بپزید و برای جلوگیری از رشد باکتری آنها را در یخچال قرار بدهید.
شما بگویید
تابه‌حال دچار مسمومیت شده‌اید؟ از چه روشی برای درمان خانگی مسمومیت استفاده کرده‌اید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
سایر منابع: webmd
