برابری جنسیتی در محیط کار؛ دلایل فقدان و روش‌های تقویت آن
چطور در محیط کار برابری جنسیتی ایجاد کنیم؟
برابری جنسیتی را می‌توان به شیوه‌های مختلف معنا کرد. در سال‌های اخیر بسیاری از خانم‌ها وارد محیط کار خارج از خانه شده‌اند و برای تأمین نیازهای خانواده تلاش می‌کنند. حضور خانم‌ها در کنار آقایان در محیط‌های کاری مزیت‌های بسیاری دارد، اما نابرابری‌هایی هم به چشم می‌خورند. مثلا در بعضی از سازمان‌های مردسالار، آقایان فرصت‌های بیشتری برای پیشرفت شغلی دارند، دستمزد بیشتری می‌گیرند و اکثر منابع شرکت به آنها اختصاص پیدا می‌کند. بعضی از سازمان‌ها هم زن‌سالار هستند و همه امتیازات را به خانم‌ها می‌دهند. در این مقاله توضیح می‌دهیم چطور تبعیض جنسیتی سازمانی را از بین ببرید و برای ایجاد برابری جنسیتی در محیط کار به چه نکاتی توجه کنید.
منظور از برابری جنسیتی در محیط کار چیست؟
برابری در محیط کار یعنی کارکنان سازمان فارغ از جنسیتشان، در سازمان منابع و فرصت‌های یکسانی برای پیشرفت و کسب پاداش داشته باشند. این یعنی کارمندانی که نقش‌های مشابه دارند و کارهای شبیه به یکدیگر انجام می‌دهند، باید حقوق یکسان دریافت کنند. همچنین همه کارمندان باید فرصت ارتقای شغلی و پیشرفت را داشته باشند. در سازمان‌های برابر، تنها معیار ارتقای شغلی شایستگی و توانمندی‌های افراد است نه جنسیتشان.
تبعیض جنسیتی در کدام بخش‌های محیط کار وجود دارد؟
اگر تصورتان این است که نابرابری جنسیتی فقط در ایران وجود دارد و در سایر کشورها خانم‌ها حقوق برابر با آقایان دارند، اشتباه می‌کنید. بر اساس آمار، در آمریکا در سال ۲۰۲۰ خانم‌ها به‌ازای هر یک دلاری که آقایان به دست آورده‌اند، ۰٫۸۱ تا ۰٫۹۸ دلار دستمزد گرفته‌اند. بنابراین ازبین‌بردن شکاف‌های جنسیتی مسئله‌ای است که برای سازمان‌های سراسر دنیا اهمیت دارد. در ادامه دقیق‌تر بررسی می‌کنیم که این نابرابری‌ها در کدام بخش‌ها بیشتر دیده می‌شوند.
۱. حقوق و دستمزد
اولین و مهم‌ترین بخشی که تبعیض نمود پیدا می‌کند، دستمزد است. بسیاری از خانم‌ها ادعا می‌کنند دستمزد آنها برای انجام کار یکسان کمتر از آقایان است.
۲. تفاوت‌های رفتاری
در سازمان‌های مردسالار همه به نفع آقایان رفتار می‌کنند و در سازمان‌های زن‌سالار، همه‌چیز به نفع خانم‌هاست. چند نمونه از رفتارهای تبعیض‌آمیز در سازمان‌های مردسالار عبارت‌اند از:
- همه فرصت‌ها و مأموریت‌های مهم به مردان سپرده می‌شوند و خانم‌ها فرصتی برای نشان‌دادن توانمندی‌هایشان پیدا نمی‌کنند.
- آقایان به‌خاطر تمام کارهای مثبتی که انجام می‌دهند تشویق می‌شوند، اما خانم‌ها با کوچک‌ترین اشتباه توبیخ خواهند شد و کسی از زحماتشان قدردانی نمی‌کند.
- مدیران ارشد با آقایان محترمانه صحبت می‌کنند، به آنها احترام می‌گذارند، از آنها حمایت می‌کنند و منابع لازم برای پیشرفت را در اختیارشان قرار می‌دهند. در مقابل رفتار آنها با خانم‌ها کاملا برعکس است؛ آنها اعتماد به نفس خانم‌ها را از بین می‌برند، فرصتی برای پیشرفت در اختیارشان قرار نمی‌دهند و حتی ممکن است در برابر خانم‌ها رفتارهای غیرمحترمانه داشته باشند.
۳. تبعیض در انتخاب مدیر
زمانی که نوبت به ارتقای شغلی می‌رسد، بسیاری از خانم‌ها نادیده گرفته می‌شوند. یکی از طرز فکرهای اشتباه قدیمی این است که آقایان بهتر از خانم‌ها مدیریت می‌کنند. این تفکر اشتباه هنوز هم در جامعه ریشه دارد و باعث شده است خانم‌ها هنگام انتخاب سمت‌های مدیریتی و ارتقای شغلی نادیده گرفته شوند.
۴. تبعیض در استخدام
بر اساس تحقیقات، هنگام استخدام هم احتمال اینکه رزومه آقایان زودتر از خانم‌ها دیده و بررسی شود وجود دارد، به‌خصوص اگر کارفرما آقا باشد. حتی در ابتدای فرایند استخدام و زمانی که هنوز چیزی مشخص نیست هم آقایان شانس بیشتری برای دعوت به مصاحبه شغلی دارند. البته نمی‌توان گفت این نابرابری جنسیتی همیشه به نفع آقایان است، چون بعضی از سازمان‌ها برخی از موقعیت‌هایشان را صرفا به خانم‌ها اختصاص می‌دهند و آقا استخدام نمی‌کنند.
چرا نابرابری جنسیتی وجود دارد؟
نابرابری جنسیتی در ایران و جهان علت‌های مختلفی دارد. مثلا یکی از علت‌های نابرابری دستمزد خانم‌ها و آقایان این است که بسیاری مواقع خانم‌ها حاضر هستند با دستمزدی کمتر از آقایان کار کنند. خانم‌هایی که وظیفه رسیدگی به خانواده و فرزندانشان را بر عهده دارند، معمولا ترجیح می‌دهند ساعات کاری منعطف داشته باشند، حتی اگر به‌خاطر این مسئله دستمزد کمتری دریافت کنند. سایر علت‌های نابرابری در سازمان‌ها به فرهنگ، تصورات اشتباه درباره توانمندی خانم‌ها و باورهای غلط ریشه‌دار در جامعه برمی‌گردد.
چطور می‌توان برابری جنسیتی در ایران را تقویت کرد؟
بهترین روش برای ایجاد برابری جنسیتی در محیط کار این است که ابتدا بفهمید در کدام قسمت‌ها تبعیض وجود دارد، سپس برای رفع تبعیض اقدام کنید. در ادامه چند روش برای ایجاد برابری بین زن و مرد در محیط کار را معرفی می‌کنیم.
۱. پنهان‌نبودن میزان دستمزد
بسیاری از مدیران معتقدند که میزان دستمزد کارمندان باید پنهان بماند و هیچ‌کدام از کارمندان نباید درباره دستمزدشان با دیگران صحبت کنند. حتی بعضی از آنها برای افشای دستمزد، جریمه هم در نظر گرفته‌اند. تصور کنید آقایی در یک سازمان کار می‌کند و ماهانه ۶میلیون تومان حقوق می‌گیرد. سازمان آگهی استخدام می‌دهد و خانمی را برای انجام وظایف مشابه استخدام می‌کند. هنگام مصاحبه، مدیر به خانم می‌گوید که دستمزد ماهانه ۵میلیون تومان است و احتمالا خانم می‌پذیرد، اما اگر او بداند که آقا برای انجام همین کارها ۶میلیون تومان دستمزد می‌گیرد، قبول نمی‌کند.
۲. ایجاد انعطاف برای کارکنان
ایجاد تعادل بین کار و زندگی برای بسیاری از کارکنان سخت است. شرایط زندگی امروزی به بسیاری از افراد اجازه نمی‌دهد هر روز ۸ صبح در محل کار حضور داشته باشند و ۴ بعدازظهر به خانه بروند. ممکن است فردی ترجیح بدهد از ۶ صبح تا ۲ بعدازظهر کارهایش را انجام بدهد و دیگری دوست داشته باشد از ساعت ۱۰ تا ۱۸ کار کند. سازمان‌ها با ایجاد برنامه‌های کاری متنوع مانند ساعات کاری شناور یا فراهم‌کردن امکان دورکاری می‌توانند با کارمندانشان عادلانه‌تر رفتار کنند.
البته انعطاف بدین معنا نیست که هرکدام از کارمندان به هر شیوه‌ای که دلش خواست کار کند. انعطاف یعنی شما چند برنامه کاری مختلف در اختیار کارمندان بگذارید و آنها انتخاب کنند که مطابق کدام برنامه کار خواهند کرد. مثلا باید مطمئن باشید کارمندی که برنامه دورکاری را انتخاب کرده است، روزانه ۸ ساعت زمان می‌گذارد و تمام وظایف محول‌شده را انجام می‌دهد.
۳. آموزش‌دادن به مدیران
بسیاری مواقع، رفتار مدیران علت اصلی نابرابری جنسیتی در محیط کار است. زمانی که مدیر عادلانه و بدون نگاه جنسیت‌زده با افراد کار می‌کند، سایر کارمندان هم این کار را یاد می‌گیرند. اگر در فرهنگ سازمانی شما تبعیض رفتاری منفی شناخته شود، بعد از مدتی همه افراد مطابق با اصول برابری جنسیتی رفتار می‌کنند. توانایی ایجاد شبکه و ارتباط با کارمندان سازمان ۲ نمونه از مهم‌ترین مهارت‌هایی هستند که مدیران به آنها نیاز دارند و با تفکر جنسیت‌زده نمی‌توانند به آنها دست پیدا کنند.
۴. فراهم‌کردن فرصت استخدام برای همه
هنگام انتشار آگهی استخدام، دوباره آن را مرور کنید و مطمئن شوید محدودیت‌های زیادی برای استخدام در نظر نگرفته باشید. سعی کنید برای موقعیت‌هایی که امکان دارد، بدون درنظرگرفتن جنسیت افراد را استخدام کنید.
۵. نشان‌دادن برابری به کارمندان
کارکنان سازمان شما باید بدانند که بر اساس عملکرد، توانمندی‌ها و دستاورهایشان برای سازمان پاداش و ارتقا می‌گیرند، نه به‌خاطر جنسیتشان. تفاوت‌های بین کارکنان را درک کنید و به آنها احترام بگذارید. به کارمندان نشان بدهید منحصربه‌فردبودن آنها و ضعف‌ها و قوت‌هایشان ارزشمند است. این کار علاوه بر ازبین‌بردن تبعیض جنسیتی، اعتمادبه‌نفس، عزت‌نفس، خلاقیت و بازدهی کارکنان را هم افزایش می‌دهد.
مزیت‌های ایجاد برابری جنسیتی در محیط کار
در سال‌های اخیر فعالیت‌های بسیاری در راستای ایجاد برابری جنسیتی انجام شده است، اما این فرهنگ هنوز در ایران و حتی جهان جا نیفتاده است. در نگاه اول به نظر می‌رسد خانم‌ها قربانیان اصلی این نابرابری‌ها هستند، اما تبعیض جنسیتی به آقایان هم آسیب می‌رساند. نمونه ساده و متداولش اینکه در فرهنگ سنتی ایران، مرد مسئول کسب درآمد و تأمین نیازهای مالی خانواده است و زن مسئولیت تربیت بچه‌ها و خانه‌داری را بر عهده دارد. بدیهی است که در شرایط اقتصادی کنونی، این مفهوم تبعیض‌آمیز فشار زیادی به مردها وارد می‌کند. پس ایجاد برابری در محیط کار و پایان تبعیض جنسیتی، هم به نفع خانم‌هاست و هم به نفع آقایان. مزیت‌های ازبین‌بردن تبعیض‌های جنسیتی در محیط کار عبارت‌اند از:
- فرهنگ سازمانی مثبت ایجاد می‌شود.
- همه افراد در سازمان احساس ارزشمندی می‌کنند.
- کارکنان ضعف‌ها و قوت‌های خود و همکارانشان را می‌شناسند، ضعف‌هایشان را با همپوشانی از بین می‌برند و قوت‌هایشان را جمع می‌کنند تا خدمات بهتری به سازمان ارائه دهند.
- کارکنانی با ایده‌‌ها، مهارت‌‌ها و استعدادهای گوناگون وارد سازمان می‌شوند. اگر سازمان به این افراد فارغ از جنسیتشان اهمیت بدهد، شکوفا می‌شوند و خلاقیت بیشتری در انجام کارهایشان خواهند داشت.
- شهرت یک سازمان به برابری جنسیتی، توجه مشتریان و کارکنان بالقوه را جلب می‌کند و آنها را برای خرید از برند یا همکاری با آن ترغیب می‌کند. (البته بعضی از سازمان‌ها از این مزیت سوءاستفاده می‌کنند و صرفا با استفاده از نام برابری در محیط کار، افراد را جلب می‌کنند، اما در این راستا اقدامی عملی نمی‌کنند).
- کار تیمی در سازمان بهتر پیش می‌رود.
- ارتباطات بین اعضای سازمان قوی‌تر می‌شود.
کلام آخر
در سازمان‌های ایرانی، بیشتر از اینکه به برابری جنسیتی نیاز داشته باشیم، به عدالت نیاز داریم. برابری آن است که همه افراد کارهای یکسان انجام بدهند و پاداش برابر بگیرند، اما عدالت به این معنی است که افراد در انتخاب وظایفشان اختیار داشته باشند و بر اساس کاری که انجام می‌دهند پاداش بگیرند. در واقع برابری جنسیتی در محیط کار یعنی افراد بر اساس شایستگی‌هایشان رشد کنند و محترم شمرده شوند. تبعیض در سازمان‌ها، ریشه بسیاری از مشکلات است و حتی بین کارمندان هم تفرقه ایجاد می‌کند.
سازمان‌ها با ایجاد برابری جنسیتی می‌توانند بازدهی کارکنان را افزایش بدهند و از بروز مشکلات حقوقی پیشگیری کنند. همه افراد ترجیح می‌دهند در محیطی به دور از تبعیض کار کنند و با احساس امنیت و آرامش‌خاطر وظایفشان را انجام دهند. شما چه تجربه‌ای از نابرابری جنسیتی در محیط کار و تلاش برای تقویت برابری جنسیتی در ایران دارید؟
این مجموعه حاصل تجربیات اساتید هاروارد است که هر یک، از کارآفرینان و مشاوران بزرگ در دنیا هستند.
