شکستگی دنده به‌راحتی رخ نمی‌دهد و معمولا بر اثر ضربه به قفسه سینه ایجاد می‌شود. دنده‌های شما در واقع قفسی از جنس استخوان هستند که از اندام‌های حیاتی داخل سینه محافظت می‌کنند. در اطراف دنده‌ها ماهیچه‌های قدرتمندی قرار دارند و برای همین ضربه باید خیلی محکم باشد که موجب شکستگی دنده شود. در ادامه، با علائم و درمان شکستگی دنده آشنا می‌شوید و می‌خوانید که برای درمان ضرب دیدگی دنده ها چه اقداماتی می‌توان کرد. با ما همراه باشید.
انواع شکستگی دنده
اکثر اوقات شکستگی دنده فقط در یک نقطه اتفاق می‌افتد و استخوان کامل نمی‌شکند، اما در موارد حادتر شکستگی دنده انواع دیگری هم دارد که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم.
۱. شکستگی دنده با دررفتگی و بدون دررفتگی
دنده‌هایی که کاملا دچار شکستگی شده‌اند ممکن است در جای خود باقی بمانند یا حرکت کنند. اگر دنده‌های شکسته حرکت کنند، اصطلاحا به آن شکستگی دنده به همراه دررفتگی می‌گویند. در این موارد، احتمال سوراخ‌شدن ریه‌ها و آسیب به سایر اندام‌های حیاتی نیز زیاد است. دنده‌هایی که بعد از شکستن سر جای خود می‌مانند معمولا کامل نشکسته‌اند و شکستگی دنده بدون دررفتگی نامیده می‌شوند.
۲. شکستگی قفسه سینه شناور
گاهی بخشی از استخوان دنده می‌شکند و از ماهیچه‌ها و سایر بافت‌های اتصالی جدا می‌شود. در این حالت، تکه‌های استخوان هنگام تنفس بیمار به‌راحتی جابه‌جا می‌شوند. شکستگی قفسه سینه شناور از شکستگی دنده بسیار خطرناک‌تر است.
علائم شکستگی دنده
بعد از ضربه به قفسه سینه، ممکن است بیمار دچار این علائم شود. در صورت بروز این علائم، احتمال شکستگی دنده وجود دارد:
- درد شدید هنگام تنفس.
- حساسیت به لمس و درد در محل دنده‌ها یا پشت.
- التهاب یا کبودی واضح روی قفسه سینه.
- دردی که با چرخاندن کمر، سرفه‌کردن یا حرکت دست و شانه بدتر می‌شود.
- ایجاد صدایی خشک یا لمس تکه‌های شکسته زیر پوست.
بعضی علائم نیز نشانه‌دهنده عارضه‌های مرگبار شکستگی دنده هستند. با دیدن این علائم باید فوری به بیمارستان مراجعه کنید:
- درد شدیدی که بدتر می‌شود؛
- تنگی نفس یا اختلال تنفسی که شدیدتر می‌شود؛
- تب بالا؛
- سرفه خونی یا با خلط زرد یا سبز؛
- تغییرشکل مشهود قفسه سینه.
تشخیص شکستگی قفسه سینه
اگر ضربه‌ای به‌اندازه شکستن دنده محکم باشد، می‌تواند آسیب‌های خطرناک‌تری نیز وارد کند. همچنین ممکن است بیش از یک دنده شکسته باشد. اگر بیش از ۳ دنده هم‌زمان بشکنند، این عارضه می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. اصلی‌ترین راه برای تشخیص شکستگی دنده عکس‌برداری اشعه ایکس است، پس در صورت احتمال بروز این عارضه باید به‌سرعت به اورژانس مراجعه کنید.
وجود این علائم نیز می‌تواند نشانه شکستگی دنده خطرناک باشد:
- تنگی‌نفس شدید؛
- سرفه خونی؛
- گیجی یا سرگیجه؛
- ضعف کلی؛
- خون در ادرار.
تفاوت شکستگی و ضرب‌دیدگی دنده
ضرب دیدگی دنده ها یا کبودی دنده وقتی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های قفسه سینه صدمه ندیده‌اند. درد ناشی از ضرب دیدگی دنده‌ها به‌دلیل آسیب به بافت نرم، غضروف‌ها و ماهیچه‌های دیواره سینه به وجود می‌آید. همان‌طور که از نام شکستگی دنده پیداست، در این حالت دنده‌ها یا جناق سینه دچار شکستگی می‌شوند.
تفاوت اصلی شکستگی دنده و ضرب‌دیدگی دنده در مقدار درد بیمار است. هنگام شکستگی دنده درد بیمار بسیار بیشتر از ضرب‌دیدگی است و حتی گاهی ممکن است صدای شکستن یا از جا دررفتن دنده‌ها هم به گوش بیمار برسد.
درمان شکستگی دنده
شکستگی دنده بدون دررفتگی درمان خاصی ندارد. برخلاف شکستگی دست یا پا که محل جراحت با استفاده از آتل یا گچ ثابت می‌شود، راهی برای گچ‌گرفتن دنده‌ها وجود ندارد. می‌توان گفت درمان خانگی شکستگی یا ضرب‌دیدگی دنده فقط استراحت و داروهای ضددرد است. شکستگی دنده بسیار دردناک است و کار خاصی نمی‌توان برای بهبودش انجام داد.
در گذشته از چسب شکستگی دنده برای درمان استفاده می‌شد و بدن بیمار را با نوار پهنی می‌پوشاندند، اما در سال ۱۹۹۰ تحقیقی انجام شد که بر اساس آن، پزشکان چسب شکستگی دنده را بی‌فایده اعلام کردند. طبق نتیجه این پژوهش، استفاده از چسب شکستگی دنده برای شکستگی همراه دررفتگی حتی ممکن است به حادترشدن مشکل منجر شود. اکثر پزشکان معتقدند که شکستگی دنده را به‌هیچ‌وجه نباید پیچید.
با اینکه درمان خاصی برای درمان شکستگی دنده وجود ندارد، بسیار مهم است که از انجام بعضی فعالیت‌ها خودداری کنید، مثلا نباید:
- حرکات خود را کاهش دهید؛
- تنه خود را برای جلوگیری از حرکت ببندید؛
- از سرفه یا تنفس عمیق اجتناب کنید.
درمان خانگی شکستگی دنده
بهترین درمان خانگی شکستگی دنده استفاده از داروهای ضددرد و ضدالتهاب مانند ایبوپروفن و ناپروکسن است. همچنین می‌توانید این فعالیت‌ها را برای بهبودی سریع‌تر دنده شکسته انجام دهید:
- صاف بنشینید: ممکن است درد دنده با درازکشیدن بدتر شود که خوابیدن را سخت می‌کند. سعی کنید در حالی بخوابید که صاف روی صندلی نشسته‌اید. این حالت تنفس را نیز آسان‌تر می‌کند.
- با بالشت سرفه کنید: برای کاهش درد سرفه‌کردن، یک بالشت را بغل بگیرید تا ضربه حرکت ناگهانی را کاهش دهید.
- عادی نفس بکشید: ممکن است به‌دلیل درد ناشی از آسیب دنده بخواهید سطحی‌تر نفس بکشید، اما تنفس عادی مهم‌ترین راه برای پیشگیری از ذات‌الریه است. همچنین درباره تمرینات تنفسی از پزشک خود سؤال کنید.
- سیگار نکشید: سیگار کشیدن التیام استخوان را به تأخیر می‌اندازد. اگر مصرف خود را کاهش دهید یا ترک کنید، علاوه بر بهبودی سریع‌تر، به سلامت طولانی‌مدت استخوان خود نیز کمک می‌‌کنید.
عوارض جانبی شکستگی دنده
یکی از مهم‌ترین عوارض جانبی شکستگی دنده این است که بیمار به‌خاطر درد شدید قفسه سینه نمی‌تواند نفس عمیق بکشد و به همین خاطر ممکن است نتواند رطوبت داخل ریه را به‌خوبی خارج کند. در این حالت، بیمار در معرض ابتلا به بیماری‌های ریوی از جمله ذات‌الریه می‌گیرد.
سالم نگه‌داشتن ریه‌ها باید هدف اصلی فردی باشد که دچار شکستگی دنده شده است. بنابراین از مصرف داروهای مسکن نترسید و طبق دستور از آنها استفاده کنید. کم‌کم تلاش کنید نفس‌های خود را عمیق‌تر کنید و ریه‌های خود را قوی نگه دارید.
پس از شکستگی دنده، این افراد بیشتر در معرض ابتلا به ذات‌الریه قرار دارند:
- مردان؛
- افرادی که دائم الکل مصرف می‌کنند؛
- مصرف‌کنندگان مایعات وریدی پس از جراحت؛
- افراد بالای ۶۵ سال؛
- مبتلایان به بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD).
سایر عارضه‌های ناشی از دنده شکسته عبارت‌اند از:
- روی هم خوابیدن ریه‌ها به‌دلیل سوراخ‌شدن ریه توسط دنده شکسته؛
- آسیب به اندام‌های اطراف (مانند کبد و کلیه و طحال) که باعث خونریزی در حفره قفسه سینه می‌شود.
چه افرادی بیشتر در معرض شکستگی دنده قرار دارند؟
- مبتلایان به پوکی استخوان (تراکم کم استخوان)؛
- افرادی که بیشتر در معرض سقوط هستند؛
- افراد بالای ۶۵ سال؛
- مبتلایان به بیماری مزمن انسدادی ریه یا سرفه مزمن؛
- سیگاری‌ها؛
- ورزشکارانی که در ورزش‌های برخوردی یا با حرکت تکراری بالاتنه (مانند قایق‌رانی) شرکت می‌کنند.
روش‌های پیشگیری از شکستگی دنده
- از خود در برابر جراحت‌های ورزشی محافظت کنید: هنگام شرکت در ورزش‌های برخوردی از وسایل محافظتی استفاده کنید.
- خطر سقوط در منزل را کاهش دهید: در صورت ریختن مایعات روی زمین، بلافاصله آن را پاک کنید. همچنین می‌توانید در حمام از کفپوش پلاستیکی استفاده کنید. خانه را روشن نگه دارید و برای فرش‌ها ترمز فرش نصب کنید.
- استخوان‌های خود را تقویت کنید: دریافت کلسیم و ویتامین D از رژیم غذایی برای حفظ سلامت استخوان‌ها اهمیت زیادی دارد. خوب است در روز ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم و ۶۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D از غذا و مکمل‌ها دریافت کنید.
سخن پایانی
با اینکه شکستگی دنده درد بسیاری زیادی برای بیمار به همراه دارد، اگر دررفتگی اتفاق نیفتاده باشد، عارضه خیلی خطرناکی نیست و معمولا به عمل جراحی نمی‌انجامد. در اکثر موارد این عارضه خودبه‌خود خوب می‌شود، اما استراحت و فیزیوتراپی هم می‌توانند در تسریع فرایند درمان به شما کمک کنند. این فرایند ممکن است تا ۶ هفته طول بکشد، برای همین صبور باشید و درباره فیزیوتراپی و ورزش با پزشک خود مشورت کنید. اگر متوجه هرکدام از علائم شکستگی دنده به همراه دررفتگی شدید، سریع خود را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید.
