زوفا گیاهی است که به‌ادعای برخی از افراد بیماری‌های مختلفی مانند زخم معده، آسم و سرطان را درمان می‌کند. احتمالا نام شربت زوفا را هم در بین داروهای سرماخوردگی شنیده‌اید. به‌نظرتان این فواید چقدر قابل‌استنادند؟ در این مقاله درباره هرآنچه لازم است درباره خواص این گیاه بدانید، صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
زوفا چیست؟
زوفا (Hyssopus officinalis) عضوی از خانواده نعناعیان (Lamiaceae) است که در بسیاری از غذاها، نوشیدنی‌ها، داروهای گیاهی و حتی عطرها استفاده می‌شود. این گیاه شبیه اسطوخودوس اما کوچک‌تر است، خوشه‌هایی از گل‌های آبی دارد که کمی بوی نعناع می‌دهند.
گیاهان مختلفی با نام «زوفا» شناخته می‌شوند. گل زوفا، زوفای یابس و زوفای پرچین نام دیگر زوفا هستند.
فواید زوفا
تحقیقات درباره زوفا هنوز در مراحل اولیه‌اند، اما بسیاری از آنها امیدوارکننده هستند و این مسئله به محققان انگیزه‌ای برای ادامه تحقیق درباره این گیاه می‌دهد. در این قسمت برخی از خواصی را معرفی می‌کنیم که با تحقیقات علمی مشخص شده‌اند.
۱. خواص ضدسرطانی
طبق تحقیقی در سال ۲۰۱۴، گیاهان خانواده نعناعیان از جمله زوفا ممکن است قادر به تخریب سلول‌های سرطانی باشند. کشتن سلول‌های دهانه رحم از خواص زوفا برای رحم است. بر اساس بررسی انجام‌شده در سال ۲۰۱۷، روغن و عرق زوفا پتانسیل کشتن سلول‌های سرطان دهانه رحم را دارند.
خوردن غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان احتمال ابتلا به انواع خاصی از سرطان را کاهش می‌دهد، چون آنتی‌اکسیدان‌ها به بدن کمک می‌کنند رادیکال‌های آزادی را از بین ببرند که باعث سرطانی‌شدن سلول‌ها می‌شوند.
هرچند این نتایج امیدوارکننده‌اند، هنوز نمی‌توان قاطعانه درباره این تأثیرات نظر داد و تحقیقات انسانی بیشتری لازم است.
۲. درمان زخم معده
درمان سوء‌هاضمه یکی از کاربردهای سنتی زوفاست. در یکی از بررسی‌های آزمایشگاهی، محققان دریافتند این گیاه علیه ۲ ماده شیمیایی عمل می‌کند که در ایجاد زخم معده نقش دارند: اوره‌آز و آلفا-کیموتریپسین.
این یافته‌ها سبب شدند محققان به این نتیجه برسند که زوفا ممکن است درمانی مؤثر برای زخم معده باشد. بااین‌حال این ادعا هنوز با آزمایش‌های انسانی اثبات نشده است.
۳. فعالیت آنتیاکسیدانی
آنتی‌اکسیدان‌ها اجزای قدرتمندی هستند که می‌توانند با مواد مضر و رادیکال‌های آزاد بدن مبارزه کنند. تیمی از محققان رومانی مقاله‌ای را منتشر کردند که فعالیت آنتیاکسیدانی این گیاه را بررسی کرده است. بر اساس این مقاله، روغن و عرق زوفا مقادیر زیادی پلی‌فنول (نوعی آنتی‌اکسیدان) دارند.
البته این نتایج حاصل تحقیق در محیط آزمایشگاهی است و برای تأیید اثرات آنتیاکسیدانی این گیاه به تحقیقات انسانی بیشتری نیاز داریم.
۴. درمان آسم
تابه‌حال از شربت زوفا برای سرماخوردگی استفاده کردهاید؟ طبق تحقیقات، ممکن است استفاده سنتی از این گیاه برای درمان علائم آسم و سرماخوردگی واقعا مؤثر باشد. در این تحقیقات، محققان زوفا را با سایر روش‌های گیاهی و غیرگیاهی درمان علائم آسم مقایسه کردند و دریافتند که این گیاه یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی طبیعی است.
خواص زوفا برای ریه به‌خاطر وجود ماده‌ای به‌نام پینوکامفن است، نوعی ماده شیمیایی که به بازکردن راه‌های هوایی کمک می‌کند. بااین‌حال توجه کنید که در صورت حمله آسم، همیشه ابتدا داروهایی را مصرف کنید که پزشک برایتان تجویز کرده است.
۵. خواص ضدویروسی
تعداد کمی از ویروس‌ها به‌اندازه ویروس‌های هرپس سیمپلکس نوع ۱ و ۲ برای عموم شناخته‌شده یا رایج هستند. زوفا می‌تواند برای جلوگیری از انتشار اینها و سایر ویروس‌ها مفید باشد.
مروری بر داروهای گیاهی ایرانی در سال ۲۰۱۶، فعالیت ضدویروسی این گیاه علیه ویروس‌های هرپس سیمپلکس (HSVs) را بررسی کرد. طبق تحقیقات، عرق زوفا می‌تواند شروع عفونت هرپس سیمپلکس نوع ۱ را تا بیش از ۵۰درصد در موش‌ها کندتر کند.
به‌گفته محققان، زوفا ساختارهایی را هدف قرار می‌دهد که به ویروس اجازه می‌دهند سلول‌ها را آلوده کند. همچنین ممکن است آنزیم‌هایی را از بین ببرد که HIV برای چرخه زندگی خود به آنها متکی است.
به‌رغم این نتایج مثبت، محققان معتقدند که برای اثبات این ادعاها به آزمایش‌های انسانی بیشتری نیاز است.
۶. کاهش التهاب
در حالی که برای تعیین اثربخشی زوفا در درمان التهاب باید تحقیقات بیشتری روی افراد انجام شود، طبق آزمایش‌های اولیه انجام‌شده روی حیوانات، این گیاه می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند و احتمال ابتلا به مشکلاتی مانند بیماری قلبی، آرتریت و دیابت را کاهش دهد.
سایر خواص احتمالی
قرن‌هاست از زوفا به روش‌های مختلف استفاده می‌شود. بعضی از کاربردهای سنتی این گیاه درمان یا تسکین این مشکلات هستند:
- گردش خون ضعیف؛
- بیماری تنفسی فوقانی؛
- سرفه؛
- گلودرد؛
- عفونت‌های روده؛
- ناراحتی معده؛
- بیماری کیسه صفرا؛
- کاهش اشتها؛
- عفونت ادراری؛
- دیسمنوره (قاعدگی دردناک).
عوارض جانبی زوفا
حتی گیاهان دارویی هم گاهی ممکن است عوارض جانبی ناخواسته‌ای داشته باشند و زوفا نیز از این قاعده مستثنا نیست. به‌گفته کارشناسان، مصرف این گیاه در مقادیر معمول نسبتا ایمن است، اما مصرف دوزهای بالا می‌تواند خطرناک باشد و برخی از افراد باید کاملا از مصرف آن اجتناب کنند.
عوارض جانبی رایج
عوارض جانبی رایج زوفا عبارت‌اند از:
این عوارض معمولا خفیف هستند. اگر دچار این موارد یا عوارض جانبی دیگری شدید، مصرف زوفا را قطع کنید و درباره نحوه مصرف و دوز ایمن آن با پزشک مشورت کنید.
عوارض جانبی شدید
گاهی هم ممکن است فرد با مصرف این گیاه دچار عوارض جانبی شدیدی شود. عوارض جانبی شدید ناشی از مصرف این گیاه عبارت‌اند از:
- تشنج: کودکان یا افراد مبتلا به اختلالات تشنج نباید روغن زوفا مصرف کنند. مصرف این گیاه در بزرگ‌سالان سالم هم ممکن است خطر تشنج را (به‌ویژه در دوزهای بالا) افزایش دهد.
- سقط جنین: از مصرف این گیاه در دوران بارداری خودداری کنید. روغن زوفا ممکن است باعث انقباضات رحمی و سقط جنین شود.
- واکنش آلرژیک: اگر تابه‌حال به گیاه زوفا، محصولات حاوی زوفا یا سایر گیاهان خانواده نعناعیان حساسیت داشته‌اید، از مصرف آن پرهیز کنید.
دوز مصرف زوفا
همیشه قبل از مصرف هر مکملی با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید مکمل و دوز تعیین‌شده برای نیازهای فردی شما مناسب باشد.
هیچ دوز استاندارد و مطمئنی برای زوفا تعیین نشده است. دوز مناسب به عواملی مانند سن و وضعیت سلامتی بستگی دارد.
بیشتر تحقیقات انجام‌شده درباره این گیاه، روی حیوانات یا در محیط‌های آزمایشگاهی انجام شده‌اند. در شرایطی که تحقیقات انسانی کافی انجام نشده است، تجویز دوز استاندارد برای زوفا خطرناک است. با مصرف مقداری بیش از مقدار توصیه‌شده، احتمال بروز عوارض جانبی افزایش می‌یابد. بنابراین، مهم است که زوفا را طبق دستورالعمل و با مشورت متخصص مصرف کنید.
تداخل دارویی یا غذایی
تداخل دارویی، غذایی و مکملی برای این گیاه گزارش نشده است. بااین‌حال، ممکن است تداخلاتی وجود داشته باشند که گزارش نشده باشند. صرف‌نظر از این مسئله، همچنان توصیه می‌کنیم که با متخصص تغذیه یا پزشک درباره هر دارو یا مکملی که قصد دارید هم‌زمان با زوفا استفاده کنید، مشورت کنید.
فهرست مواد تشکیل‌دهنده و ارزش غذایی زوفا و سایر مکمل‌ها را به دقت مطالعه کنید تا بدانید از چه موادی تشکیل شده‌اند. می‌توانید برچسب روی محصول را به پزشک نشان دهید تا هرگونه تداخل احتمالی با غذاها، داروها و سایر مکمل‌ها را بررسی کنید.
چطور از زوفا استفاده کنیم؟
زوفا طعمی نعنایی دارد و از برگ‌های خشک‌شده آن می‌توان به‌عنوان چاشنی استفاده کرد. برخی افراد ترجیح می‌دهند برگ‌های خشک یا تازه این گیاه را به غذاهایی مانند انواع سالاد و سوپ اضافه کنند. برخی دیگر هم دوست دارند زوفا را بپزند یا بخارپز کنند و بعد میل کنند. نحوه پخت این گیاه به ذائقه شما بستگی دارد!
نحوه نگهداری زوفا
مکمل زوفا باید به‌درستی نگهداری شود تا خراب نشود. برگ، دمنوش، کپسول و روغن زوفا را در جای خشک و خنک نگهداری کنید؛ جایی که هیچ زمانی از روز در معرض تابش مستقیم آفتاب نباشد. همچنین بهتر است زوفا را در بسته‌بندی اصلی خودش نگهداری کنید.
برگ و دمنوش زوفا باید در ظرف دربسته نگهداری شوند. ظرف حاوی این گیاه را در محلی دور از دسترس کودکان قرار دهید. پس از اتمام تاریخ انقضای درج‌شده روی بسته‌بندی، مکمل زوفا را دور بریزید.
سؤالات رایج
– روغن زوفا چیست؟
روغن زوفا از خود گیاه استخراج می‌شود و اغلب به‌عنوان اسانس در آروماتراپی استفاده می‌شود. برخی افراد هم موضعی از آن استفاده می‌کنند. این روغن نباید خوراکی مصرف شود.
– مکمل‌های زوفا به چه اشکالی در دسترس هستند؟
می‌توانید مکمل‌های زوفا را به‌صورت کپسول، ژل نرم، روغن، عرق و برگ خشک تهیه کنید.
– آیا زوفا سمی است؟
زوفا حاوی موادی است که در صورت استفاده بیش از حد یا مصرف نادرست سمیت ایجاد می‌کنند. این گیاه می‌تواند باعث تشنج برخی افراد شود. عرق زوفا برای کودکان مضر است و توصیه می‌شود کودکان و افراد مبتلا به صرع از مصرف هرگونه محصول حاوی زوفا خودداری کنند.
سخن پایانی
حالا می‌دانید زوفا چیست و چه خواصی دارد. افراد زیادی این گیاه را برای بهره‌بردن از خواص آنتیاکسیدانی، ضدویروسی و ضدسرطانی آن استفاده می‌کنند. بااین‌حال، هیچ آزمایش انسانی معتبری درباره این ادعاها و سایر ادعاهای مربوط به استفاده از زوفا انجام نشده است. به یاد داشته باشید که «طبیعی‌بودن» همیشه به معنای «ایمن‌بودن» نیست. اگر اولین باری است که می‌خواهید این گیاه را مصرف کنید، حتما با متخصص درباره آن مشورت کنید.
شما بگویید
تابه‌حال این گیاه را مصرف کردهاید؟ با خواص دمنوش زوفا آشنا هستید؟ نظرات و تجربیات ارزشمندتان درباره گیاه دارویی زوفا را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
