پاتیناژ یا اسکیت روی یخ فعالیتی ورزشی و تفریحی است که برای انجام آن با کفش‌هایی مخصوص روی سطح یخی سُر می‌خورید و حرکات مختلفی را انجام می‌دهید. شاید اسکیت روی یخ برایتان ترسناک باشد، ولی با آموزش و تمرین کافی می‌توانید این ورزش را یاد بگیرید و در آن ماهر شوید. در ادامه، با این رشته ورزشی بیشتر آشنا می‌شوید و مراحل آموزش پاتیناژ را می‌خوانید.
پاتیناژ چیست؟
پاتیناژ واژه‌ای فرانسوی به‌معنی اسکیت روی یخ است. اسکیت روی یخ در اوایل هزاره اول پیش از میلاد در اسکاندیناوی آغاز شد. نخستین کفش‌های اسکیت با چیزهایی مانند ساق پا و دنده گاو و آهو ساخته می‌شدند. با گذشت زمان، در هلند از تیغه‌های فلزی برای ساخت این کفش‌ها استفاده شد. در سال ۱۹۵۰ نیز در ایالات متحده آمریکا، تیغه فولادی متصل به کفش‌های اسکیت اختراع شد. با ساخت پیست‌های یخی در لندن (۱۸۷۶) و سالن سرپوشیده معروف مدیسن اسکوئر گاردن (۱۸۷۹) پاتیناژ از سرگرمی فصلی به ورزشی محبوب تبدیل شد.
همان طور که گفتیم، پاتیناژ روی پیست یخی انجام می‌شود. این پیست سطح یخ‌زده‌ای است که روی آن اسکیت یا ورزش‌های زمستانی را انجام می‌دهند. این پیست‌ها ممکن است سرپوشیده یا روباز باشند. البته اسکیت روی یخ را می‌توان روی زمین‌های یخ‌زده طبیعی مانند رودخانه‌ها یا آب‌های یخ‌زده نیز انجام داد. پاتیناژ ورزش و فعالیت تفریحی فوق‌العاده‌ای است که محدودیت سنی ندارد.
انواع اسکیت روی یخ
اسکیت روی یخ انواع گوناگونی دارد که شامل اسکیت نمایشی (Figure skating)، اسکیت سرعت (Speed Skating)، اسکیت تور (Tour Skating) و هاکی روی یخ می‌شود.
۱. اسکیت تور
نوعی از اسکیت روی یخ است که هم ورزشی و هم تفریحی انجام می‌شود. اسکیت تور در مسافت‌های طولانی و روی بسترهای یخ‌زده طبیعی انجام می‌شود.
۲. اسکیت سرعت
نوع رقابتی اسکیت روی یخ است و افراد برای پیمودن مسافت مشخصی با اسکیت با یکدیگر رقابت می‌کنند.
۳. اسکیت نمایشی
در این رشته ورزشی، افراد انفرادی، دونفره یا گروهی روی پیست یخی حرکات مختلف جذاب و چالش‌برانگیزی مانند چرخیدن و پریدن انجام می‌دهند. این ورزش از سطح مبتدی تا المپیک انجام می‌شود و مسابقات گوناگونی در سطوح بین‌المللی، ملی و محلی دارد. اتحادیه بین‌المللی اسکیت (ISU) تمام مسابقات و داوری‌های اسکیت نمایشی در سطح بین‌المللی را انجام می‌دهد. اسکیت نمایشی از رقابت‌های اصلی بازی‌های المپیک زمستانی نیز به شمار می‌رود.
اسکیت نمایشی به ۴ شاخه اصلی تقسیم می‌شود که در ادامه هریک را بررسی می‌کنیم.
۱. اسکیت هم‌زمان (Synchronized Skating)
گروهی شامل ۱ تا ۲۰ اسکیت‌باز حرکات اسکیت را اجرا می‌کنند. این اسکیت‌بازان همراه با پخش موسیقی، تکنیک‌های مختلفی را با هم اجرا می‌کنند.
۲. رقص روی یخ (Ice Dance)
شباهت زیادی به رقصیدن در سالن رقص دارد. اسکیت‌بازان می‌توانند رقص‌های فوکس‌ترات (foxtrot)، تانگو، والس یا هر نوع رقص دیگری را انجام دهند. رقص روی یخ را می‌توان انفرادی یا دونفره اجرا کرد.
۳. اسکیت دونفره
نوعی اسکیت آزاد است که در آن دو اسکیت‌باز (مرد و زن) اسکیت می‌کنند و حرکات پا، چرخش‌ها و پرش‌ها را انجام می‌دهند. در اسکیت دونفره، اسکیت‌بازان یکدیگر را بلند می‌کنند و می‌چرخانند تا اجرایشان جذاب‌تر و تأثیرگذارتر شود.
۴. اسکیت انفرادی
معروف‌ترین نوع اسکیت نمایشی است که در آن یک اسکیت‌باز حرکات مختلفی را اجرا می‌کند. این حرکات می‌تواند شامل هرچیزی باشد، مانند چرخش، پرش یا ترکیبی از حرکات مختلف.
۴. اسکیت هاکی (Hockey skating)
اسکیت هاکی بسیار قوی‌تر و سریع‌تر از اسکیت نمایشی است. در این نوع اسکیت سرعت به ۲ عنصر مهم بستگی دارد: سرعت پا و قدرت (مهارت) اسکیت‌کردن. در اسکیت هاکی احتمال آسیب‌دیدن زیاد است. بنابراین باید از تجهیزاتی مانند کلاه ایمنی استفاده کنید. داشتن دستکش‌های مناسب نیز موجب می‌شود که در صورت افتادن و برخورد تیغه‌های تیز کفش سایر بازیکنان با دست شما، آسیبی نبینید.
کفش و لباس مناسب برای پاتیناژ
۱. کفش
کفش پاتیناژ چکمه‌ای است که تیغه تیزی به کف آن متصل شده. با پوشیدن این کفش می‌توانید روی سطح یخی پیست حرکت کنید. کف کفش پاتیناژ طرحی هلالی و توخالی با لبه‌های بسیار تیز دارد که شعاع یا عمق بخش توخالی آن بسته به عوامل زیر، متفاوت است:
- وزن اسکیت‌باز؛
- قدرت اسکیت‌باز؛
- توانایی و مهارت اسکیت‌باز؛
- سبک ورزش؛
- ماهیت ورزش (نوع اسکیت).
البته تیغه کفش‌های اسکیتی مانند کفش اسکیت تورینگ و اسکیت سرعت توخالی نیست. این به فرد امکان می‌دهد که به‌نرمی روی یخ سر بخورد.
۲. لباس
برای پاتیناژ باید لباس‌های سبکی بپوشید تا به‌راحتی بتوانید حرکت کنید. نگران سرمای پیست نباشید، زیرا با تحرک و فعالیت در حین اسکیت‌کردن بدنتان گرم می‌شود. از لباس‌های چسبانی مانند لئوتارد، جوراب‌شلواری یا ساق‌شلواری استفاده کنید. در فضای باز نیز می‌توانید همین لباس‌ها را بپوشید. ولی برای اینکه احساس سرما نکنید، بهتر است که لباس‌هایتان کمی ضخیم‌تر باشند یا زیر آنها لباس دیگری بپوشید. مثلا زیر ژاکت چسبان زیرپوش رکابی بپوشید.
ازآنجاکه در حرکات مبتدی تحرک زیادی ندارید و ممکن است احساس سرما کنید، می‌توانید ژاکت یا کت سبکی بپوشید. ژاکت یا کت باید طوری باشد که در صورت عرق‌کردن به‌راحتی بتوانید آن را دربیاورید. همچنین باید سبک و راحت باشد تا مانع حرکت آزاد و راحت روی پیست نشود. برای گرم نگه‌داشتن پاها نیز از جوراب‌شلواری اسکیت یا جوراب میکروفیبر استفاده کنید. برای گرم نگه‌داشتن بدن، باید پاها تا حد امکان کمتر در معرض رطوبت قرار بگیرند. جوراب نخی نپوشید، زیرا رطوبت را به‌خوبی جذب نمی‌کند و موجب سردشدن پاها می‌شود.
۳. کلاه ایمنی
برای حفظ ایمنی خود از کلاه ایمنی استفاده کنید. اگر روی پیست یخی بیفتید، کلاه ایمنی از آسیب به سر شما جلوگیری می‌کند.
مراحل آموزش پاتیناژ
۱. راه‌رفتن با کفش اسکیت روی زمین
با راه‌رفتن با کفش اسکیت پیش از ورود به پیست یخی می‌توانید یاد بگیرید که چطور باید مرکز ثقل بدن را حفظ کنید. دقت کنید که حتما محافظ تیغه اسکیت را روی آن قرار دهید.
۲. ورود به پیست اسکیت
در مرحله بعد می‌توانید وارد پیست اسکیت شوید و روی یخ راه بروید. برای جلوگیری از افتادن، دست خود را به دیوار یا نرده‌های کنار زمین بگیرید. برای ثبات بیشتر کمی زانوهایتان را خم کنید. راه‌رفتن روی یخ موجب آشنایی شما با سطح لغزنده و لیز یخ و احساسی می‌شود که روی آن دارید.
۳. شروع اسکیت‌کردن
برای شروع اسکیت، یک پا را عقب ببرید. وقتی به جلو سرمی‌خورید، پایی را که عقب برده‌اید، روی سطح یخ برگردانید و سپس پای دیگر را عقب ببرید. متناوب جای پاها را عوض کنید و به اسکیت‌کردن ادامه دهید. برای حفظ تعادل بازوها را به‌سمت بیرون و در دو طرف بدن نگه دارید.
۴. تمرین خم‌شدن به جلو
در حین اسکیت‌کردن زانوها را خم کنید و وزنتان را جلو ببرید. متمایل‌شدن به عقب موجب می‌شود که روی زمین بیفتید.
۵. تمرین افتادن
افتادن با تکنیک درست مانع از آسیب‌دیدگی می‌شود. وقتی حس کردید که تعادلتان را از دست داده‌اید، به این ترتیب عمل کنید:
- زانوها را خم کنید و در وضعیت چمباتمه پایین بروید.
- بدنتان را به‌سمت جلو حرکت دهید و به‌محض افتادن، روی دست‌ها و زانوها قرار بگیرید.
- یک پا را میان دست‌ها قرار دهید و پس از آن پای دیگر را نیز بین دست‌ها ببرید. سپس به‌آرامی بدنتان را به‌سمت بالا هل دهید.
۶. تمرین توقف‌کردن
حین اسکیت‌کردن پاها را از هم باز کنید و یکی از اسکیت‌ها را به‌سمت بیرون بچرخانید. این کار موجب جداشدن بخشی از یخ و توقف شما می‌شود. این حرکت بسیار شبیه اسکی‌کردن است.
چند حرکت پایه پاتیناژ
۱. حرکت سُرخوردن (gliding)
سرخوردن شکلی از راه‌رفتن روی یخ است که با انجام آن می‌توانید اسکیت روی یخ را شروع کنید. ۲ گام به جلو حرکت کنید و اجازه دهید که بدنتان اندکی به جلو سر بخورد. این کار را تا زمانی تمرین کنید که به‌راحتی بتوانید آن را انجام دهید. سپس هنگام سرخوردن یک پایتان را بلند کنید.
۲. حرکت استروکینگ (stroking)
استروکینگ شبیه سُرخوردن است، با این تفاوت که حرکت را طولانی‌تر می‌کنید. برای انجام تمرین استروکینگ هنگام سرخوردن یک پا را بلند کنید، سپس آن را پایین بیاورید و پای دیگر را بلند کنید. این اساس اسکیت پایه است.
۳. حرکت سوئیزل (swizzles)
برای انجام حرکت سوئیزل پاشنه‌ها را کنارهم قرار دهید و پاها را از هم دور کنید. سپس انگشتان پا را به هم نزدیک کنید. رَدی که با انجام این حرکت روی یخ می‌ماند، شبیه ساعت شنی است.
نکات مهم
۱. هرگز موقع اسکیت‌کردن به زمین نگاه نکنید، زیرا تمرکزتان را از دست می‌دهید و ممکن است با دیواره کنار پیست یا سایر افراد برخورد کنید. ممکن است در ابتدای آموزش پاتیناژ به پاهایتان نگاه کنید تا مطمئن شوید که حرکات را درست انجام می‌دهید. ولی این کار ممکن است موجب تصادف شود. حتما سرتان را بالا نگه دارید و به جلو نگاه کنید.
۲. پیش از پاتیناژ بدنتان را گرم کنید تا از آسیب‌دیدگی جلوگیری کنید. ممکن است به‌علت سرمای هوا دچار گرفتگی عضلات شوید. برای گرم‌کردن بدن می‌توانید پایتان را روی موانع موجود در پیست قرار دهید و حرکات کششی انجام دهید.
۳. زمانی که مبتدی هستید، هرگز از قسمت کمر خم نشوید، زیرا ممکن است موجب آسیب‌دیدگی شدید کمر شود.
۴. هرگز از تمرین‌کردن دست برندارید. برای کسب مهارت زیاد باید همیشه تمرین کنید و هیچ پایانی وجود ندارد.
۵. هنگام خرید کفش اسکیت هر دو لنگه کفش را امتحان کنید. زیرا تفاوت اندازه پاها می‌تواند در زمان اسکیت‌کردن مشکل‌ساز شود. بنابراین باید در زمان خرید کفش، هر دو لنگه را بپوشید و امتحان کنید.
۶. برای شروع از کفش‌های اسکیت دست‌دوم یا اجاره‌ای استفاده کنید. با این کار می‌توانید برندها و سایزهای مختلف را امتحان کنید و مناسب‌ترین کفش برای خود را پیدا کنید. وقتی در پاتیناژ مهارت پیدا کردید، می‌توانید برای خرید کفش‌های گران‌قیمت هزینه کنید.
شما بگویید
در این مقاله با پاتیناژ و نکات مهم برای شروع آن آشنا شدیم. اگر برای شما اسکیت روی یخ صرفا جنبه سرگرمی دارد، احتمالا نکات و توضیحات این مقاله برای شروع یادگیری آن کافی است. ولی اگر قصد دارید که اسکیت نمایشی یا سایر انواع حرفه‌ای پاتیناژ را بیاموزید یا در رقابت‌ها شرکت کنید، حتما باید در کلاس‌های آموزشی پاتیناژ شرکت کنید و از مربیان حرفه‌ای کمک بگیرید. اگر تجربه پاتیناژ دارید و آن را حرفه‌ای یا آماتور انجام داده‌اید، خوشحال می‌شویم که تجربیات خود را با ما و سایر دوستانتان در میان بگذارید. به‌نظر شما در آموزش پاتیناژ باید چه نکات دیگری را رعایت کنیم؟ شما چطور این ورزش را شروع کردید و یاد گرفتید؟
