بیماری منییر (Ménière disease) نوعی اختلال تعادل است. این عارضه بهعلت نقص در قسمتی از گوش داخلی به‌نام لابیرنت ایجاد میشود. تجمع مایع در این ناحیه میتواند باعث احساس سرگیجه شدید شود و حتی شنوایی را تحت‌تأثیر قرار دهد. برای آشنایی با علل و علائم این عارضه و درمان جدید بیماری منییر با ما همراه باشید.
بیماری منییر چیست؟
منییر از بیماری‌های گوش داخلی است که دوره‌های متناوب سرگیجه و ازدستدادن شنوایی از عوارض احتمالی آن هستند. در بیشتر موارد، این بیماری فقط در یک گوش دیده میشود. بیماری منییر ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما معمولا در افراد ۴۰ تا ۶۰ساله دیده میشود. با اینکه بیشتر افراد این بیماری را عارضه‌ای دائمی می‌دانند، درمان‌هایی برای کاهش علائم و عوارض طولانی‌مدت آن وجود دارد.
علل بروز بیماری منییر
در گوش داخلی، بخشی به‌نام لابیرنت وجود دارد که اندام‌های مربوط به شنوایی و تعادل را در خود جای داده است. این بخش ۲ قسمت دارد:
- لابیرنت استخوانی؛
- لابیرنت غشایی.
قسمت لابیرنت غشایی درون استخوان محفوظ شده و حاوی مایعی به‌نام اندولنف است. هنگامی که سر جابه‌جا میشود، اندولنف نیز جابه‌جا میشود. این باعث میشود که گیرنده‌های عصبی در لابیرنت غشایی پیام حرکت بدن را به مغز انتقال دهند. تجمع بیش از حد مایع در لابیرنت میتواند جابه‌جایی عادی پیام‌های تعادل و شنوایی بین گوش داخلی و مغز را مختل کند. همین باعث بروز بیماری منییر میشود.
تجمع مایع معمولا به این علل رخ می‌دهد:
- آلرژی؛
- واکنش غیرعادی سیستم ایمنی (بیماری خودایمنی)؛
- تخلیه غیرعادی مایع بهعلت انسداد؛
- آسیب به سر؛
- عوامل ژنتیکی؛
- سردرد میگرنی؛
- عفونت ویروسی.
البته در بیشتر موارد، چند عامل مختلف این بیماری را ایجاد می‌کنند.
علائم بیماری منییر
ممکن است علائم این بیماری ناگهانی بروز کنند و در طول روز یا هرازگاه دیده شوند. معمولا یک گوش درگیر میشود، اما ممکن است علائم در هر دو گوش ایجاد شوند.
- سرگیجه‌های ناگهانی منظم: احساس سرگیجه ناگهانی شروع و تمام میشود. ممکن است سرگیجه بدون هیچ علامت هشداردهنده‌ای اتفاق بیفتد و از ۲۰ دقیقه تا ۱۲ ساعت ادامه داشته باشد، اما بیشتر از ۲۴ ساعت طول نخواهد کشید. شاید سرگیجه شدید با علائمی مانند حالت تهوع شدید، استفراغ و عرق‌کردن همراه باشد.
- ازدستدادن شنوایی: این عارضه بیماری منییر می‌آید و می‌رود، مخصوصا در مراحل اولیه. البته با گذر زمان، ممکن است ازدستدادن شنوایی طولانی‌مدت شود و بهبود نیابد.
- زنگزدن گوش: فرد صدایی مانند زنگزدن، وزوز، غرش، سوت یا خش‌خش می‌شنود.
- احساس پری گوش: فشاری که بیمار در گوش خود احساس می‌کند، پری گوش نام دارد.
- ازدستدادن تعادل.
- سردرد.
- نشنیدن صداهایی با فرکانس پایین.
پس از سرگیجه، ممکن است علائم بهتر شوند یا حتی مدتی از بین بروند. همچنین ممکن است پس از مدتی تعداد حمله‌ها کاهش یابد.
روشهای تشخیص منییر
پزشک برای تشخیص این بیماری فرد را معاینه می‌کند و درباره سابقه پزشکی او سؤال می‌پرسد. برای تشخیص بیماری منییر باید این موارد دیده شوند:
- ۲ یا چند حمله سرگیجه هرکدام به‌مدت ۲۰ دقیقه تا ۱۲ یا حداکثر ۲۴ ساعت؛
- تأیید ازدستدادن شنوایی با آزمایش شنوایی؛
- زنگزدن یا حس پری و فشار در گوش.
این آزمایش‌ها برای تشخیص بیماری کاربرد دارند:
- تست شنوایی. این آزمایش تغییرات شنوایی ناشی از بیماری در گوش میانی یا سایر بیماری‌ها را نشان دهد.
- تست تعادل.
- اسکن ام‌آر‌آی (MRI). برای تشخیص تومور کاربرد دارد.
- الکتروکوکلئوگرافی (ECOG). این آزمایش فعالیت الکتریکی گوش داخلی را می‌سنجد.
همچنین ممکن است این متخصص‌ها فرد را معاینه کنند:
- متخصص شنوایی؛
- متخصص گوش و حلق و بینی؛
- پزشک عصب‌شناس.
آزمایش‌های شنوایی
تست شنوایی یا آدیومتری (audiometry) کیفیت شنیدن صداهایی با شدت و زیروبمی متفاوت را نشان می‌دهد. همچنین تأیید می‌کند که بیمار چقدر تفاوت کلمات مشابه را متوجه میشود. افراد مبتلا به بیماری منییر معمولا در شنیدن صداهایی با فرکانس پایین یا ترکیب فرکانس‌های بالا و پایین مشکل دارند. البته ممکن است شنوایی آنها در فرکانس‌های متوسط عادی باشد.
آزمایش‌های تعادل
تعادل بیشتر افراد مبتلا به منییر، بین حمله‌های سرگیجه به حالت عادی بازمی‌گردد. البته ممکن است بعضی مشکلات طولانی‌مدت تعادل نیز بروز کنند. در ادامه آزمایش‌هایی را معرفی کرده‌ایم که عملکرد مناسب گوش داخلی را مشخص می‌کنند.
۱. الکترونیستاگموگرام (ENG) یا ویدئونیستاگموگرام (VNG)
این تست‌ها تعادل را از طریق حرکت چشم بررسی می‌کنند. در قسمتی از تست، حرکت چشم هنگامی که چشم یک هدف را دنبال می‌کند بررسی میشود و در قسمت دیگری از این آزمایش حرکت چشم هنگامی که سر در حالت‌های مختلف است. آزمایش سوم که تست کالوریک نام دارد، حرکت چشم را هم‌زمان با تغییر دما بررسی می‌کند تا واکنشی در گوش داخلی ایجاد کند. ممکن است پزشک برای این تست از هوای گرم یا سرد یا آب در گوش‌ها استفاده کند.
۲. آزمایش صندلی چرخان
این آزمایش نیز عملکرد گوش داخلی را بر اساس حرکت چشم بررسی می‌کند. برای انجام این تست، فرد روی یک صندلی کنترل‌شده توسط کامپیوتر می‌نشیند، صندلی می‌چرخد و فعالیت گوش داخلی را تحریک می‌کند.
۳. ثبت پتانسیل با منشأ عضلانی برانگیخته از دهلیز (VEMP)
این آزمایش با استفاده از صدا قسمت‌هایی از گوش داخلی را فعال و پاسخ ماهیچه‌ها به آن صدا را ثبت می‌کند. ممکن است تغییرات شایعی در گوش بیماران مبتلا به منییر دیده شود.
۴. پوسچروگرافی کامپیوتری دینامیک (CDP)
این تست نشان می‌دهد که بیشتر بر چه بخشی از سیستم تعادل تکیه می‌کنید و چه بخش‌هایی مشکل دارند. اجزای سیستم تعادل شامل بینایی، عملکرد گوش داخلی یا حواس پوست، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و مفاصل‌اند. در این آزمایش، فرد با پوشیدن محافظ ایمنی با پای برهنه روی یک صفحه می‌ایستد و باید تعادل خود را تحت شرایط مختلف حفظ کند.
۵. تست پیام عصبی ویدئویی سر (vHIT)
این تست هماهنگی چشم‌ها با گوش داخلی را می‌سنجد. تست vHIT با استفاده از ویدئو پاسخ چشم به حرکت ناگهانی را ثبت می‌کند. در این آزمایش، روی یک نقطه تمرکز می‌کنید و سر شما سریع و ناگهانی در جهت‌های مختلف حرکت داده میشود. اگر هنگام چرخیدن سر چشم‌هایتان را از هدف بردارید، دچار اختلال واکنش غیرارادی هستید.
۶. الکتروکوکلئوگرافی (EcoG)
این آزمایش واکنش گوش داخلی به صدا را بررسی می‌کند و برای تعیین تجمع مایع مناسب است. البته این تست فقط برای بیماری منییر استفاده نمی‌شود.
درمان بیماری منییر
در حال حاضر درمانی برای بیماری منییر وجود ندارد. بعضی درمان‌ها میتوانند شدت و زمان حمله‌های سرگیجه را کاهش دهند، اما درمانی برای کاهش شنوایی دائمی وجود ندارد. البته ممکن است پزشک روش‌هایی برای پیشگیری از کاهش شنوایی و بدتر شدن آن پیشنهاد کند.
۱. داروهای ضدسرگیجه
شاید پزشک داروهایی تجویز کند که حین حمله سرگیجه باعث کاهش شدت آن میشوند، مثل:
- داروهای ضد تهوع سفر (Motion sickness): داروهایی مانند مسیلیزین (meclizine) یا دیازپام میتوانند احساس سرگیجه را کاهش دهند و به مهار تهوع و استفراغ کمک کنند.
- داروهای ضدتهوع: داروهایی مانند پرومتازین ممکن است تهوع و استفراغ حین حمله سرگیجه را کاهش دهند.
- دیورتیک‌ها و بتاهیستین: این داروها میتوانند به‌تنهایی یا با هم استفاده شوند و سرگیجه را بهبود ببخشند. دیورتیک‌ها میتوانند میزان مایعات بدن را کاهش دهند که میزان مایعات اضافی گوش داخلی را کمتر می‌کند. بتاهیستین‌ها با بهبود جریان خون به گوش داخلی علائم سرگیجه را کاهش می‌دهند.
۲. داروهای طولانی‌مدت
ممکن است پزشک دارویی برای کاهش احتباس مایعات تجویز کند. این کار از شدت علائم بیماری منییر در بعضی بیماران می‌کاهد.
۳. درمان‌های غیرتهاجمی
در بعضی افراد، این بیماری با روش‌هایی غیر از جراحی مانند این موارد درمان میشود:
- بازتوانی: اگر بیمار بین حمله‌های سرگیجه دچار مشکلات تعادل میشود، درمان بازتوانی دهلیزی میتواند باعث بهبود تعادل او شود.
- سمعک: گذاشتن سمعک در گوش فرد مبتلا به بیماری منییر میتواند باعث بهبودی شنوایی شود. پزشک میتواند فرد را به متخصص شنوایی ارجاع دهد تا سمعک مناسب را انتخاب کند.
۴. تزریقات گوش میانی
تزریق دارو و جذب آن در گوش میانی سبب بهبود علائم سرگیجه میشود. این درمان در مطب پزشک انجام میشود و شامل تزریق این داروهاست:
- جنتامایسین: این آنتی‌بیوتیک برای گوش داخلی سمی است و قسمت بیمار گوش را که باعث سرگیجه میشود، تخریب می‌کند. وظایف گوش بیمار برای ایجاد تعادل بر دوش گوش سالم خواهد بود. البته خطر ازدستدادن شنوایی وجود دارد.
- استروئیدها: استروئيدهایی مانند دگزامتازون در بعضی افراد باعث مهار حمله‌های سرگیجه شوند. البته این دارو به‌اندازه جنتامایسین مؤثر نیست، اما کمتر باعث ازدستدادن شنوایی میشود.
۵. جراحی
اگر حمله‌های سرگیجه ناشی از بیماری منییر شدید و غیرقابل‌تحمل باشند و درمان‌های دیگر کمکی نکنند، ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند. جراحی‌های درمان این بیماری عبارتاند از:
- عمل جراحی کیسه اندولنفی. کیسه اندولنفی به کنترل میزان مایع گوش میانی کمک می‌کند. با این جراحی، فشار اطراف کیسه اندولنفی کمتر میشود که میتواند میزان مایع را تنظیم کند. گاهی پزشک لوله‌ای درون گوش می‌گذارد که مایع اضافی را خالی کند.
- جراحی برداشتن لابیرنت (لابیرنتکتومی). در این عمل، جراح بعضی قسمت‌های گوش را برمی‌دارد که باعث سرگیجه میشوند. این کار باعث ازدست‌رفتن کامل شنوایی آن گوش میشود. این جراحی باعث میشود گوش سالم مسئول ارسال اطلاعات تعادل و شنوایی به مغز باشد. پزشک معمولا هنگامی این جراحی را پیشنهاد می‌کند که گوش بیمار کم‌شنوا یا کاملا ناشنوا باشد.
- جراحی عصب دهلیزی. این عمل شامل بریدن عصب دهلیزی برای مسدودکردن مسیر اطلاعات حرکتی به مغز است. عصب دهلیزی اطلاعات تعادل و حرکت را از گوش داخلی به مغز می‌رساند. این عمل معمولا سرگیجه را بهبود می‌بخشد و شنوایی گوش بیمار را حفظ می‌کند. این جراحی تحت بیهوشی عمومی و با یک شب بستری در بیمارستان انجام میشود.
تغییر سبک زندگی و درمان خانگی بیماری منییر
با رعایت چند نکته ساده می‌توان بعضی علائم بیماری منییر را بهبود ببخشید. هنگام حمله سرگیجه، این موارد را به خاطر داشته باشید:
- اگر احساس سرگیجه دارید، بنشینید یا دراز بکشید. از کارهایی که علائم شما را بدتر می‌کنند مانند حرکات ناگهانی، نورهای درخشان، دیدن تلویزیون یا خواندن کتاب خودداری کنید. حواس خود را روی جسمی که حرکت نمی‌کند متمرکز کنید.
- حین حمله و پس از آن استراحت کنید. برای بازگشت به فعالیتهای عادی خود عجله نکنید. اگر خسته‌اید، مدت کوتاهی استراحت کنید و هنگامی که توانستید، به‌آرامی بلند شوید و حرکت کنید. این کار به مغز کمک می‌کند دوباره پیام‌های تعادل را تنظیم کند.
- پیش از حمله سرگیجه خود را آماده کنید. درباره روشهای آماده‌شدن با پزشک خود صحبت کنید. درباره مصرف دارو حین سرگیجه، زمان مراجعه به بیمارستان و روشهای پیشگیری از جراحت بپرسید.
تغییرات سبک زندگی
برای جلوگیری از حمله سرگیجه، این نکات را رعایت کنید:
- نمک کمتری مصرف کنید. خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که نمک زیادی دارند میتوانند باعث تجمع آب در بدن شوند. برای حفظ سلامت کلی خود، بهتر است در روز کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم نمک مصرف کنید. همچنین متخصصان پیشنهاد می‌کنند که مصرف این مقدار نمک را در طول روز پخش کنید.
- مصرف کافئین، الکل و تنباکو را محدود کنید. این مواد میتوانند در بعضی افراد باعث حمله سرگیجه شوند. سعی کنید فهرستی از علائم خود بنویسید و دلایل احتمالی آنها را پیدا کنید.
سؤالات رایج
۱. بیماری منییر چیست و چگونه ایجاد میشود؟
منییر بهعلت تجمع مایع در کانالهای گوش داخلی ایجاد میشود. این بیماری ممکن است علائمی مانند سرگیجه، تهوع، استفراغ، ازدستدادن شنوایی، زنگزدن گوش، سردرد، ازدستدادن تعادل و تعریق ایجاد کند. معمولا ترکیبی از عوامل مختلف باعث بروز بیماری منییر میشوند که عبارتاند از آلرژی، واکنش خودایمنی، ضربه به سر، انسداد مسیر تخلیه مایع گوش، ژنتیک، سردرد میگرنی و عفونت ویروسی.
۲. چه افرادی بیشتر به این بیماری مبتلا میشوند؟
هر کسی ممکن است به بیماری منییر دچار شود. البته این عارضه در افراد ۴۰ تا ۵۰ساله شیوع بیشتری دارد.
۳. آیا بیماری منییر درمان دارد؟
هنوز درمانی قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما بعضی روشهای درمانی میتوانند به بهبود علائم کمک کنند. روشهای درمانی شایع نشانگان منییر شامل جراحی، مصرف دارو یا تزریق آن به گوش داخلی، تغییر رژیم غذایی و استفاده از سمعک هستند.
۴. این بیماری چه عوارض طولانیمدتی دارد؟
یکی از شایعترین علائم بیماری منییر سرگیجه است. این علامت میتواند باعث سقوط، دشواری رانندگی و اختلال در سایر فعالیتهای عادی روزمره شود. همچنین میتواند ناشنوایی دائم ایجاد کند. ممکن است این مشکلات به افسردگی و اضطراب منجر شوند یا کارکردن و معاشرت با خانواده یا دوستان را دشوار کنند.
سخن پایانی
عوامل مختلفی ممکن است باعث ابتلا به بیماری منییر شوند و این عارضه هنوز درمان مشخصی ندارد. البته بیمار میتواند با مراجعه به پزشک داروهای مناسبی برای مهار علائم دریافت کند یا حتی در صورت لزوم از درمان‌های تهاجمی‌تر برای بهبود کیفیت زندگی خود بهره ببرد. تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی و استفاده از چند درمان خانگی ساده نیز ممکن است علائم را کاهش چشمگیری دهند و پیشرفت بیماری را کندتر کنند.
