پروکتیت همان التهاب رکتوم (راستروده) است که باعث می‌شود فرد موقع دست‌شویی‌رفتن درد و علائم آزاردهنده‌ای داشته باشد. در این مقاله درباره علائم، علل و روش‌های تشخیص و درمان این بیماری صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
پروکتیت چیست؟
راستروده قسمت انتهایی روده بزرگ و درست قبل از مقعد است. اگر باکتری‌ها یا مواد شیمیایی پوشش داخلی راستروده را تحریک کنند یا بیماری التهابی روده روی این قسمت از بدن اثر بگذارد، ممکن است راستروده ملتهب و باعث ایجاد پروکتیت شود. این اتفاق ممکن است علائم ناراحت‌کننده‌ای مانند درد، خون‌ریزی مقعدی و تغییراتی در مدفوع ایجاد کند.
انواع پروکتیت
التهاب رکتوم بسته به علتش ۲ نوع حاد و مزمن دارد. حاد به‌معنای ناگهانی و موقت است، در حالی که بیماری مزمن مدت زیادی طول می‌کشد.
عوامل مختلف پروکتیت‌های مختلفی را ایجاد می‌کنند. مثلا عفونت‌های مقاربتی (STIs) باعث ایجاد «پروکتیت عفونی»، پرتودرمانی باعث «پروکتیت پرتویی» و کولیت اولسراتیو باعث «پروکتیت اولسراتیو» می‌شود.
علائم پروکتیت
علائم رایج عبارت‌اند از:
- درد مقعد؛
- درد در قسمت چپ شکم؛
- مخاط یا خون در مدفوع؛
- تورم مقعد؛
- یبوست؛
- اسهال؛
- اجابت مزاج دردناک؛
- احساس مداوم نیاز به اجابت مزاج.
اولین علائم احتمالا موقع دست‌شویی‌رفتن بروز می‌کنند. ممکن است اجابت مزاج با سوزش یا گرفتگی همراه باشد یا فرد احساس نیاز فوری به دست‌شویی‌رفتن داشته باشد، اما پس از رفتن به دست‌شویی مشکل دفع داشته باشد. اسهال، خون‌ریزی یا وجود مخاط در مدفوع علائم اولیه شایع این عارضه هستند.
علل پروکتیت
۱. بیماری التهابی روده (IBD)
بیماری‌های کرون و کولیت اولسراتیو باعث التهاب مزمن در قسمت‌های مختلف روده می‌شوند. ۳۰درصد از افرادی که به یکی از این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند، معمولا دچار التهاب رکتوم هم می‌شوند. این بیماری شایع‌ترین علت ابتلا به پروکتیت است.
۲. عفونت‌های مقاربتی (STIs)
عفونت‌های ویروسی و باکتریایی ممکن است به‌واسطه رابطه جنسی معقدی وارد راستروده شوند. برخی از این عفونت‌ها عبارت‌اند از:
- سوزاک؛
- کلامیدیا؛
- هرپس سیمپلکس؛
- سیفلیس.
- زگیل تناسلی یا ویروس پاپیلومای انسانی (HPV).
این عفونت‌ها ممکن است زنان و مردانی را آلوده کنند که تماس جنسی مقعدی دارند.
۳. عفونت‌های دستگاه گوارش
عفونت باکتریایی ناشی از مسمومیت غذایی در روده‌ها ممکن است یکی از علل ابتلا به التهاب رکتوم باشد. برخی از انواع رایج این عفونت عبارت‌اند از:
- سالمونلا؛
- شیگلا؛
- کمپیلوباکتر.
اگر فرد به‌تازگی دوره مصرف آنتی‌بیوتیک را به پایان رسانده باشد، باکتری کلستریدیویدیس دیفیسیل (C. diff) ممکن است روده‌ها و همچنین رکتوم او را آلوده کرده باشد. این باکتری در روده زندگی می‌کند و مصرف آنتی‌بیوتیک ممکن است تعادل میکروبیوم روده را بر هم بزند و باعث التهاب رکتوم شود.
۴. آلرژی به پروتئین در نوزادان
نوزادانی که به برخی پروتئین‌های غذایی مانند لبنیات حساسیت دارند، ممکن است در هر جایی از روده، از جمله رکتوم، دچار التهاب شوند.
۵. پرتودرمانی
پرتودرمانی برای درمان سرطان ممکن است باعث ایجاد موکوزیت پرتویی در هر نقطه از دستگاه گوارش شود. این یعنی پوشش مخاطی داخل دستگاه گوارش ملتهب می‌شود.
۶. سندرم‌های ایسکمیک روده
پروکتیت ایسکمیک زمانی رخ می‌دهد که چیزی جریان خون به راستروده را متوقف و بافت‌ها را از اکسیژن محروم کند. ایسکمی معمولا به‌علت انسداد رگ‌های خونی مانند لخته‌شدن خون، آنوریسم یا پلاک ایجاد می‌شود.
۷. اختلالات گوارشی ائوزینوفیلیک (EGID)
ائوزینوفیلی زمانی ایجاد می‌شود که بدن تعداد زیادی گلبول سفید (ائوزینوفیل) غیرطبیعی تولید می‌کند. در اختلالات گوارشی ائوزینوفیلیک، سیستم ایمنی بدن تعداد غیرطبیعی ائوزینوفیل را به قسمتی از دستگاه گوارش می‌فرستد و باعث التهاب مزمن در آنجا می‌شود. بیشتر کودکان زیر ۲ سال دچار پروکتیت ائوزینوفیلیک می‌شوند.
۸. پروکتیت ایدیوپاتیک
در تعداد کمی از افراد هیچ علت مشخصی برای ابتلا به پروکتیت یافت نمی‌شود. پروکتیت ایدیوپاتیک معمولا در دوره‌های تکراری رخ می‌دهد، مانند بیماری مزمن. حدود ۱۰درصد این موارد درنهایت به کولیت اولسراتیو تبدیل می‌شوند.
تشخیص پروکتیت
در ابتدا پزشک سؤالاتی درباره علائم می‌پرسد، سپس رکتوم را برای بررسی نشانه‌های التهاب رکتوم معاینه (معاینه دیجیتالی رکتوم و آنوسکوپی) می‌کند. اگر پزشک به پروکتیت شک کند، سؤالات بیشتری می‌پرسد تا نوعش یا منشأ ابتلا به آن را پیدا کند. برخی از سؤالات عبارت‌اند از:
- به‌تازگی چه داروهایی مصرف کرده‌اید؟
- سابقه خانوادگی بیماری‌های خودایمنی دارید؟
- رابطه جنسی محافظت‌نشده داشته‌اید؟
- به‌تازگی سفر خارج از کشور رفته‌اید؟
پزشک بر اساس پاسخ‌های فرد و معاینه او، تصمیم خواهد گرفت که چه آزمایش‌هایی را تجویز کند. آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- آزمایش خون: آزمایش خون عفونت‌ها و سایر عوامل زمینه‌‌ساز التهاب رکتوم را مشخص می‌کند.
- آزمایش مدفوع: ممکن است پزشک آزمایش مدفوع را برای بررسی شواهد عفونت، خون‌ریزی یا افزایش گلبول‌های سفید تحویز کند.
- کشت رکتوم: برای شناسایی باکتری‌ها یا ویروس‌های موجود در راستروده از تست کشت رکتوم استفاده می‌شود.
- پروکتوسکوپی: پروکتوسکوپ لوله‌ای باریک و توخالی است که انتهایش دوربین دارد. پزشک با استفاده از این وسیله داخل مقعد را معاینه می‌کند.
- سیگموئیدوسکوپی: در این روش پزشک با استفاده از لوله‌ای انعطاف‌پذیر داخل روده بزرگ را معاینه می‌کند. اگر روده بزرگ فرد هم درگیر شده باشد، ممکن است نشان‌دهنده بیماری التهابی روده یا عفونت دستگاه گوارش باشد.
آیا پروکتیت قابل‌پیشگیری است؟
می‌توانید با استفاده از روش‌های محافظتی مانند کاندوم احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهید. همچنین می‌توانید با رعایت شیوه‌های ایمن نگهداری مواد غذایی و توجه به آنچه می‌خورید، به‌خصوص در سفرهای خارجی، احتمال ابتلا به عفونت گوارشی ناشی از مسمومیت غذایی را کاهش دهید. متأسفانه هیچ راهی برای جلوگیری از IBD یا پروکتیت پرتویی وجود ندارد.
درمان پروکتیت
درمان پروکتیت به علت اصلی التهاب بستگی دارد.
۱. درمان پروکتیت ناشی از عفونت
در این شرایط ممکن است پزشک داروهایی را برای درمان عفونت تجویز کند. این داروها ممکن است شامل این موارد باشند:
- آنتی‌بیوتیک‌‌ها. برای پروکتیت ناشی از عفونت‌های باکتریایی، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیکی مانند داکسی‌سایکلین تجویز کند.
- ضدویروس‌ها. برای التهاب رکتوم ناشی از عفونت‌های ویروسی، مانند ویروس هرپس مقاربتی، پزشک ممکن است دارویی ضدویروسی مانند آسیکلوویر تجویز کند.
۲. درمان پروکتیت ناشی از پرتودرمانی
موارد خفیف پروکتیت پرتویی ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند. در موارد دیگر، پروکتیت پرتویی ممکن است باعث درد شدید و خون‌ریزی شود که نیاز به درمان دارد. پزشک ممکن است داروهایی به شکل قرص، شیاف یا تنقیه تجویز کند. این داروها عبارت‌اند از:
- سوکرالفیت؛
- مسالامین؛
- سولفاسالازین؛
- مترونیدازول.
این داروها برای مهار التهاب و کاهش خون‌ریزی مفیدند. نرم‌کننده مدفوع نیز برای بازکردن انسداد روده مفید است. ازبین‌بردن بافتی که خون‌ریزی می‌کند هم علائم پروکتیت را بهبود می‌بخشد. روش‌های ابلیشن استفاده‌شده برای درمان پروکتیت شامل انعقاد با پلاسمای آرگون کرایوآبلیشن است.
۳. پروکتیت ناشی از بیماری التهابی روده
درمان پروکتیت ناشی از بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو (پروکتیت اولسراتیو فعال) با هدف کاهش التهاب در رکتوم انجام می‌شود. پزشک ممکن است داروهای ضدالتهابی را به‌صورت خوراکی، شیاف یا تنقیه تجویز کند، این داروها عبارت‌اند از:
- مزالامین؛
- کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون یا بودزوناید.
التهاب در افراد مبتلا به بیماری کرون اغلب نیاز به درمان با دارویی دارد که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند، مانند آزاتیوپرین یا اینفلیکسیماب.
اگر درمان دارویی علائم فرد را تسکین ندهد، شاید پزشک جراحی را برای برداشتن بخش آسیب‌دیده دستگاه گوارش توصیه کند.
درمان خانگی پروکتیت
در کنار مراجعه به پزشک و مصرف دارو، فرد می‌تواند با رعایت برخی نکات درمان خود را سرعت ببخشد. برخی از مهم‌ترین راهکارهای درمان خانگی التهاب رکتوم عبارت‌اند از:
- داشتن رژیم غذایی متعادل؛
- کاهش مصرف کافئین و غذاهای پرچرب؛
- محدودکردن مصرف الکل؛
- استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس مانند یوگا و تای‌چی.
علاوه بر این درمان‌های مرسوم، طب سوزنی، گیاهان دارویی و مکمل‌های غذایی ممکن است برای تسکین علائم پروکتیت مفید باشند. اینها روش‌های درمان پروکتیت در طب سنتی هستند.
عوارض
در پاسخ به سؤال «آیا پروکتیت خطرناک است؟» باید بگوییم خیر، بسیاری از انواع پروکتیت خودبه‌خود بهبود می‌یابند، اما پروکتیتی که درمان نشود یا به درمان مقاوم باشد، ممکن است منجر به عوارضی شود از جمله:
- کم‌خونی: خون‌ریزی مقعد ممکن است باعث کم‌خونی شود. فرد کم‌خون گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن کافی به بافت‌های خود را ندارد. کم‌خونی باعث احساس خستگی می‌شود و همچنین ممکن است فرد را مستعد سرگیجه، تنگی نفس، سردرد، رنگ‌پریدگی پوست و تحریک‌پذیری کند.
- زخم باز: التهاب مزمن در رکتوم ممکن است منجر به زخم‌های باز در پوشش داخلی راستروده شود.
- فیستول: گاهی اوقات زخم‌ها از طریق دیواره روده گسترش می‌یابند و باعث ایجاد فیستول می‌شوند.
شما بگویید
آیا شما یا نزدیکانتان تجربه‌ای در رابطه با پروکتیت داشته‌اید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
