خرگوشک گیاهی گل‌دار است که در مناطق کوهستانی یافت می‌شود و «گل ماهور» هم نامیده می‌شود. این گیاه ۳۵۰ گونه در جهان و حدود ۴۰ گونه در ایران دارد. گل و برگ‌های این گیاه برای درمان سرماخوردگی، سیاه‌سرفه، سل، برونشیت، گرفتگی صدا، ذات‌الریه، گوش‌درد، آنفولانزا، تب، آلرژی، التهاب لوزه‌ها و گلودرد استفاده می‌شود. در این مقاله فواید، عوارض جانبی و دوز ایمن مصرف این گیاه را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
خرگوشک چیست؟
خرگوشک گیاهی گل‌دار است که فواید و کاربردهای بسیاری دارد. این گیاه مفید به روش‌های متفاوتی مصرف می‌شود که برخی از رایج‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- چای خرگوشک؛
- روغن خرگوشک؛
- پودر حاصل از سوزاندن گیاه خرگوشک؛
- کپسول خرگوشک.
ترکیبات فعال این گیاه عبارت‌اند از:
- ساپونین‌ها که خواص ضدالتهابی، مسکن و ضدتومور دارند.
- فلاونوئیدها که خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارند.
- گلیکوزیدهای فنیل اتانوئید که خواص ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضدویروسی دارند.
- ایریدوئیدها که خواص ضدالتهابی دارند.
فواید و کاربردهای خرگوشک
۱. بهبود عفونت‌های تنفسی
یکی از مهم‌ترین کاربردهای این گیاه درمان سرماخوردگی و مقابله با با ویروس‌های آنفولانزا، هرپس و برخی باکتری‌هاست که باعث عفونت‌های تنفسی می‌شوند. افراد برای درمان سرفه، گلودرد و بیماری‌های آسم و برونشیت از این گیاه استفاده می‌کنند.
۲. محافظت از پوست
یکی دیگر از کاربردهای مهم این گیاه نرم‌کردن پوست و محافظت از آن و بهبود مشکلات پوستی نظیر زخم، سوختگی، هموروئید، کبودی، سرمازدگی و عفونت‌های پوستی (سلولیت) است. افراد برای بهره‌بردن از این خواص روغن خرگوشگ را موضعی مصرف می‌کنند و روی پوست می‌مالند.
۳. پیشگیری از ریزش مو
این گیاه سرشار از موسیلاژ است؛ موسیلاژ نوعی ماده ژلاتینی است که خواص نرم‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی دارد. این خواص باعث می‌شوند خرگوشک برای تسکین التهاب و خشکی پوست سر و خشکی مو مفید باشد. به همین خاطر بسیاری از افراد از خرگوشک برای ریزش مو استفاده کنند. برخی هم از خرگوشک برای ابرو استفاده می‌کنند و معتقدند این گیاه برای پرشدن ابروها بسیار مفید است.
۴. درمان عفونت‌های دستگاه ادراری (از جمله عفونت واژن)
خواص ضدالتهابی این گیاه باعث شده است افراد برای درمان انواع عفونت از جمله عفونت واژن از آن استفاده کنند و استفاده از خرگوشک برای عفونت واژن در بین افراد رایج است. گرچه استفاده از این گیاه در طب سنتی سابقه‌ای طولانی دارد، شواهد علمی بیشتری برای تأیید خواص گیاه خرگوشک برای رحم لازم است.
روغن خرگوشک چیست؟
روغن خرگوشک از گل یا برگ گیاه استخراج می‌شود. این روغن برای درمان گوش‌درد، اگزما و برخی دیگر از بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود. در یکی از پژوهش‌ها، محققان این روغن را برای درمان گوش‌درد ۱۷۱ کودک ۵ تا ۱۸ساله مبتلا به عفونت گوش آزمایش و اثربخشی آن برای کاهش درد را مشاهده کردند.
روغن خرگوشک به ۲ صورت تهیه می‌شود: پردازش گرم (فعال) و سرد (غیرفعال).
- پردازش گرم: در این فرایند روغن حاملی مانند روغن زیتون را با برگ‌ها یا گل‌های خرگوشک به‌مدت ۳ ساعت روی شعله ملایم گرم و سپس آن را صاف می‌کنند.
- پردازش سرد: این فرایند معمولا شامل خیساندن گل‌ها یا برگ‌های خشک خرگوشک در روغن حامل به‌مدت ۷ تا ۱۰ روز است.
عوارض جانبی
مالیدن کوتاه‌مدت برگ این گیاه روی پوست یا گوش معمولا ایمن است. در یکی از تحقیقات اولیه، محققان محصولی خاص را که حاوی خرگوشک، سیر و گل همیشه بهار بود، به‌مدت ۳ روز روی گوش افراد مبتلا به عفونت گوش گذاشتند. استفاده از این محصول درد گوش این افراد را تا حدی کاهش داد و عوارضی هم نداشت.
بااین‌حال ممکن است برخی از گونه‌های این گیاه باعث حساسیت پوستی (درماتیت) شوند، نوعی واکنش پوستی که باعث خارش، بثورات و تحریک پوست شود. اگر پوست حساسی دارید یا مستعد واکنش‌های آلرژیک هستید، حتما قبل از استفاده موضعی این روغن بر پوست، کمی از آن را روی قسمت کوچکی از پوست‌تان بمالید و تست کنید. بعضی از عوارض خرگوشک برای مو و پوست هم حساسیت و تحریک پوست سر و موها هستند.
درباره مصرف خوراکی و بی‌خطربودن برگ، گل یا ریشه این گیاه یا عوارض جانبی آن اطلاعات اطمینان‌بخشی وجود ندارد. دانه‌های گیاه احتمالا سمی هستند و نباید مصرف شوند.
همچنین اطلاعات کافی برای تأیید ایمن‌بودن مصرف خرگوشک در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد. اگر باردارید یا در دوران شیردهی هستید، این گیاه را مصرف نکنید.
دوز مصرف
دوز ایمن این گیاه به عوامل مختلفی مانند سن مصرف‌کننده و وضعیت سلامتی او بستگی دارد. در حال حاضر اطلاعات علمی کافی برای تعیین دوز مناسب وجود ندارد. به خاطر داشته باشید که محصولات طبیعی همیشه بی‌خطر نیستند و دوز آنها بسیار مهم و تعیین‌کننده است. حتما دستورالعمل‌های روی برچسب محصول را مطالعه کنید و قبل از مصرف آن با داروساز یا پزشک مشورت کنید.
طرز تهیه چای خرگوشک
۱ فنجان آب جوش را روی ۱ تا ۲ قاشق چای‌خوری برگ یا گل خشک‌شده خرگوشک بریزید و اجازه بدهید به‌مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دم بکشد. سپس آن را صاف و میل کنید. این چای را می‌توانید ۳ تا ۴ بار در روز بنوشید.
کلام پایانی
سال‌هاست که در طب سنتی از خرگوشک برای درمان انواع عفونت‌های تنفسی، ویروسی و باکتریایی استفاده می‌شود. گرچه این گیاه فواید و کاربردهای زیادی دارد، ممکن است در هر فرد عوارض جانبی منحصربه‌فردی ایجاد کند. حتما قبل از مصرف این گیاه با متخصص مشورت کنید و وضعیت بالینی‌تان را بسنجید.
تابه‌حال چای، روغن یا پودر خرگوشک را مصرف کرده‌اید؟ آیا بهبود چشمگیری بعد از مصرف این گیاه مشاهده کردید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
