«باید جانب احتیاط را رعایت کرد» و «خیلی هیجان‌زده نشوید». اینها جملاتی هستند که احتمالا در جلسات زیاد شنیده‌اید و اگر بعد از برنامه‌ای که برای توسعه‌ی بخش خود در سازمان ارائه داده‌اید؛ این جملات به گوش‌تان بخورد، ممکن است ناامید و افسرده شوید.
البته، وقتی می‌خواهید در مورد استراتژی‌ای تصمیم گیری کنید باید حرفه‌ای و منطقی عمل کنید و به هر خطری که ممکن است بر سر راه شما قرار گیرد اشراف کامل داشته باشید. ولی در عین حال باید برای افراد دیگر هم الهام بخش باشید. این الهامات به آنها انگیزه و انرژی می‌دهند و روز به روز آنها را متعهدتر می‌کنند. بدون آن، ممکن است بلند‌پروازی، نوآوری و خلاقیت آنها از بین بروند.
به همین دلیل است که در این مقاله، ما به ابزارهایی ساده ولی مؤثر نگاهی می‌اندازیم که وقتی به آینده‌ی سازمان‌تان فکر می‌کنید، می‌توانند در ایجاد تعادل بین سختگیری و خوش بین بودن نقش اساسی بازی کنند.
SOAR چیست؟
تحلیل نقاط قوت (Strengths)، فرصت‌ها (Opportunities)، خواسته‌ها و آرزوها (Aspirations)، و نتایج مورد انتظار (Results) ابزاری استراتژیک است. این ابزار داده‌های مربوط به موقعیت فعلی سازمان را با ایده‌ها و رویاهایی که افراد برای آینده دارند، ادغام می‌کند تا بتوانید به چشم‌اندازی پر‌انرژی دست پیدا کنید و به سمت آن پیش بروید.
مطمئنا تا به حال در مورد تحلیل SWOT (نقاط قدرت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها) شنیده‌اید و متوجه شده‌اید که شباهت‌هایی با تحلیل SOAR دارد. اما SOAR در دو موردِ بسیار مهم با SWOT تفاوت دارد.
مورد اول اینکه SOAR بر تجربیات تمامی کارکنان سازمان در سطوح و بخش‌های کاربردی مختلف تکیه می‌کند، در حالی که SWOT معمولا رویکردی مدیریتی است. دومین وجه تمایز آنها این است که SOAR بر پایه‌ی تحقیق ارج‌‌گزار بنا شده است؛ بنابراین بر مواردی تمرکز می‌کند که سازمان به خوبی از عهده‌ی انجام آنها بر می‌آید و سعی دارد نقاط ضعف و تهدیدها را به فرصت تبدیل کند.
چطور از تحلیل SOAR استفاده کنیم؟
برای شروعِ تحلیل باید تیمی از افرادی تشکیل دهید که بر بیرونِ سازمان تمرکز دارند و جایگاه سازمان شما را در بازار به خوبی می‌شناسند. آنها نقش مهمی در توسعه‌ی تحلیل دارند و به شما کمک می‌کنند تا در هر کدام از مراحل فرایند تصمیمات مناسبی اتخاذ کنید.
همیشه به یاد داشته باشید که SOAR ابزاری مشارکتی است، یعنی باید با تمامی افراد در همه‌ی بخش‌ها و سطوح مختلف سازمان مشورت کنید و تجارب و امیدهای آنها را نیز به فرایند اضافه کنید. حالا، از افراد درون سازمان‌تان درباره‌ی هر کدام از چهار مورد SOAR سؤال کنید:
۱. نقاط قوت
با استفاده از طوفان فکری با افرادی که در قسمت‌های مختلف سازمان کار می‌کنند و همچنین تیم مدیریت تحلیل، نقاط قوت سازمان را بررسی کنید. نقاط قوت مواردی هستند که سازمان در حال حاضر به خوبی انجام میدهد، به علاوه‌ی قسمت‌های بنیادین سازمان که از این موارد پشتیبانی می‌کنند.
نقاط قوت سازمان شامل دارایی‌های انسانی و مادی، توانایی‌های فنی و نوآورانه، دانش، مهارت‌ها و تخصص‌ها و موفقیت‌های سازمان می‌شود. بعد از اینکه این موارد را شناسایی کردید، بهتر میتوانید از آنها محافظت کنید و با تکیه بر آنها به فرصت‌های جدید دست پیدا کنید.
نقاط قوت خود را با نقاط قوت رقیبان‌تان مقایسه کنید تا مطمئن شوید آنها از ارزش واقعی برخوردار هستند. به عنوان مثال، شاید شما شبکه‌ی توزیع خوبی داشته باشید، اما اگر تمامی سازمان‌هایی که در صنعت شما فعالیت می‌کنند نیز از شبکه‌ی توزیع خوبی برخوردار باشند، این دیگر جزو نقاط قوت شاخص شما تلقی نخواهد شد.
این سؤالات را مد نظر داشته باشید:
- سازمان شما چه مزایای نهادینه شده‌ای بر رقیبان خود دارد؟
- شما چه کارهایی را بهتر از دیگران انجام می‌دهید؟
- چه منابع یا دارایی‌های اختصاصی‌ای دارید که رقیبان‌تان از آنها برخوردار نیستند؟
- افرادی که خارج از سازمان قرار دارند، مانند مشتریان و رقیبان، چه چیزهایی را به عنوان نقاط قوت شما می‌شناسند؟
- پیشنهاد فروش منحصر‌به‌فرد سازمان شما چیست؟
احتمالا لیستی بلندبالا از نقاط قوت سازمان‌تان به دست می‌آید! آنها را اولویت بندی کنید تا بتوانید تمرکز خود را بر ۶ تا ۱۰ موردی که در رتبه‌های بالاتر قرار دارند بگذارید. (ممکن است تیم مدیریتی شما بخواهند خودشان تصمیم بگیرند یا فقط به شما مشاوره دهند، حتما قبل از شروع این موضوع را روشن کنید). حالا فهرست‌تان را که کوچک‌تر شده به مرحله‌ی بعدی ببرید تا به شما در شناسایی فرصت‌های جدید کمک کند.
SOAR بر نقاط مثبت سازمان تأکید دارد، اما باید با دقت و با منطقی که مناسب تجارت است به کار گرفته شود. حقایق اثبات شده را در نظر داشته باشید و نه احساسات را، در غیر این صورت نتیجه‌ی به دست آمده مبهم خواهد بود و فایده‌ای برای‌تان نخواهد داشت.
۲. فرصت‌ها
با استفاده از طوفان فکری با افرادی که در کسب‌وکار شما فعالیت دارند، به آینده‌ی سازمان و به اینکه چطور میتوانید بهترین استفاده را از این ۶ تا ۱۰ نقطه‌ی قوت ببرید، فکر کنید. سپس این طوفان فکری را گسترده‌تر کنید و هر فرصت دیگری که به ذهن خطور می‌کند را نیز به آن اضافه کنید. به عنوان مثال، به این فکر کنید که وارد بازارهای جدید می‌شوید، نیازهای مشتریان را بهتر درک می‌کنید و کارآیی سازمان‌تان را افزایش می‌دهید.
البته، موقعیت‌ها همیشه هم مثبت نیستند، اما میتوانید آنها را در جهت منافع خود تغییر دهید. به عنوان مثال، آیا میتوانید از نقاط ضعف و قدرت بزرگ‌ترین رقیب‌تان بر ضدش استفاده کنید؟ شاید بتوانید یکی از خدماتی که سازمان رقیب ارائه نمی‌دهد را به فهرست خدمات شرکت‌تان اضافه کنید. به همین شکل، افراد به موانعی فکر می‌کنند که ممکن است سدِّ راه فرصت‌هایی شوند که شما مشخص کرده‌اید. حتما همه‌ی این چالش‌ها را به شکلی تغییر دهید تا بتوانید به جای اجتناب از موارد منفی بر رسیدن به نتایج مثبت تمرکز کنید. این تغییر شکل دادن در هسته‌ی مرکزی تحلیل SOAR قرار دارد و به افراد کمک می‌کند تا خلاقیت خود را به کار بگیرند و در عین حال مثبت اندیش باقی بمانند.
از تخصص تیم مدیریتی برای بررسیِ مسائلی که بیرون از کسب‌وکار شما در حال جریان هستند استفاده کنید و با کمک تحلیل PEST فرصت‌هایی را که از موارد زیر به دست می‌آیند شناسایی کنید:
- شناسایی روندهای جدید در صنعت شما
- شناسایی تغییرات در بازارهای کلیدی
- درک تغییراتی که در قوانین و سیاست‌هایی مرتبط با کسب‌وکار شما پیش می‌آیند
- استفاده از تغییرات در رفتار و سبک زندگی مشتریان.
در آخر، لیست فرصت‌ها را نیز اولویت‌بندی کنید تا در نهایت به ۶ تا ۱۰ فرصت جالب و پُرسود برسید و آنها را به مرحله‌ی بعد ببرید.
دنبال فرصت‌هایی نباشید که برای رقیبان‌تان نیز جالب هستند. در عوض، به اقیانوس آبیِ فرصت‌هایی که سازمان‌تان می‌تواند بهترین استفاده را از آنها ببرد؛ نگاه بیندازید.
۳. آرزوها
حالا زمان انجام طوفان فکری برای آرزوهاست. این یعنی باید تصور کنید سازمان‌تان چطور می‌توانست باشد. در این مرحله باید فراتر از انتظارات و نتایج عادی و روزمره فکر کنید. حالا زمان رؤیا‌پردازی است!
دوست دارید شرکت شما را با چه چیزی بشناسند؟ دوست دارید کارکنان، مشتریان و رقیبان در مورد سازمان شما چه نظری داشته باشند؟ برگردید و به ۶ تا ۱۰ فرصت و نقاط قوت‌تان دوباره نگاه کنید. کدام یک از آنها برای شما هیجان‌انگیز و الهام‌بخش هستند؟ چطور میتوانید از آنها بیشتر از این استفاده کنید؟ آیا مورد دیگری هست که تا کنون در تحلیل شما دیده نشده است اما دوست دارید آن را به دست آورید؟
از افرادی که در قسمت‌های مختلف سازمان‌تان کار می‌کنند سؤالاتی که با «چه می‌شد اگر…؟» شروع می‌شوند بپرسید تا کنجکاوی و ابتکار آنها را تحریک کنید. آرزوها و خواسته‌های سازمان باید به شدت به ارزش‌های کلیدی آن مرتبط باشد، بنابراین سؤالاتی که در زیر آمده‌اند هم می‌توانند مفید باشند:
- چه چیزی عمیقا برای ما اهمیت دارد؟
- دوست داریم چه تفاوتی برای ذی‌نفعان کلیدی‌مان ایجاد کنیم؟
- کدام پروژه‌ها، برنامه‌ها و فرایندها در راستای تحقق خواسته‌ها و آرزوهای ماست؟
بار دیگر باید فهرست‌تان را اولویت‌بندی کنید و ۶ تا ۱۰ اولویت برتر را برای رفتن به مرحله‌ی بعد انتخاب کنید.
۴. نتایج
در نهایت، زمان آن رسیده با استفاده از طوفان فکری و بر پایه‌ی تحلیل‌هایی که تا کنون انجام داده‌اید، از افراد سؤال کنید می‌خواهند به چه تغییراتِ عملی دست پیدا کنند. بعد از اینکه ۶ تا ۱۰ فرصت و آرزوی برتر‌تان به اجرا درآمدند، تجارت‌تان چه شکلی به خود خواهد گرفت و از کجا خواهید دانست که به جایگاهی که انتظارش را داشتید نزدیک شده‌اید یا نه؟
ما توصیه نمی‌کنیم که در این مرحله اهداف خاصی را با جزئیات کامل مشخص کنید. با این حال، داشتن نتایج مشخص به شما نشان میدهد آیا در مسیر درست قرار دارید یا نه. این سؤالات را از خودتان بپرسید:
- وقتی به آن جایگاه برسید چه مواردی تفاوت خواهند کرد؟
- کدام جنبه از سازمان و فرایندهای آن تغییر خواهند کرد؟ چگونه؟
- می‌خواهید سازمان‌تان را با کدام نتایج بشناسند؟
در اینجا هم یک بار دیگر، یافته‌های خود را اولویت‌بندی کنید و لیستی کوتاه از نتایجی تهیه کنید که سازمان باید اول به آنها برسد. بدین شکل نیازی نیست که با همه چیز به صورت هم‌زمان مواجه شود. تیم مدیریت تحلیل در اینجا نقش مهمی بر عهده دارد. این تیم باید از منطقی و دقیق بودن نتایج اطمینان حاصل کنند.
بعد از اینکه تحلیل SOAR را تمام کردید، میتوانید به مراحل بعدیِ توسعه‌ی استراتژی مانند تحلیل ریسک، ارزیابی ایده‌ها و پیشنهادها، ایجاد چشم انداز و رسالتی قابل توجه و پایه‌ریزی اهداف بروید. نگاهی به دیگر ابزارهای برنامه‌ریزی و استراتژی ما بیندازید تا درک بهترین از این فرایند پیدا کنید.
مثال
شرکت کوچکی که در زمینه‌ی توسعه‌ی نرم‌افزار فعالیت دارد به تحلیل SOAR زیر رسیده است:
نقاط قوت
- اندازه‌ی کوچک شرکت بدین معنی است که می‌توانیم به صورت انعطاف‌پذیر با مشتریان‌مان کار کنیم.
- می‌توانیم موارد جدید را بدون اینکه نگران بروکراسیِ دست‌و‌پاگیر باشیم، به سرعت امتحان کنیم.
- می‌توانیم بر انجام چند کار، خیلی خوب تمرکز کنیم.
فرصت‌ها
- می‌توانیم پروژه‌های کوچک را به شدت بهبود ببخشیم و به سرعت نمونه‌های اولیه از محصولات نهایی را بسازیم.
- فعالیت‌های زیادی در بخش حاشیه‌ای ولی در حال رشد بازار انجام داده‌ایم. می‌توانیم در این بخش بازار تخصص کسب کنیم و از مزایایی که در اختیارمان قرار میدهد نهایت استفاده را ببریم.
- می‌توانیم از روش‌های نوآورانه در تأمین مالی برای گسترش شرکت استفاده کنیم.
- رقیبان‌مان شاید به سرعت ما نتوانند از قسمت‌های خالی بازار استفاده کنند. ما باید بر بازارهای کوچکی که در بخش حاشیه‌ای قرار دارند تمرکز کنیم.
آرزوها
- می‌خواهیم سریع و انعطاف‌پذیر باشیم، در حالی که در زمینه‌ای که آن را خیلی خوب می‌شناسیم به فعالیت‌مان ادامه دهیم و به آن ارزش اضافه کنیم.
- می‌خواهیم مشتریان به خاطر روحیه‌ی ما در نوآوری و حساس بودن به نیازهای آنها برای ما ارزش قائل شوند.
- نمی‌خواهیم دنباله‌روی بازار باشیم، بلکه می‌خواهیم به آن جهت‌دهی کنیم و بازار را به سمت خلاقانه‌‌تر شدن هدایت کنیم.
نتایج
- رشد مثبت، بدون اینکه مجبور باشیم در تله‌ی انجام پروژه‌های بزرگ با تشریفات اداری زیاد بیفتیم.
- به دست آوردن پروژه‌ها و مشتریان جدید که برای روش کاریِ ما ارزش قائل باشند.
- به دست آوردن زمان بیشتر برای توسعه‌دهندگان در جهت تجربه و آزمایش و به‌دست آوردن مهارت‌های نوین برای کمک به ما در رسیدن به اهداف موردنظرمان.
سلام وقت بخير ممنونم از مطالب خوب و مفيدتون. سوالي كه برام پيش اومده شيوه آناليز در اين تكنيك هست. به تعبيري بهتر در آناليز سوات ما با تدوين ماتريس به چهار حالت نهايتا مي رسيم ولي در اينجا متوجه نشدم از تركيب اين چهار حالت در SOAR چه حالتها و استراتژي هايي بايد اتخاذ كنيم.