بیان آوایی تأثیرگذار در سخنرانی

قدرت صدا و آوایی که سخنران در سخنرانی به کار می‌برد، نقش مهمی در تأثیرگذاری کلام او دارد. این مطلب راهنمای جامعی است برای داشتن بیان آوایی تأثیر گذار در سخنرانی که البته در موقعیت‌های دیگر هم به کار می‌آید. همراه ما باشید.

رسایی و بلندی صدا

سخنرانان با بالابردن صدای خودشان یا با بهره‌گیری از میکروفون، صدای تولیدشده را کنترل می‌کنند تا صدای آنها به‌اندازه‌ی کافی بلند و رسا باشد. منظور از رسایی صدا، بلندی صدای گوینده است. رسایی درواقع، ویژگیِ روان‌شناختیِ قدرت فیزیکی صدا (دامنه‌ی نوسان، Amplitude) است. رسایی صدا توسط حس شنوایی شنونده درک می‌شود و می‌توان آن را در مقیاسی از آهسته تا بلند قرار داد.

بنابراین، بلندی صدا مقیاس ذهنی شنونده است که اغلب با مقیاس‌های عینیِ قدرت صدا مانند سطح فشار صوت (Sound Pressure Level) (برحسب دسی‌بل)، شدت صوت (Sound Intensity) یا توان صوت (Sound Power) اشتباه گرفته می‌شود. دامنه‌ی نوسان، قدرت یا توان سیگنال موج است. دامنه‌های بالاتر در گراف موج، به رسایی و بلندی بیشتر تفسیر می‌شوند و به‌همین‌دلیل، از نام «تقویت‌کننده» (Amplifier) برای دستگاهی استفاده می‌شود که دامنه‌ی نوسان را افزایش می‌دهد.

کاربرد صدای «برهنه» در سخنرانی

وقتی به‌طور طبیعی و بدون بهره‌گیری از هرگونه تقویت‌کننده صحبت می‌کنید، باید به فاصله‌ای که باید با صدای شما پوشش داده شود توجه کنید. می‌توان سخن‌گفتن را به عمل پرتاب‌کردن توپ تشبیه کرد. باید توجه کنید که برای پرتاب توپ به نقطه‌ای دور (در مقایسه با پرتاب آن به نقطه‌ای نزدیک‌تر)، چقدر نیروی عضلانی بیشتری نیاز دارید. توجه کنید که تا چه حد به‌طور ناخودآگاه صدای خود را بالاتر می‌برید. اگر به‌صورت چهره‌به‌چهره برای گروهی سخنرانی می‌کنید و از میکروفون بهره نمی‌گیرید، از خود بپرسید آیا به‌اندازه‌ی کافی بلند صحبت می‌کنید که مخاطبان در ردیف آخر نیز بتوانند صدای شما را بشنوند. در سخنرانی دربرابر گروهی بزرگ به انرژی بیشتری برای نفس‌گرفتن و کنترل‌کردن صدای خود نیاز دارید.

اگر می‌خواهید سخنرانی باشید که بهتر می‌تواند از صدای «برهنه»‌ی خود بهره بگیرد، تکنیک‌های زیر را به‌کار بگیرید:

• با یکی از دوستان خود، سخنرانی را در اتاقی بزرگ تمرین کنید و از او بخواهید که به‌تدریج از شما دور و دورتر شود تا جایی که به انتهای اتاق برسد. از او بپرسید که آیا صدای شما را همچنان می‌شنود.
• حتما راست بایستید و خمیده نباشید و برای تولید صدا از بیشترین ظرفیت ریه‌های خود برای نفس‌کشیدن و بیرون راندن هوا استفاده کنید.
• در تمرین سخنرانی، مردم را درحالی تصور کنید که در فاصله‌هایی متفاوت از شما قرار گرفته‌اند؛ مثلا در نزدیکی شما، وسط اتاق یا در انتهای تالاری بزرگ.

بهره‌گیری از میکروفون

در تالارهای بزرگ یا هنگام بهره‌گیری از تجهیزات ویدئوکنفرانس می‌توانید برای تبدیل صدا به سیگنال‌هال الکتریکی و تقویت صدای خود از میکروفون استفاده کنید. انواع گوناگونی از میکروفون وجود دارد که می‌توانید در موقعیت‌های گوناگون از آنها استفاده کنید؛ از جمله:

• میکروفون دستی؛
• میکروفون یقه‌ای؛
• میکروفون ثابت؛

به شکل‌های گوناگون می‌توان میکروفون را در اتاق قرار داد و از آن برای ضبط صدا یا ویدئوکنفرانس بهره گرفت. برای نمونه:

• قراردادن میکروفون در نزدیکی گوینده یا سخنران: در این حالت، میکروفون در فاصله‌‌ای نسبتا نزدیک (حدود 8 تا 30 سانتی‌متر) از گوینده قرار می‌گیرد که موجب کاهش صداهای خارجی می‌شود.
• قراردادن میکروفون با فاصله‌ از گوینده یا سخنران: در این حالت، میکروفون با فاصله‌ای از گوینده قرار می‌گیرد. هدف از این کار به‌دست‌آوردن ترکیبی گسترده‌تر و طبیعی‌تر از منبع صدا همراه با صداهای محیطی ازجمله پژواک‌های ایجادشده در اتاق یا سالن است.
• قراردادن میکروفون در اتاق: این میکروفون، همراه با میکروفونی در نزدیکی گوینده به‌کار می‌رود و گاهی از این حالت در جلسات پرسش‌وپاسخ استفاده می‌شود.

تکنیک‌های استفاده مؤثر از میکروفون

برای بیشترین بهره‌برداری از میکروفون، سخنران باید تکنیک‌های زیر را به‌کار بگیرد:

• میکروفون را حدود 15 تا 20 سانتی‌متر دورتر از دهان خود نگاه دارید و در بالای میکروفون صحبت کنید.
• حتما در هنگام سخنرانی از میکروفونی مناسب بهره بگیرید و صرفا از هر میکروفونی که دمِ دست است استفاده نکنید.
• توجه کنید که معمولا در میکروفون‌های یقه‌ای، محافظتی دربرابر صداهای ناشی از جابه‌جایی و برخورد با میکروفون و تجهیزات آن وجود ندارد. بنابراین، حتما باید دقت کنید که در هنگام سخنرانی، میکروفون جابه‌جا نشود یا ضربه نخورد.
• پیش از به‌کارگیری میکروفون، حتما صدای خود را بررسی کنید و بلندگوهای موجود در اتاق را نیز بیازمایید.

سرعت گفتار

سرعت گفتار (Rate) همان سرعت سخن‌گفتن است که برحسب شمار واژه‌ها در دقیقه مشخص می‌شود و از آهسته تا سریع متغیر است. سرعت عادی به‌طور میانگین حدود ۱۲۵ واژه در دقیقه است. سرعت گفتار یعنی فرد چقدر سریع یا آهسته سخن می‌گوید. سرعت گفتار نیز مانند بلندی و زیروبمی صدا، از ویژگی‌های فرازبانیِ گفتار به‌شمار می‌رود.

سرعت گفتار، خودِ زبان نیست؛ ولی با بهره‌گیری شما از زبان همراه می‌شود و می‌تواند نگرش و احساسات شما را انتقال دهد. یعنی می‌توانید بسته به احساسات خود یا نوع پیامی که می‌خواهید انتقال دهید، سرعت گفتارتان را تغییر دهید. برای نمونه، وقتی خوشحال هستید، با سرعتی بالا صحبت می‌کنید و وقتی شگفت‌زده‌اید، سرعت گفتارتان بسیار سریع‌تر است. ولی در شرایط عادی معمولا با سرعتی حدود ۱۲۵ واژه در دقیقه سخن می‌گویید. البته گاهی‌اوقات، مثلا هنگامی که درحال توضیح‌دادن و نمایش اسلاید هستید، با سرعتی کمتر، حدود ۱۰۰ واژه در دقیقه صحبت می‌کنید.

معمولا سرعت گفتار در کتاب‌های صوتی چیزی حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ واژه در دقیقه است؛ درحالی‌که مثلا متصدیان حراج گاهی با سرعت ۲۵۰ واژه در دقیقه صحبت می‌کنند. براساس کتاب رکوردهای جهانی گینس، هم‌اکنون سریع‌ترین سخنران، استیو وودمور (Steve Woodmore) است که سرعت ۶۳۷ واژه در دقیقه برای او ثبت شده‌ است. شما باید بدانید که برای تأثیرگذاری بیشتر و تحریک احساسات مخاطب در سخنرانی خود باید با چه سرعتی سخن بگویید.

نکاتی برای سخنرانان

• در هنگام سخنرانی باید با سرعت‌های متفاوتی صحبت کنید تا بتوانید بر بخش‌های مهم پیام خود تأکید کنید.
• بسته به حالات یا احساسات متفاوتِ موجود در پیام خود یا مناسبتی که در آن سخنرانی می‌کنید، باید سرعت گفتار خود را تغییر دهید. برای نمونه، اگر می‌خواهید هیجان خود را در سخنرانی‌ای در گردهمایی پیش از مسابقه‌ی ورزشی نشان دهید، به‌طور طبیعی باید با سرعت بیشتری صحبت کنید؛ ولی در مراسم تشییع جنازه، باید آهسته‌تر صحبت کنید؛ زیرا غمگین هستید یا می‌خواهید آنچه می‌گویید، عمیق و متفکرانه به‌گوش برسد.
• اگر لازم است که هنگام سخنرانی، انتخاب کنید و درباره‌ی آنچه می‌گویید هوشمندانه بیندیشید، آهسته‌تر صحبت کنید. سرعت کمتر، تفکر و عمق سخنان شما را به مخاطبان نشان می‌دهد.
• سخنرانی خود را ضبط کنید و سرعت دقیق گفتار خود را به‌کمک ساعت بسنجید.

درپایان از خود بپرسید آیا به‌دلیل اضطراب سخنرانی و عصبی‌بودن، بیش‌ازحد سریع صحبت می‌کنید!

زیروبمی صدا (Pitch)

تغییردادن زیروبمی صدا در هنگام سخنرانی، سایه‌هایی از معنا مانند تأکید یا شگفتی را انتقال می‌دهد یا جمله‌ای خبری را از جمله‌ای پرسشی متمایز می‌کند. زیروبمی صدا ویژگی شنیداری صداست که در مقیاسی از صدای بم (Low Pitch) تا صدای زیر (High Pitch) قرار می‌گیرد. شما می‌توانید نُت‌های موجود در یک پارتیتور موسیقی را به‌صورتی درنظر بگیرید که در آن هرچه در گام بالاتر می‌روید، صدا زیرتر می‌شود. زیروبمی صدا رابطه‌‌ای نزدیک با فرکانس امواج صوتی دارد و بر این اساس تعیین می‌شود که موج صوتی با چه سرعتی موجب ارتعاش هوا می‌شود و تقریبا هیچ ارتباطی با شدت یا دامنه‌ی نوسان موج صوتی (که با بلندی صدا مرتبط است) ندارد. یعنی صدای «زیر» به معنای نوسان بسیار سریع و صدای «بم» نیز به معنای نوسان آهسته‌تر است.

زیروبمی صدا برای سخنرانان مرد و زن

شما باید بدانید که زیروبمی مناسب برای سخنرانی شما چگونه است. به‌طورکلی، باید از دامنه‌ی زیروبمی بهره بگیرید که به‌طور معمول در گفت‌وگوهای طبیعی و عادی خود به‌کار می‌برید. در مردان و زنان، تفاوت اندازه‌ی تارهای صوتی (که ناشی از تفاوت اندازه‌ی حنجره در مردان و زنان است) بر دامنه‌ی زیروبمی صدا تأثیر می‌گذارد. صدای مردان بالغ معمولا بم‌تر است؛ زیرا آنها تارهای صوتی بزرگ‌تری دارند. طول تارهای صوتی مردان بین ۱۷ تا ۲۵ میلی‌متر متغیر است؛ درحالی‌که طول تارهای صوتی زنان چیزی بین ۱۲/۵ تا ۱۷/۵ میلی‌متر است.

بهره‌گیری از زیروبمی صدا برای انتقال معانی گوناگون

زیروبمی یا منحنی زیروبمی که در آن یک هجا تلفظ می‌شود، سایه‌هایی از معنا را مانند تأکید یا شگفتی انتقال می‌دهد یا جمله‌ای خبری را از جمله‌ای پرسشی متمایز می‌کند. در همه‌ی زبان‌ها از زیروبمی صدا به‌صورت عملی استفاده می‌شود؛ مثلا با تغییر زیروبمی صدا و ایجاد آهنگ‌های (Intonation) مختلف، معانی متفاوتی به شنونده منتقل می‌شود. مثلا برای ابراز تأکید، شگفتی یا طعنه و طنز یا برای بیان جمله‌ای پرسشی، آهنگ صدا تغییر می‌کند. به‌طورکلی، ۴ نوع تغییر در زیروبمی صدا وجود دارد که عبارت‌اند از:

• آهنگ افزایشی یا خیزان (Rising): زیروبمی صدا با گذشت زمان افزایش می‌یابد؛
• آهنگ اُفتان (Falling): زیروبمی صدا با گذشت زمان کاهش می‌یابد؛
• آهنگ افتان- خیزان (Dipping): آهنگ صدا افت کرده و سپس بالا می‌رود؛
• آهنگ خیزان- افتان (Peaking): آهنگ صدا بالا رفته و سپس افت می‌کند.

سخنران آگاهانه یا ناخودآگاه، از الگوهای متفاوتِ زیروبمی صدا برای انتقال معانی مختلف به شنونده بهره می‌گیرد.

در سخنرانی عمومی می‌توانید از تغییرات زیروبمی صدا در یک واژه‌ی منفرد یا گروهی از هجاها، واژه‌ها و حتی جمله‌ها استفاده کنید و معانی گوناگونی را انتقال دهید. می‌توانید زیروبمی هجاهای متوالی در یک واژه، گروهی از واژه‌ها یا جمله‌های متوالی را تغییر دهید. باید اطمینان یابید که از زیروبمی صدا برای انتقال معنای موردنظر خود به‌خوبی بهره می‌گیرید؛ مثلا تا هنگامی که ایده‌ای را به‌طور کامل بیان نکرده‌اید، آهنگ صدای خود را پایین نیاورید.

در گفت‌وگوهای عادی تغییر زیروبمی صدا موجب می‌شود برخی واژه‌ها مشخص‌تر از دیگر واژه‌ها باشند. شما می‌توانید در سخنرانی عمومی نیز همین کار را برای تأکید بر برخی قسمت‌ها انجام دهید. می‌توانید از تغییر زیروبمی صدا برای جلب‌ توجه شنوندگان به واژگان یا عبارت‌هایی استفاده کنید که مهم‌تر از دیگر واژگان و عبارات هستند. در هنگام سخنرانی به‌طور طبیعی از طیفی از تغییرات در زیروبمی صدا برای انتقال معانی گوناگون بهره خواهید گرفت.

نکاتی برای سخنرانان

• از یکنواختی و سخنرانی با تُن صدای یکسان یا تنوعی اندک در زیروبمی صدای خود بپرهیزید. حتما آهنگ گفتار خود را در هنگام سخنرانی تغییر دهید تا تأکید و تغییر در معنا را نشان دهید.
• بیان جمله‌ها با الگوهای متفاوتِ آهنگ را برای تغییر معنا تمرین کنید. برای نمونه، اگر جمله‌ای خبری را با آهنگ اُفتان در پایان آن می‌گویید، می‌توانید با بالابردن آهنگ در پایان جمله، آن را به جمله‌ای پرسشی تبدیل کنید. مثلا جمله‌ی «می‌دانید منظورم چیست» را با دو الگوی آهنگ (Intonation Pattern) متفاوت خبری و پرسشی بگویید.

وقفه یا مکث

شما می‌توانید از وقفه برای بهتر رساندن پیام خود استفاده کنید؛ ولی گاهی نیز ممکن است از واژگان پرکننده (مانند اساسا، درواقع و…) و وقفه‌هایی بهره بگیرید که موجب منحرف‌شدن شنونده از پیام اصلی شما می‌شود. درواقع، وقفه یا مکث، درنگ یا توقفی موقتی و بازه‌ای از سکوت است که طول آن متفاوت است. سخنران می‌تواند از وقفه برای بهبود انتقال پیام خود بهره بگیرد یا آن را با واژه‌ها و عباراتی غیرضروری پر کند و مخاطبان را از پیام اصلی سخنرانی منحرف کند.

وقفه‌های مفید و کارآمد

با وقفه می‌توانید تأکید کنید که اطلاعاتی که پس از آن ارائه می‌دهید مهم است؛ یا با استفاده از آن برای پردازش آنچه گفته‌اید به مخاطبان زمان کافی بدهید. برخی روش‌های بهره‌گیری سودمند از وقفه‌ها در سخنرانی عبارت‌اند از:

• وقفه به سخنران امکان می‌دهد که پیش از ارائه‌ی درخواست یا پیام نهایی، افکار خود را جمع‌ کند: درست پیش از گفته‌ی اصلی خود مکث کنید؛ درباره‌ی آنچه می‌خواهید بگویید خوب بیندیشید و سپس خواسته‌ی نهایی خود را با نیرویی تازه بیان کنید.
• وقفه شنونده را برای پذیرش پیام شما آماده می‌کند: مکث کنید و به قدرت تفکر مخاطبان خود استراحت بدهید. فکری که به‌دنبال یک وقفه به ذهن مخاطبانِ شما می‌آید، بسیار پویاتر از فکری است که درصورت نبود وقفه به ذهن می‌رسد.
• وقفه تعلیقی مؤثر ایجاد می‌کند: تعلیق شور برمی‌انگیزد. وقتی پیش از جمله‌ی اصلی یا نتیجه‌گیری مکث می‌کنید، مخاطبان مشتاق می‌شوند که نتیجه‌ی نهایی یا آنچه را که رخ داده است، بفهمند.
• پس از بیان ایده‌ای مهم مکث کنید: مکث‌کردن به مخاطبان فرصت کافی می‌دهد تا پیش از آنکه به سخنرانی خود ادامه دهید، آنچه را که گفته‌اید پردازش کنند.
• در پایان هر بخش مکث کنید: با مکث‌کردن می‌توانید پایان هر واحد فکری مانند جمله یا نکته‌ی اصلی را نشان دهید.

وقفه‌های بیهوده

انواع گوناگونی از مکث‌های بیهوده وجود دارد که ممکن است مشکلاتی را برای سخنران به وجود بیاورد:

اختلالات گفتاری

اختلالات گفتاری شامل مکث، بی‌نظمی یا تلفظ‌هایی نادرست است که در جریان گفتار رخ می‌دهد و از سلاست و روانی سخنرانی می‌کاهد. اختلالات گفتاری شامل مواردی مانند تلفظ‌های ناتمام (واژه‌ها و جمله‌هایی که کامل ادا نشده‌اند)، عباراتی که بیهوده تکرار می‌شوند و آواها یا پرکننده‌هایی مانند آه، اِم و خُب است.

مکث‌های پرشده

مکث‌های پرشده، تکرار هجاها و واژه‌ها، فرمول‌بندی‌های مجدد یا شروع‌های نادرستی هستند که در آن سخنران از عبارت‌های دیگری استفاده می‌کند تا فرصتی یابد که واژه‌های مناسب را برای انتقال بهتر معنای موردنظر جست‌وجو کند.

صداها و واژه‌های پرکننده

در گفت‌وگوها، واژه‌های پرکننده ازسوی یکی از طرفین به‌کار می‌رود تا به دیگری نشان دهد که مکث کرده است تا فکر کند ولی هنوز صحبت خود را تمام نکرده است. در زبان‌های گوناگون، صداهای پرکننده‌ی متفاوتی وجود دارد. رایج‌ترین صداهای پرکننده عبارت‌اند از: اِ، اَم، آ، آه. واژه‌های پرکننده‌ی مورداستفاده نیز واژه‌هایی است مانند می‌دانید، خب، درواقع، اساسا، درست است که، آنچه می‌خواهم بگویم این است که، می‌دانید منظورم چیست و غیره.

نام‌های جایگزین (Placeholder Names)

نام‌های جایگزین، واژگان پرکننده‌ای هستند (مانند «فلانی») که به چیزها یا افرادی اشاره دارند که نام آنها را فراموش کرده‌ایم؛ بیان نام آنها اهمیتی ندارد یا نام آنها را نمی‌دانیم.

نکاتی برای سخنرانان

• یکی از گفت‌وگوهای خود را ضبط کنید و تعداد مکث‌ها و واژه‌های پرکننده‌ی غیرضروری را در گفتار خود بشمارید. تلاش کنید استفاده از این واژه‌ها و مکث‌ها را درطول زمان کاهش دهید.
• با افزایش اعتمادبه‌نفس و آشنایی بیشتر با فنون سخنرانی، کاستن از شمار بسیاری از واژه‌های پرکننده و مکث‌های غیرضروری برای شما آسان‌تر می‌شود.

بیان و تلفظ

بیان

بیان (Articulation) بر تولید تک‌تک صداها و تلفظ نیز بر تکیه، ریتم و آهنگ هجاها در واژه تمرکز دارد. درواقع بیان، آخرین مرحله در تولید گفتار است. ما انسان‌ها در بهره‌گیری از زبان، لب‌ها و دیگر بخش‌های متحرکِ مورداستفاده در گفتار منحصربه‌فرد هستیم:

• نخستین عمل در تولید گفتار، نفس‌کشیدن است که در آن هوا را به درون یک محفظه‌ی ذخیره‌سازی می‌کشانید؛
• دومین عمل، آواسازی (Phonation) است؛ فرایندی که در آن هوا را به‌کمک تارهای صوتی به ارتعاش درمی‌آورید؛
• سومین مرحله، رزونانس (Resonation) است که در آن حفره‌های دهان، بینی و حلق، صدا را به‌صورتی تقویت می‌کنند که بتوانید آن را بشنوید؛
• و سرانجام مرحله‌ی بیان قرار دارد که در آن صدا را با بهره‌گیری از حرکت دندان‌ها، زبان و لب‌ها به‌صورت الگوهایی قابل‌تشخیص تغییر می‌دهید.

کودکان نوپا ابتدا صداهای ساده را می‌آموزند و سپس ترکیب‌هایی از صداهای تکرارشونده را یاد می‌گیرند و پس از مدتی نیز واژه‌ها را می‌آموزند.

شما در سخنرانی با قابلیت فهم سروکار دارید. آیا مخاطبان می‌توانند آنچه را که می‌گویید، درک کنند؟ اگر صداهای اصلی زبان را به‌صورتی تولید کنید که با صداهای تولیدشده توسط مخاطبان‌تان متفاوت باشد، گفتار شما قابل‌فهم نخواهد بود. برای نمونه، گاهی در گفتار محاوره‌ای یا غیررسمی، صدایی را از آخر واژه‌ای حذف می‌کنیم و مثلا واژه‌ی «آسیا» را به‌جای «آسیاب» به‌کار می‌بریم. چالش اصلی این است که آیا می‌توانید صدای «درست» را هنگامی که لازم است، تولید کنید. اگر از نظر فیزیکی توانایی تولید صدای درست را ندارید، باید از متخصص گفتاردرمانی کمک بگیرید.

نکاتی برای سخنرانان

• تمرین کنید که هنگام بیان واژه‌ها، صداها را جایگزین یا حذف نکنید یا صدایی را به واژه‌ها نیفزایید؛ برای نمونه، «فلاسک» را «فلاکس» نگویید.
• عبارت‌هایی را که در تلفظِ درست برخی از صداها در آنها مشکل دارید، بخوانید و صدای خود را ضبط کنید. همراه با مربی یا آموزنده‌ی دیگری، به صدای ضبط‌شده‌ی خود گوش دهید.

تلفظ در زبان گفتاری

تلفظ (Pronunciation) به توانایی بهره‌گیری درست از تکیه، ریتم و آهنگ واژه‌ها در زبان گفتاری اشاره دارد. گاهی، واژه‌ها به‌دلیل عوامل فراوانی، ازسوی افراد یا گروه‌های مختلف به شیوه‌هایی گوناگون بیان می‌شود. این عوامل منطقه‌ای که در آن رشد کرده‌اید، منطقه‌ای که هم‌اکنون در آن زندگی می‌کنید، وجود اختلال گفتاری یا مشکل در تلفظ برخی صداها، قومیت، طبقه‌ی اجتماعی-اقتصادی یا تحصیلات شما را دربرمی‌گیرد.

هنگامی که از تلفظ سخن می‌گوییم، بر واژه‌ها تمرکز داریم و برخلاف بیان بر تک‌تک صداها تمرکز نمی‌کنیم. هجا واحدی برای توالی صداهای گفتاری است. برای نمونه، واژه‌ی «کتاب» از دو هجا تشکیل شده است: «کِ» و «تاب». معمولا هر هجا از یک هسته‌ی هجا (Syllable Nucleus) (که معمولا یک واکه یا حرف صدادار است) به همراه چند همخوان (حرف بی‌صدا) در اطراف یعنی در آغاز و پایان آن تشکیل شده است. هجا به‌عنوان «واحد سازنده‌ی» واجی (Phonological) واژه درنظر گرفته می‌شود. واژه‌ای که از یک هجا تشکیل شده است (مانند ماه) تک‌هجا (Monosyllable) یا تک‌هجایی (Monosyllabic) نامیده می‌شود.

اصطلاحات دیگر در این زمینه شامل واژه‌های دوهجا (Disyllable) ودوهجایی (Disyllablic) است که برای واژه‌هایی به‌کار می‌رود که دو هجا دارند و یا سه‌هجا (Trisyllable) یا سه‌هجایی (Trisyllabic) که به واژه‌هایی اشاره دارد که سه هجا دارند و یا چندهجا (Polysyllable) و چندهجایی (Polysyllabic) که گاهی به واژه‌ای اشاره دارد که بیش از سه هجا دارد یا هر واژه‌ای که بیش از یک هجا دارد. در هنگام تلفظ، وظیفه‌ی شما شناسایی هجاهای مختلف تشکیل‌دهنده‌ی واژه، به‌کارگرفتن تکیه‌ی صدا (استرس) در هجاهای مناسب و بهره‌گیری از الگوی مناسب زیروبمی صدا برای ایجاد آهنگی مناسب است.

از آهنگ برای افزودن عملکرد به واژه‌ها نیز استفاده می‌شود؛ مثلا برای متمایزکردن پرسش‌های دارای کلمه‌ی پرسشی، پرسش‌های بله/خیر، جمله‌های خبری، جمله‌های امری، درخواست و… از آهنگ کلام بهره می‌گیریم. شما می‌توانید با تغییر الگوی آهنگ، معنای جمله را تغییر دهید.

نکاتی برای سخنرانان

• به صدای ضبط‌شده‌ی افراد گوناگونی که طرزبیان و سخنرانی آنها را می پسندید، گوش دهید و به تلفظ‌های آنها توجه کنید.
• اگر درمورد تلفظ درست واژه‌ای تردید دارید، از فرهنگ‌نامه‌های آنلاینی استفاده کنید که در آنها تلفظ درست واژه‌ها پخش می‌شود.
• می‌توانید برنامه‌ای روی گوشی هوشمند یا تبلت خود نصب کنید تا بتوانید به‌راحتی در همه‌جا به آن دسترسی داشته باشید و تلفظ و معنای درست واژه‌ها را بررسی کنید.
• برای بررسی معنا و تلفظ واژه‌ها می‌توانید از مترجم گوگل و گزینه‌ی پخش تلفظ صوتی آن بهره بگیرید.
• اگر واژه‌ای را به‌شکلی متفاوت از دیگران بنویسید، احتمالا آن را به‌صورتی متفاوت نیز تلفظ خواهید کرد. بررسی کنید که آیا آن واژه به همان صورتی تلفظ می‌شود که نوشته می‌شود یا خیر.
• می‌توانید در حضور مربی یا آموزنده‌‌ای دیگر، داستان یا مقاله‌ای را با صدای بلند بخوانید و درستی تلفظ‌های خود را بررسی کنید.

گویش و تنوع آوایی (Vocal Variety)

گویش

سخنرانان می‌توانند برای دستیابی به تنوع آوایی، از گویش‌هایی متفاوت برای تغییر زیروبمی صدا، سرعت گفتار، رسایی و بلندی صدا و مکث و وقفه بهره بگیرند.
گویش گونه‌ای از زبان است و ویژگی انحصاری کسانی به‌شمار می‌رود که به آن زبان صحبت می‌کنند. هر گویش با واژگان، دستورزبان و تلفظ‌های (واج‌شناسی (Phonology)، شامل قواعد عروضی) خود شناخته می‌شود. اگر گونه‌های زبانی فقط از نظر تلفظ با یکدیگر متفاوت باشند، باید درمورد آنها از اصطلاح «لهجه» استفاده کنیم؛ نه گویش.

معمولا اصطلاح گویش برای الگوهای گفتاری منطقه‌ای به‌کار می‌رود. برای نمونه، زبان‌شناسان گویش‌های اصلی زبان انگلیسی را به سه گروه کلی تقسیم می‌کنند: بریتانیایی، آمریکای شمالی و استرالیایی. انگلیسی آمریکایی شامل مجموعه‌ای از گویش‌های مورداستفاده در ایالات متحده‌ی آمریکاست.

گویش‌های فراوانی در جوامع زبانیِ ساکن در مناطق گوناگون وجود دارد و گاهی با افرادی از بخش‌های گوناگونی از کشور روبه‌رو می‌شوید که با گویشی متفاوت صحبت می‌کنند.

ازآنجاکه در هر زبان گویش‌های متفاوتی وجود دارد، دشوار است بگوییم کدام گویش بهتر از گویش دیگر است. برخی از گویش‌ها توسط افرادی استفاده می‌شود که از قدرت و نفوذ بیشتری برخوردار هستند و به‌همین‌دلیل، گویش آنها به استانداردی برای دیگران تبدیل می‌شود. گاهی افرادی که با یک گویش صحبت می‌کنند، دیدی منفی نسبت به افراد دیگری دارند که با گویش‌ مربوط به منطقه یا زمینه‌ی اجتماعی یا فرهنگی دیگری صحبت می‌کنند و ازاین‌رو، برخورد نامناسبی با آنها دارند. همه‌ی گویش‌ها در جامعه‌ای که در آن به‌کار می‌روند، از ارزش ارتباطی برخوردار هستند؛ ولی گاهی وقتی فرد از جامعه‌ی محلی خود به مکانی دیگر با گویشی متفاوت مهاجرت می‌کند، با ارزیابی‌ها و برخوردهایی منفی روبه‌رو می‌شود.

نکاتی برای سخنرانان

• باید به این مسئله توجه کنید که آیا اکثریت مخاطبان با همان گویشِ مورداستفاده‌ی شما صحبت می‌کنند؛ اطمینان پیدا کنید که واژه‌ها و تلفظ‌های مورداستفاده‌ی شما با واژه‌ها و تلفظ‌هایی که مخاطبان به‌کار می‌برند، همخوانی دارد.
• اگر برای مخاطبانی از همه‌ی نقاط کشور سخن می‌گویید، باید از واژگان و تلفظ‌هایی استفاده کنید که کاربردی گسترده‌تر از واژگان و تلفظ‌های مورداستفاده در گویش محلی شما دارند.

تنوع آوایی

عوامل صوتی (Vocalics) یا فرازبانی (Paralanguage) به عناصر غیرکلامی‌ای اشاره دارد که برای تغییر معنا و انتقال احساسات به‌کار می‌روند. شما می‌توانید با بهره‌گیری از ویژگی‌های عوامل صوتی (سرعت گفتار (Rate)، زیروبمی صدا، رسایی صدا و مکث) که برای تغییر شیوه‌ی انتقال پیام خود به‌کار می‌گیرید، در گفتار خود تنوع آوایی ایجاد کنید. با به‌کارگیری روش‌های زیر می‌توانید در نحوه‌ی بیان پیام خود تنوع ایجاد کنید:

• در زمان‌های مختلف، سریع‌تر یا آهسته‌تر صحبت کنید؛
• هنگام سخنرانی، اندکی زیروبمیِ صدای خود را تغییر دهید؛
• گاهی با صدای بلندتر و گاهی نیز ملایم‌تر سخن بگویید؛
• در بخش‌های مختلف سخنرانی خود، گاهی مکث کنید.

با بهره‌گیری از تأکید می‌توانید قیاس و تضاد انجام دهید. شما می‌توانید عبارتی را با سرعت بیشتری نسبت به عبارات دیگر بگویید. می‌توانید در پایان گفته‌ی خود با صدایی بلندتر صحبت کنید تا با گفتار آرام‌تر خود در بخش قبلی سخنرانی تضاد به‌وجود بیاورید. تمام این تغییرات آواییِ موجود در فرازبان به شما کمک می‌کند تا بر قسمت‌هایی که نسبت به بخش‌های دیگر اهمیت بیشتری دارد، تأکید و توجه مخاطب را جلب کنید.

در اینجا هدف ما پرهیز از به‌کارگیری لحنی یکنواخت و بدون تغییر است؛ چنین لحنی موجب خستگی مخاطبان شده و مانع از انتقال پیام به‌شکلی روشن و واضح به مخاطبان می‌شود.

نکاتی برای سخنرانان

• در هر سخنرانی نکاتی کلیدی وجود دارد که باید بر آنها تأکید کنید. با تغییر نحوه‌ی ارائه به‌صورتی که این نکات به‌شکلی برجسته و مشخص بیان شوند، آنها را از دیگر بخش‌های سخنرانی متمایز کنید.
• سرعت گفتارتان را به شکلی معنادار تغییر دهید. هرگز برای پایان‌دادن به سخنرانی یا پرهیز از سخن‌گفتن درباره‌ی یک نکته، سریع‌تر صحبت نکنید.
• تغییر سرعت گفتار امری طبیعی در گفت‌وگوهاست. توجه کنید که در گفت‌وگوهای روزمره چگونه سرعت گفتار خود را تغییر می‌دهید و تلاش کنید از این تغییرات طبیعی در هنگام سخنرانی در جمع نیز بهره بگیرید.

این بود آنچه در زمینه بیان آوایی که به شما کمک می‌کند سخنرانی تأثیرگذارتری داشته باشید. الیته این نکات در صحبت‌های روزانه و به‌ویژه در بحث و مذاکره هم به کارتان می‌آیند. اگر سخنرانی باتجربه هستید یا سابقه انجام آن را دارید، از ترفندهای کاربردی‌تان بگویید.

مجموعه آموزش سخنرانی و فن بیان

چگونه با اعتماد‌به‌نفس، یک سخنرانی تاثیرگذار انجام دهیم؟

 

مشاهده مجموعه