دهانه رحم لوله باریکی است که در قسمت پایینی رحم قرار دارد. سرطان دهانه رحم دومین سرطان شایع در زنان است و متأسفانه سالانه تعداد فراوانی از زنان را درگیر می‌کند؛ اما خوشبختانه از آن دسته سرطان‌هایی است که با تشخیص زودهنگام و در مراحل ابتدایی درمان‌شدنی است. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم چه روش‌هایی برای تشخیص سرطان دهانه رحم وجود دارد. با ما همراه باشید.
۴ نوع آزمایش برای تشخیص سرطان دهانه رحم
اولین مرحله در تشخیص سرطان دهانه رحم جواب غیرعادی تست پاپ اسمیر است. معمولا بعد از چنین نتیجه‌ای، آزمایش‌های دیگری برای تشخیص قطعی سرطان تجویز می‌شوند.
علائم دیگری نیز در تشخیص سرطان دهانه رحم نقش دارند؛ علائمی مانند خون‌ریزی از واژن یا احساس درد هنگام رابطه جنسی. درصورت داشتن چنین نشانه‌هایی، متخصص زنان آزمایش‌هایی ابتدایی برای تشخیص پیش‌سرطان و درمان آن تجویز می‌کند.
اگر سرطان مهاجم تشخیص داده شود، پزشک بیمار را به سرطان‌شناس زنان ارجاع می‌دهد. سرطان‌شناسِ زنان پزشکی است که درزمینه سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان تخصص دارد. در ادامه خواهیم دید آزمایش سرطان رحم از چه مراحلی تشکیل شده است.
۱. سابقه پزشکی و آزمایش‌های جسمی
پزشک ابتدا سؤالاتی درباره سابقه خانوادگی و شخصی از فرد می‌پرسد. این شامل اطلاعاتی راجع‌به عوامل خطر و علائم سرطان دهانه رحم نیز می‌شود. آزمایش جسمانی کامل به ارزیابی وضعیت کلی سلامت فرد کمک می‌کند. پزشک معاینه لگن و احتمالا تست پاپ اسمیر را تجویز خواهد کرد. به‌علاوه، گره‌های لنفی برای پیداکردن نشانه‌ای از دگردیسی (پخش‌شدن سرطان) بررسی خواهند شد.
۲. تست پاپ اسمیر
تست پاپ اسمیر تست غربالگری است و نه تشخیص و با آن نمی‌توان تشخیص داد که فرد قطعا به سرطان مبتلا است یا خیر. زنانی که بیش از ۲۱ سال دارند، باید این تست را مطابق نظر پزشک انجام دهند. هزینه تست پاپ اسمیر ناچیز است و به‌راحتی می‌توان آن را در مطب پزشک انجام داد. بهترین وقت برای تست پاپ اسمیر زمانی است که ترشحات رحمی کم‌اند. برای انجام‌دادن تست پاپ اسمیر باید به نکات زیر توجه کرد:
- تا دو روز قبل از تست نباید نزدیکی صورت گرفته باشد؛
- تست نباید در دوران قاعدگی انجام شود؛
- از یک هفته قبل از تست نباید از کرم‌های واژنی استفاده شود؛
- دو روز قبل از تست نباید از هیچ‌گونه اسپرم‌کش یا ژلی استفاده شود.
پزشک بعد از تفسیر تست پاپ اسمیر و درصورت مشاهده نتایج غیرعادی، آزمایش‌های بیشتری برای تشخیص سرطان دهانه رحم تجویز می‌کند. آزمایش سرطان دهانه رحم معمولا به‌صورت کولپوسکوپی (با بیوپسی)، بافت‌برداری از دهانه رحم و بیوپسی مخروطی انجام می‌شود.
۳. کولپوسکوپی
اگر فردی علائم خاص مشکوک به سرطان داشته باشد یا تست پاپ اسمیرش نشان‌دهنده سلول‌های غیرعادی باشد، باید کولپوسکوپی انجام دهد. مانند زمانی که معاینه لگن انجام می‌دهد، روی تخت دراز می‌کشد. پزشک اسپکولوم را در واژن قرار می‌دهد تا آن را باز نگه دارد و بتواند با کولپوسکوپ دهانه رحم را معاینه کند.
کولپوسکوپ وسیله‌ای است که بیرون از بدن قرار می‌گیرد و لنز ذره‌بینی دارد. این ابزار به پزشک اجازه می‌دهد تا سطح دهانه رحم را از نزدیک ببیند. کولپوسکوپی معمولا درد چندانی ندارد و حتی امکان دارد در زمان بارداری هم انجام شود. مانند تست پاپ اسمیر، بهتر است در زمان قاعدگی انجام نشود. پزشک محلول سبکی از اسید استیک را که مانند سرکه است، روی دهانه رحم می‌ریزد تا بخش‌های غیرطبیعی را راحت‌تر ببیند. اگر ناحیه‌ای غیرعادی مشاهده کند، بیوپسی انجام می‌دهد.
۴. بیوپسی دهانه رحم و انواع آن
بیوپسی نمونه‌برداری بخش کوچکی از بافت بدن است. پزشک این بافت را به آزمایشگاه می‌فرستد تا با دقت بیشتری بررسی شود. بیوپسی بهترین روش برای تشخیص این موضوع است که ناحیۀ غیرعادی، پیش‌سرطانی است یا سرطانی یا هیچ‌کدام.
انواع مختلفی از بیوپسی برای تشخیص پیش‌سرطان یا سرطان دهانه رحم انجام می‌شوند. اگر با بیوپسی بتوان همه بافت‌های غیرعادی را برداشت، شاید تنها روش درمانی موردنیاز باشد.
بیوپسی کولپوسکوپیک
برای انجام‌دادن این نوع از بیوپسی، ابتدا دهانه رحم با کولپوسکوپ معاینه می‌شود تا قسمت‌های غیرعادی شناسایی شوند. با استفاده از پنس مخصوص بافت‌برداری، بخش کوچکی از قسمتی که غیرعادی است، از سطح دهانه رحم برداشته می‌شود. عمل بیوپسی ممکن است با کمی انقباض، درد یا خون‌ریزی همراه باشد.
بافت‌برداری از قسمت داخلی دهانه رحم
اگر هیچ ناحیه غیرعادی در کولپوسکوپی دیده نشود یا اگر ناحیه دگرگونی (ناحیه‌ای که در خطر عفونت پاپیلوم انسانی HPV و پیش‌سرطان است) با کولپوسکوپ به چشم نیاید، برای بررسی سرطان کار دیگری باید انجام داد. این یعنی با واردکردن ابزاری باریک (مانند تراشه یا بُرس) به کانال رحمی (قسمتی از دهانه رحم که به رحم نزدیک است)، بخشی از ناحیه داخلی کانال رحم خراشیده و برداشته می‌شود و برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. بعد از این عمل، بیمار ممکن است احساس انقباض کند و کمی خون‌ریزی داشته باشد.
بیوپسی مخروطی
در این عمل که مخروط‌برداری هم نامیده می‌شود، پزشک قسمت مخروط‌مانندی از بافت دهانه رحم را برمی‌دارد. پایه مخروط در قسمت بیرونی دهانه رحم و سر مخروط از کانال درونی دهانه رحم شکل می‌گیرد. بافتی که در این روش برداشته می‌شود، شامل ناحیه دگرگونی نیز می‌شود. بیوپسی مخروطی ممکن است برای درمان و برداشت کامل سلول‌های پیش‌سرطانی یا سرطانی در مراحل ابتدایی استفاده شود.
روش‌هایی که معمولا برای بیوپسی مخروطی استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از: عمل اکسیزیون الکتروسرجیکال قوسی (ٰLEEP) و بیوپسی مخروطی چاقوی سرد.
- اکسیزیون الکتروسرجیکال قوسی (ٰLEEP) یا جداسازی قوس بزرگی از ناحیه دگرگونی (LLETZ): در این روش، بافت با سیمی حلقوی برداشته می‌شود. این سیم توسط برق حرارت می‌بیند و مانند چاقوی کوچکی عمل می‌کند. برای این عمل، بی‌حسی موضعی انجام می‌شود که در مطب پزشک هم ممکن است.
- بیوپسی مخروطی چاقوی سرد: این عمل در بیمارستان انجام می‌شود و به‌جای سیم حلقوی، چاقوی جراحی یا لیزر برای برداشتن بافت به کار می‌رود. این عمل در حالت بیهوشی انجام می‌شود که ممکن است بیهوشی کامل یا بیهوشی نخاعی (اپیدورال) باشد.
بعد از بیوپسی مخروطی ممکن است مشکلاتی روی دهد؛ ازجمله خون‌ریزی، عفونت و باریک‌شدن دهانه رحم. انواع مختلف بیوپسی مخروطی باعث بروز نازایی نمی‌شود؛ اما اگر بخش بزرگی از بافت برداشته شود، ممکن است خطر نازایی به‌همراه داشته باشد.
آزمایش برای تشخیص نحوه رشد سرطان دهانه رحم
اگر بیوپسی وجود سرطان را تأیید کند، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را برای بررسی چگونگی پخش‌شدن سلول‌های سرطانی تجویز کند. این آزمایش‌ها برای همه بیماران لازم نیستند و تصمیم‌گیری درباره استفاده از این آنها به نتیجه آزمایش‌های فیزیکی و بیوپسی بستگی دارد.
مراحل سرطان دهانه رحم
به‌وسیله تست‌هایی که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره خواهیم کرد، می‌توان تشخیص داد سرطان دهانه رحم در کدام مرحله است. سرطان دهانه رحم چهار مرحله دارد:
- مرحله صفر: هیچ سلول سرطانی در دهانه رحم وجود ندارد؛ اما سلول‌های غیرعادی وجود دارند که می‌توانند در آینده به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند؛
- مرحله ۱: سرطان فقط در دهانه رحم وجود دارد؛
- مرحله ۲: سرطان به بیرون از دهانه رحم و به بافت‌های اطراف سرایت کرده؛ اما هنوز به بافت دیواره‌های رحم یا به قسمت پایین واژن نرسیده است؛
- مرحله ۳: سرطان به قسمت پایینی واژن و به دیواره‌های رحم سرایت کرده است؛
- مرحله ۴: سرطان به مثانه، کلیه ها یا اندام‌های دیگری مانند ریه ها رسیده است.
تست‌های زیر برای تشخیص مرحله سرطان دهانه رحم مفیدند.
سیستوسکوپی، پروکتوسکوپی و معاینه تحت بیهوشی
این آزمایش‌ها معمولا در زنانی انجام می‌شوند که تومورهای بزرگی دارند. اگر سرطان در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، به این آزمایش‌ها نیازی نیست.
در سیستوسکوپی، لوله باریکی که لنز و نور به آن متصل است، از راه مجاری ادرار به مثانه فرستاده شود. این به پزشک اجازه می‌دهد تا مثانه و مجاری ادرار را بررسی کند و ببیند آیا سرطان به این نواحی سرایت کرده است یا خیر. درصورت نیاز، نمونه‌برداری نیز درهنگام سیستوسکوپی انجام می‌شود. سیستوسکوپی معمولا با بی‌حسی موضعی و گاهی در برخی بیماران با بیهوشی کامل انجام می‌شود.
در پروکتوسکوپی، پزشک به‌وسیله لوله باریکی روده‌ها را می‌بیند و بررسی می‌کند که آیا سلول‌های سرطانی به این ناحیه از بدن هم رسیده‌اند یا نه. همچنین درهنگام بیهوشی، پزشک ممکن است لگن را معاینه کند تا ببیند آیا سرطان فراتر از دهانه رحم نیز رفته است یا خیر.
تصویربرداری
اگر پزشک سرطان دهانه رحم را تشخیص دهد، ممکن است برای مشاهده قسمت‌هایی از درون بدن تصویربرداری را تجویز کند. با تصویربرداری می‌تواند ببیند آیا سرطان به قسمت‌های دیگر بدن نیز سرایت کرده است یا خیر.
ایکس ری سینه
ایکس ری برای مشاهده اینکه سرطان به ریه‌ها نفوذ کرده است یا خیر انجام می‌شود.
سی. تی اسکن
سی. تی اسکن معمولا زمانی انجام می‌شود که تومور بزرگ باشد یا نگرانی‌ای درباره پخش‌شدن سلول‌های سرطانی وجود داشته باشد.
ام. آر. آی
اسکن ام. آر. آی برای مشاهده بافت‌های نرم بخش‌هایی از بدن استفاده می‌شود و معمولا بهتر از سی. تی اسکن است؛ اما درنهایت این پزشک است که باید تصمیم بگیرد کدام تصویربرداری برای بیمار بهتر است.
پت اسکن یا پی. ای. تی اسکن یا برش‌نگاری با گسیل پوزیترون
برای پی. ای. تی اسکن نوعی گلوکز رادیواکتیو (FDG) به داخل خون تزریق می‌شود تا سلول‌های سرطانی را جمع‌آوری کند. معمولا پت اسکن با سی. تی اسکن و با استفاده از دستگاهی که می‌تواند هر دو تصویربرداری را هم‌زمان انجام دهد، ترکیب می‌شود. این کار به پزشک امکان می‌دهد تا نواحیِ با رادیواکتیو بالا را که در پت اسکن دیده شده‌اند، با تصویر دقیق‌تری مقایسه کند که از سی. تی اسکن به دست آمده است. پت اسکن هنگامی مفید است که پزشک حدس می‌زند سرطان در قسمت‌های دیگر بدن، مثلا غدد لنفاوی، پخش شده؛ اما دقیقا نمی‌داند به کدام نواحی سرایت کرده است.
پیلوگرام داخل وریدی
پیلوگرام داخل وریدی یا IVP تصویربرداری ایکس ری از دستگاه ادرار است که بعد از تزریق رنگی خاص به درون رگ انجام می‌شود. به‌کمک این تست می‌توان نواحی غیرعادی مجاری ادرار (کانالی که مثانه را به کلیه‌ها متصل می‌کند) را که ممکن است سرطان دهانه رحم به آنها سرایت کرده باشد، پیدا کرد. مهم‌ترین یافته این است که سرطان، مجاری ادرار را مسدود کرده باشد. IVP به‌ندرت برای بیمارانی که سرطان دهانه رحم دارند، تجویز می‌شود؛ زیرا معمولا سی. تی اسکن و ام. آر. آی برای پیداکردن نواحی غیرعادی در مجاری ادرار کافی‌اند.
سخن آخر
در این مقاله سعی کردیم روش‌های تشخیص سرطان دهانه رحم و آزمایش‌های قبل و بعد از تشخیص را بررسی کنیم. اگر این مقاله برایتان مفید بود، خوش‌حال می‌شویم آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید. همچنین اگر تجربه‌ای شخصی از انجام‌دادن هرکدام از این تست‌ها دارید، می‌توانید آن را در قسمت نظرات مطرح کنید.
