ستون فقرات انسان در حالت طبیعی ۲ انحنا دارد، یکی در بالای شانه و دیگری در قسمت پایین کمر. بیماری اسکولیوز باعث ۱ انحنای جانبی غیرطبیعی به‌شکل S یا C در ستون فقرات می‌شود. زاویه این انحنا ممکن است کوچک یا بزرگ باشد، اما هر زاویه‌ای بیش از ۱۰ درجه اسکولیوز در نظر گرفته می‌شود. در این مقاله به شما می‌گوییم اسکولیوز چیست و با انواع، علائم و روشهای درمانی آن آشنا شویم.
انواع اسکولیوز
۱. اسکولیوز ایدیوپاتیک
اسکولیوز ایدیوپاتیک یعنی اسکولیوز بدون علت شناخته‌شده. در ۸۰درصد موارد، پزشکان علت قطعی این بیماری را پیدا نمی‌کنند. اسکولیوز ایدیوپاتیک بر اساس سن، به این چند دسته تقسیم می‌شود:
- شیرخوار: ۰ تا ۳ سال
- کودکان: ۴ تا ۱۰ سال
- نوجوانان: ۱۱ تا ۱۸ سال
- بزرگ‌سالان: بیش از ۱۸ سال
این نوع از بیماری در نوجوانان شایع‌تر است.
۲. اسکولیوز مادرزادی
اسکولیوز مادرزادی به‌معنی شروع بیماری قبل از تولد است. مشکلات مربوط به مهره‌ها مثل نقص در ساختار مهره‌ها، می‌تواند باعث انحنا یا کجی ستون فقرات شود. گاهی پزشکان این وضعیت نادر را هنگام تولد کودک تشخیص می‌دهند و گاهی هم این بیماری تا نوجوانی نهفته می‌ماند.
۳. اسکولیوز نوروماسکولار (عصبی عضلانی)
اسکولیوز نوروماسکولار ناشی از اختلالاتی مانند اسپینا بیفیدا، فلج مغزی یا آسیب نخاعی است. این اختلالات می‌توانند به ماهیچه‌ها آسیب برسانند. در این حالت عضلات به درستی از ستون فقرات حمایت نمی‌کنند که ممکن است باعث انحنای جانبی ستون فقرات شود.
۴. اسکولیوز دژنراتیو
دیسک‌های بین‌مهره‌ای و مفاصل، به‌ویژه در قسمت پایین کمر، با افزایش سن دچار ساییدگی می‌شوند که می‌تواند باعث اسکولیوز شود. به همین دلیل اسکولیوز دژنرایتو بیشتر در بزرگ‌سالان دیده می‌شود.
علل و عوامل زمینه‌ساز بیماری
برخی از انواع اسکولیوز علل واضحی دارند و پزشکان آنها را به ۲ دسته ساختاری و غیرساختاری تقسیم می‌کنند. در اسکولیوز غیرساختاری، ستون فقرات خمیده است اما طبیعی کار می‌کند. دلایل مختلفی باعث این نوع اسکولیوز می‌شوند، مانند بلندتربودن یک پا از پای دیگر، اسپاسم (گرفتگی) عضلانی و التهاب‌هایی مانند آپاندیسیت. با درمان این مشکلات، اسکولیوز نیز از بین می‌رود. در اسکولیوز ساختاری، کجی ستون فقرات سفت است و برگشت‌پذیر نیست. عللش عبارت‌اند از:
- فلج مغزی؛
- دیستروفی عضلانی؛
- نقایص هنگام تولد؛
- عفونت‌ها؛
- تومورها؛
- بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم مارفان و سندرم داون.
در اسکولیوز ایدیوپاتیک، سابقه خانوادگی و ژنتیک از عوامل زمینه‌ساز بیماری هستند. اگر در خانواده‌ای یکی از فرزندان مبتلا به این بیماری باشد، باید سایر فرزندان را منظم برای معاینه نزد پزشک برد.
دخترها بیشتر از پسرها به نوع شدیدتر اسکولیوز مبتلا می‌شوند و بدترشدن انحنا در دخترها ۱۰ برابر بیشتر از پسرهاست. هرچه ستون فقرات خمیده‌تر باشد، احتمال پیشرفت بیماری در طول زمان نیز بیشتر می‌شود.
علائم اسکولیوز
نشانه‌های اسکولیوز به درجه انحنای ستون فقرات و میزان پیشرفت بیماری بستگی دارد. علائم رایج بیماری عبارت‌اند از:
- بالاتربودن یکی از شانه‌ها از دیگری؛
- بیرون‌زدگی بیشتر شانه و دنده‌ها در یک سمت؛
- کمر و باسن نامتقارن؛
- انحنای قابل‌مشاهده در ستون فقرات.
علاوه بر نشانه‌های قابل‌مشاهده، این بیماری ممکن است منجر به علائم زیر نیز بشود:
- کمر درد؛
- سفتی پشت؛
- مشکلات تنفسی به‌دلیل کاهش ناحیه قفسه سینه برای بازشدن ریه‌ها؛
- درد و بی‌حسی در پاها (بر اثر فشار بر اعصاب)؛
- خستگی ناشی از کشیدگی عضلات.
تشخیص اسکولیوز
معاینه فیزیکی ستون فقرات اولین کاری است که پزشک انجام می‌دهد. پزشک همچنین ممکن است از تصویربرداری برای مشاهده دقیق ستون فقرات استفاده کند.
۱. معاینه فیزیکی
پزشک در چند حالت شما را معاینه می‌کند. ابتدا در حالی که ایستاده‌اید و بازوهایتان در کنار هم قرار دارند، پشت شما را مشاهده می‌کند. سپس انحنا یا کجی ستون فقرات و متقارن‌بودن آن را بررسی می‌کند. سپس همین مراحل را در حالی تکرار می‌کند که به جلو خم شده‌اید.
۲. تصویربرداری
روشهای تصویربرداری برای بررسی اسکولیوز عبارت‌اند از:
- تصویربرداری اشعه ایکس از ستون فقرات؛
- اسکن ام آر آی (MRI)؛
- سی تی اسکن (CT Scan)؛
- اسکن استخوانی. (این روش از طریق تزریق یک محلول رادیواکتیو به خون، کمک می‌کند تا مناطقی با گردش خون افزایش‌یافته و ناهنجاری‌های ستون فقرات تشخیص داده شوند.)
پیشگیری از اسکولیوز
متأسفانه هیچ راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. توجه داشته باشید که آسیب‌های ورزشی دوران کودکی و کوله‌پشتی‌های سنگین می‌توانند باعث درد کمر، شانه و گردن شوند، اما منجر به اسکولیوز نمی‌شوند. بنابراین با رفع آنها نمی‌توانید از بیماری پیشگیری کنید. همچنین نحوه ایستادن یا نشستن فرد احتمال ابتلا به این بیماری را بیشتر نمی‌کند.
درمان اسکولیوز
اسکولیوز خفیف معمولا نیازی به درمان ندارد، اما پزشک ممکن است از شما بخواهد دوره‌ای برای ویزیت و تصویربرداری رادیولوژی به او مراجعه کنید تا روند بیماری شما را تحت‌نظر داشته باشد. در موارد شدیدتر اسکولیوز، درمان به عوامل متعددی بستگی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها «درجه انحنای ستون فقرات» است. عوامل موثر دیگر عبارت‌اند از:
- سن بیمار و اینکه آیا فرد در سن رشد است یا خیر؛
- میزان و نوع انحنا،
- نوع اسکولیوز.
بریس و جراحی معمولا انتخاب‌های اول برای درمان اسکولیوز هستند.
۱. بریس
برای فردی که هنوز در سنین رشد است و انحنای بیش از ۲۵ تا ۴۰ درجه دارد، بریس گزینه مناسبی است. بریس باعث صاف‌شدن ستون فقرات نمی‌شود، بلکه از افزایش انحنا جلوگیری می‌کند. تأثیر این روش درمانی با تشخیص زودهنگام بیشتر می‌شود. پزشکان توصیه می‌کنند استفاده از بریس تا سن بلوغ ادامه یابد. مدت‌زمان استفاده از بریس در روز باید ۱۶ تا ۲۳ ساعت باشد و هرچه زمان استفاده از آن بیشتر باشد، اثربخشی نیز افزایش می‌یابد.
انواع بریس‌ها
- بریس زیر بغل: این بریس از پلاستیک ساخته شده است و برای درمان انحنای قسمت پایین ستون فقرات استفاده می‌شود.
- بریس میلواکی: این بریس از گردن شروع می‌شود و تمام تنه را می‌پوشاند و برای اسکولیوزی استفاده می‌شود که بریس زیر بغل نتواند آن را برطرف کند.
۲. جراحی
این درمان برای افرادی با انحنای بیشتر از ۴۰ درجه است. ممکن است گاهی برای بیمارانی با انحنای کمتر از ۴۰ درجه نیز جراحی اسکولیوز توصیه شود، مثلا برای افرادی که این بیماری باعث مختل‌شدن زندگی روزمره آنها شده است.
روش جراحی استاندارد در این بیماری، فیوژن (جوش‌دادن) ستون فقرات است. در این روش، پزشک با استفاده از گرافت استخوانی (که از استخوان یا موادی مانند آن تشکیل شده است)، میله و پیچ، مهره‌ها را به هم جوش می‌دهد. خطرات بالقوه جراحی فیوژن ستون فقرات عبارت‌اند از:
- خون‌ریزی بیش از حد؛
- بهبودنیافتن؛
- عفونت زخم؛
- درد؛
- آسیب عصبی.
۳. تسکین درد افراد مبتلا
برخی درمان‌ها مانند آب‌درمانی، ماساژ، تحریک الکتریکی عصب (الکتروتراپی که برای تسکین درد از طریق تحریک الکتریکی عصب از سطح پوست به کار می‌رود) و بریس‌های پشتی می‌توانند به کاهش درد این بیماران کمک کنند، اما برای اثبات اثر آنها تحقیقات بیشتری لازم است. چند روش معمول برای کاهش درد و ناراحتی عبارت‌اند از:
- ورزش و فعالیت بدنی: فعالیت بدنی و ورزش‌های کششی می‌توانند باعث بهبود سلامت عمومی و انعطاف‌پذیری فرد شوند، اما درمان اسکولیوز با ورزش به‌نتهایی ممکن نیست.
- داروهای مسکن: داروهای ضددرد مانند استامینوفن و ایبوپروفن می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.
- درمان کایروپراکتیک: درمان کایروپراکتیک نوعی روش درمان دستی است که بیشتر برای کاهش درد بیماران با مشکلات ستون فقرات به کار می‌رود. پژوهشی در سال ۲۰۱۱ نشان داد که این درمان می‌تواند باعث کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری افراد مبتلا به اسکولیوز شود.
سؤالات رایج
زندگی با اسکولیوز پیامدهای متعددی دارد. یکی از سؤالاتی که بیشتر نوجوانان مبتلا به اسکولیوز می‌پرسند، رابطه بین اسکولیوز و ازدواج است؛ آیا بیماری آنها می‌تواند بر روابط و ازدواج آنها در آینده تأثیر بگذارد؟
۱. آیا آمار ازدواج در افراد دچار اسکولیوز پایین‌تر است؟
تحقیقات نشان داده است که برخلاف باور عموم، میزان ازدواج در افراد مبتلا به این بیماری نه‌تنها کمتر از افراد سالم نیست، بلکه حتی ۳درصد بیشتر از آنهاست.
۲. آیا اسکولیوز باعث کاهش فعالیت‌های جنسی می‌شود؟
بر اساس پژوهش‌ها، با اینکه اختلالات جنسی بالینی چندانی در افراد مبتلا به اسکولیوز رخ نمی‌دهد، این افراد به‌دلیل کمبود اعتمادبه‌نفس در روابط جنسی خود دچار مشکلاتی می‌شوند. یکی از بیماران مبتلا تجربه خود را به اشتراک گذاشته است و بیان می‌کند که در دوران نوجوانی به‌دلیل این بیماری با چالش‌هایی مواجه بوده است. او بر این چالش‌ها غلبه کرده است و می‌گوید افراد دچار اسکولیوز می‌توانند مانند سایرین روابط جنسی داشته باشند و نباید اجازه دهند نظر دیگران باعث تضعیف اعتمادبه‌نفس آنها شود.
۳. آیا اسکولیوز بر بارداری اثر منفی می‌گذارد؟
تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به اسکولیوز در معرض خطر افزایش درد در دوران بارداری هستند، اما تعداد عمل‌‌های سزارین و عوارض پس از زایمان در آنها با زنان دیگر تفاوتی ندارد. از سوی دیگر، بی‌حسی اپیدورال در زنان با مهره‌های کمری جوش‌خورده مشکل است. اما به‌طور کلی اکثر زنان مبتلا به اسکولیوز مشکل خاصی برای بچه‌دارشدن ندارند.
۴. زندگی با اسکولیوز در بلندمدت چگونه است؟
زندگی با اسکولیوز می‌تواند دشوار باشد و بستگی به شدت انحنا دارد. در موارد خفیف تا متوسط این بیماری، فعالیت‌ها و عملکردهای روزمره فرد تحت‌تأثیر قرار نمی‌گیرند، اما در موارد شدید ممکن است فرد محدودیت‌های فیزیکی زیادی داشته باشد.
شما بگویید
شما یا نزدیکانتان هم دچار این بیماری شده‌اید؟ برای درمان آن چه کارهایی انجام داده‌اید؟ لطفا نظر خود را برای ما بنویسید و این مقاله را با دوستان و آشنایان خود به اشتراک بگذارید.
