پیچ خوردگی مچ پا یکی از صدمات رایجی است که احتمالا همه ما حداقل ۱ بار دچارش شده‌ایم. در این مقاله، هرآنچه را باید درباره این آسیب و روش‌های درمانش بدانید، برایتان نوشته‌ایم.
انواع پیچ‌خوردگی
وقتی یکی از رباط‌های اطراف مفاصل دچار کشیدگی یا پارگی می‌شود، پیچ‌خوردگی رخ می‌دهد. احتمال پیچ‌خوردگی هرکدام از رباط‌های بدن وجود دارد، اما شایع‌ترین آنها پیچ خوردگی مچ دست، پا و زانوست که معمولا بر اثر زمین خوردن رخ می‌دهند.
پیچ خوردگی مچ دست زمانی رخ می‌دهد که موقع افتادن روی دست‌تان فرود می‌آیید و پیچ خوردگی زانو هم وقتی که پایتان ناگهان پیچ می‌خورد و باعث زمین‌خوردن شما می‌شود. در هر ۲ حالت، رباط‌های اطراف استخوان‌های زانو یا مچ دست دچار کشیدگی یا پارگی می‌شوند.
انواع پیچ‌خوردگی مچ پا
مفصل مچ پا پای شما را به ساق پا متصل می‌کند. ۳ رباط استخوان‌های مچ پا را محکم سر جای خود نگه داشته‌اند و از جابه‌جاشدن آنها پیشگیری می‌کنند. وقتی یکی از این ۳ رباط بیش از حد کشیده یا پاره شود، مچ پا دچار پیچ‌خوردگی می‌شود. البته برخی از افراد پیچ‌خوردگی را با رگ‌به‌رگ‌شدن اشتباه می‌گیرند.
پیچ‌خوردگی مچ پا بر اساس شدت به ۳ دسته تقسیم می‌شود:
- آسیب خفیف (گرید ۱): در این حالت رباط‌های مچ پا فقط دچار کشیدگی می‌شوند نه پارگی. به همین دلیل در این حالت مچ پا ثابت است و فقط کمی احساس درد و سفتی در مچ پایتان خواهید داشت.
- آسیب متوسط (گرید ۲): در این حالت، یک یا چند رباط تا حدی پاره می‌شوند و مچ پا ثبات ندارد و نمی‌توانید آن را به‌اندازه معمول حرکت دهید. تورم و درد متوسط مچ پا از علائم این نوع پیچ‌خوردگی‌اند.
- آسیب شدید (گرید ۳): در این حالت یک یا چند رباط کاملا پاره می‌شوند، مچ پا اصلا ثبات ندارد و نه‌تنها نمی‌توانید آن را تکان دهید، بلکه به‌شدت هم درد می‌کند.
علل پیچ خوردگی مچ پا
کشیدگی بیش از حد مچ پا به رباط‌های اطراف آن صدمه می‌زند. این وضعیت معمولا مواقعی پیش می‌آید که پا به‌سمت داخل یا بیرون می‌چرخد. معمولا پیچ‌خوردگی در این موقعیت‌ها رخ می‌دهد:
- هنگام دویدن و بالا یا پایین رفتن از پلکان.
- موقع راه‌رفتن روی سطح ناصاف مانند وقتی پا داخل چاله فرو می‌رود.
- هنگام ورزش، به‌خصوص ورزش‌هایی مثل فوتبال و بسکتبال.
چه عواملی احتمال پیچ‌خوردگی مچ پا را بیشتر می‌کنند؟
زنان و کودکان و نوجوانان معمولا در برابر پیچ‌خوردگی مچ پا آسیب‌پذیرترند. همچنین برخی عوامل شما را در معرض خطر پیچ‌خوردگی مچ پا قرار می‌دهند. از جمله:
- ورزش، بهویژه در فضاهای سرپوشیده.
- مشکل تعادل.
- پوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند یا نامناسب.
- داشتن مچ پای ضعیف یا سفت بر اثر صدمات قبلی.
علائم پیچ خوردگی مچ پا
- تورم و کبودی: ممکن است مچ پایتان پس از کشیدگی آن‌قدر متورم شود که وقتی با انگشت‌تان به آن ناحیه فشار می‌آورید، جای فرورفتگی باقی بماند.
- درد: عصب‌ها پس از کشیدگی، حساس و دردناک می‌شوند. در این حالت، ممکن است وقتی به مفصل فشار وارد می‌کنید یا پای خود را به جهت‌های مختلفی حرکت می‌دهید، راه می‌روید و می‌ایستید، درد بیشتر شود.
- قرمزی و گرمی: وقتی مچ پا دچار پیچ‌خوردگی می‌شود، خون بیشتری به‌سمت ناحیه صدمه‌دیده جریان پیدا می‌کند و ناحیه صدمه‌دیده قرمز و گرم می‌شود.
- بی‌ثباتی مفصل: وقتی رباط مچ پا کامل پاره شود، مفصل دچار ضعف و بی‌ثباتی می‌شود.
- مشکل راه‌رفتن: پیچ‌خوردگی مقدار حرکت مچ پا را محدود می‌کند.
تشخیص پیچ‌خوردگی مچ پا
هر زمان که مچ پایتان پیچ خورد، حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک ابتدا مچ پایتان را معاینه می‌کند تا مطمئن شود مچ نشکسته باشد یا آسیب جدی دیگری ندیده باشد. هنگام معاینه، وضعیت عصب‌ها و رگ‌های خونی پا و تاندون (زردپی) آشیل هم بررسی می‌شود. البته اگر پیچ خوردگی مچ پا خیلی شدید باشد، پزشک با تصویربرداری وضعیت استخوان‌های پا را هم بررسی می‌کند:
- ام‌آر‌آی: با تصویربرداری ام‌آر‌آی می‌توان داخل بدن را مشاهده کرد. اگر رباط یا غضروفی در بدن صدمه دیده باشد یا قسمت‌هایی از استخوان‌ها شکسته باشند یا ترک خورده باشند، با این تصویربرداری مشخص می‌شود.
- سونوگرافی: پزشک با استفاده از سونوگرافی می‌تواند وضعیت رباط‌های مچ پایتان را به‌خوبی بررسی کند.
- سی‌تی‌اسکن: با عکس‌برداری اشعه ایکس می‌توان تصاویر دقیقی از استخوان‌ها به دست آورد و وضعیت آنها را بررسی کرد.
یادتان باشد پس از پیچ‌خوردگی مچ پا، حتما به پزشک مراجعه کنید چراکه اگر این آسیب بدون درمان رها شود، ممکن است به مشکلی حادتر بدل شود یا باز هم بارها دچار پیچ‌خوردگی شوید. مشکلات حاد ناشی از پیچ خوردگی مچ پا عبارت‌اند از:
- مفصل بی‌ثبات؛
- درد مزمن؛
- ابتلا به آرتروز؛
- صدمه به مچ پای دیگر به‌دلیل تغییر نحوه راه‌رفتن.
درمان خانگی پیچ‌خوردگی مچ پا
درمان هر نوع صدمه و جراحت زمان‌بر است و نباید تصور کنید که پیچ‌خوردگی مچ پا یک‌شبه درمان می‌شود. صبوری، مراقبت مناسب و استراحت به‌اندازه کافی، بهبود مچ پا را سرعت می‌بخشند.
درمان خانگی پیچ‌خوردگی مچ پا بیشتر مناسب افرادی است که دچار صدمات خفیف شده‌اند. البته درمان پیچ خوردگی مچ پا در منزل راحت و بی‌دردسر است و در ادامه برخی از اقدامات لازم را توضیح می‌دهیم.
۱. استراحت
وقتی مچ پا پیچ می‌خورد و بافت‌های آن ملتهب می‌شوند، اولین و مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید، استراحت و ثابت نگه‌داشتن مچ پایتان است. می‌توان با استفاده از بریس (Brace) یا آتل مفصل مچ پا را بی‌حرکت نگه داشت.
۲. یخ
یکی از رایج‌ترین اقدامات بعد از پیچ خوردگی مچ پا استفاده از یخ است. احتمالا بهترین درمان خانگی استفاده از یخ است. باید یخ را روی مچ پای خود قرار دهید تا از سرعت جریان خون بکاهید و این‌طوری از تورم، قرمزی و داغی محل آسیب‌دیده کم کنید. در ضمن اگر بلافاصله پس از پیچ‌خوردگی مچ پا روی آن یخ قرار دهید، از بروز التهاب پیشگیری می‌کنید.
۳. فشار
با استفاده از باندهای کشی، مچ پا را محکم ببندید تا فشار ناشی از باند از تورم احتمالی مچ پا بکاهد. البته مراقب باشید باند را آن‌قدر محکم نبندید که جلوی جریان خون را بگیرد.
۴. بالا نگه‌داشتن پا
مچ پای صدمه‌دیده را تا حد امکان بالا نگه دارید. این کار مایع اضافی جمع‌شده در ناحیه صدمه‌دیده را دوباره جذب بدن می‌کند.
۵. داروهای بدون نسخه
اگر درد و تورم مچ پا بسیار آزاردهنده بود، می‌توانید از داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای تسکین درد و تورم استفاده کنید. پماد برای پیچ خوردگی مچ پا هم وجود دارد و می‌توانید با استفاده از آن از درد و ناراحتی مچ پای صدمه‌دیده بکاهید.
۶. ورزش‌های ملایم
هرگز بدون توصیه پزشک یا فورا پس از صدمه‌دیدن سراغ ورزش نروید. البته بعد از مدتی استراحت، در صورت خفیف یا متوسط‌بودن شدت پیچ‌خوردگی مچ پا، می‌توانید بعضی ورزش‌های ساده و ملایم را شروع کنید. ورزش سرعت درمان را زیاد می‌کند. البته مراقب باشید ورزش‌هایی را انجام ندهید که مچ پایتان را در معرض پیچ‌خوردگی دوباره قرار می‌دهند. اجازه دهید روند درمان به‌خوبی طی شود.
درمان‌های پزشکی
اگر آسیب شدید باشد، نمی‌توانید از درمان‌های خانگی استفاده کنید و حتما باید به پزشک مراجعه کنید. در این حالت ممکن است مجبور باشید ۱ تا ۲ هفته مچ پایتان را ثابت نگه دارید و موقع حرکت از عصای زیربغل استفاده کنید تا مچ پایتان را روی زمین نگذارید.
بعد از اینکه پیچ‌خوردگی درمان شد، شاید مجبور به انجام فیزیوتراپی شوید تا انعطاف‌پذیری و قدرت مچ پایتان بازگردد. در ضمن اگر پیچ‌خوردگی مچ پا سبب پارگی رباط‌ها شده باشد، درمان آن ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد.
پیشگیری از پیچ خوردگی مچ پا
- مچ پاهایتان را قوی و منعطف نگه دارید. می‌توانید ورزش‌های منعطف نگه‌داشتن مچ پا را از پزشک یا فیزیوتراپیست بیاموزید.
- برای هر فعالیتی، بهویژه فعالیت‌های ورزشی، کفش مناسب به پا کنید.
- موقع راه‌رفتن یا ورزش‌کردن، مراقب سطوح ناصاف باشید
کلام آخر
مدت‌زمان درمان پیچ‌خوردگی مچ پا به شدت آسیب بستگی دارد و از ۳ هفته تا ۶ ماه طول می‌کشد. خوشبختانه بیشتر جراحت‌ها بدون دردسر درمان می‌شوند، اما تقریبا یک‌سوم از افراد برای درمان کامل به ۱ سال زمان نیاز دارند. بنابراین هرگاه دچار این نوع صدمه شدید، صبر و تحمل پیشه کنید تا دوره درمانتان کامل شود.
اگر شما هم تجربه‌ای در این زمینه دارید و با به‌کارگیری روشی زودتر درمان شده‌اید، خوشحال می‌شویم نظرات خود را با ما هم در میان بگذارید.
