شاید شما هم در بعضی شرایط بی‌حسی یا گزگزی خاص را دست‌تان احساس کرده باشید. تونل کارپال گذرگاهی باریک در مچ است که توسط استخوان و رباط کف دست احاطه می‌شود. زمانی که عصب میانی داخل این تونل تحت فشار باشد، دچار علائمی مثل بی‌حسی، گزگز و ضعف دست و بازو می‌شوید که ممکن است به سندرم تونل کارپال منجر شود. می‌‌دانید این سندرم در چه شرایطی ایجاد می‌شود و درمان آن چیست؟ برای آشنایی بیشتر با این عارضه تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
علت سندرم تونل کارپال چیست
عصب میانی از طریق گذرگاهی در مچ دست به‌نام تونل کارپال از ساعد به کف دست می‌رود و حس کف دست و انگشتان دست، به‌جز انگشت کوچک، را ایجاد می‌کند. همچنین پیام‌های عصبی لازم برای حرکت عضلات پایه انگشت شست (عملکرد حرکتی) را فراهم می‌کند. هرچیزی که موجب فشارآمدن به عصب میانی یا تحریکش در این فضا شود، می‌تواند زمینه‌ساز این سندرم باشد. مثلا شکستگی مچ دست می‌تواند تونل کارپال را باریک و عصب را تحریک کند یا آرتریت روماتوئید می‌تواند موجب ورم و التهاب عصب شود. البته در بسیاری از موارد، سندرم تونل کارپال فقط یک علت ندارد و چند عامل در کنار هم در ایجاد این بیماری نقش دارند.
عوامل زمینه‌ساز سندرم تونل کارپال
عوامل مختلفی در ایجاد سندرم تونل کارپال نقش دارند. هرکدام از این عوامل ممکن است به‌تنهایی در ایجاد سندرم نقش نداشته باشند، اما می‌توانند احتمال التهاب و آسیب عصب میانی را افزایش دهند. این عوامل عبارت‌اند از:
- آناتومی بدن: شکستگی، جابه‌جایی و التهاب مچ دست همراه با تغییر شکل استخوان می‌تواند فضای تونل کارپال را تغییر داده و عصب میانی را تحت‌فشار قرار دهد. احتمال ابتلا به این سندرم در افرادی که تونل کارپال کوچکی دارند بیشتر است.
- جنسیت: سندرم تونل کارپال در زنان شایع‌تر است. ممکن است این مسئله به‌علت کوچک‌تربودن فضای تونل کارپال زنان از مردان باشد.
- بیماری‌های آسیب‌زننده به عصب: بعضی از بیماری‌های مزمن مثل دیابت می‌توانند احتمال آسیب عصبی از جمله آسیب عصب میانی را بیشتر کنند.
- بیماری‌های التهابی: آرتریت روماتوئید و سایر بیماری‌های التهابی می‌توانند روی پوشش اطراف تاندون مچ دست اثر بگذارند و به عصب میانی فشار وارد کنند.
- داروها: بعضی تحقیقات حاکی از ارتباط بین این سندرم و مصرف آناستروزول (نوعی داروی سرطان سینه) هستند.
- چاقی: افزایش وزن می‌تواند به عصب میانی فشار وارد کند.
- تغییرات مایعات بدن: احتباس مایعات فشار تونل کارپال را بیشتر می‌کند و موجب التهاب عصب میانی می‌شود. این مسئله در دوران بارداری شایع است و معمولا بعد از بارداری خودبه‌خود برطرف می‌شود.
- شرایط خاص: شرایطی مثل یائسگی، اختلال تیروئید، نارسایی کلیه و لنف ادم احتمال سندرم تونل کارپال را بیشتر می‌کنند.
- عوامل کاری: کار با ابزارهای لرزنده یا کار در خطوط مونتاژ که نیاز به خم‌شدن طولانی و مداوم مچ دست دارند، می‌تواند فشاری مخرب به عصب میانی یا مچ دست وارد کند و موجب آسیب عصبی شود، به‌خصوص اگر این کار در محیط سرد انجام شود.
به نظر می‌رسد که استفاده از ماوس کامپیوتر به‌جای صفحه کلید آن نیز می‌تواند مشکل‌ساز شود. اما در این باره تحقیقات کافی انجام نشده است.
علائم سندرم تونل کارپال
علائم سندرم تونل کارپال معمولا به‌تدریج بروز می‌کنند، از جمله:
- گزگز یا بی‌حسی: ممکن است این حالت را در انگشتان یا کف دست احساس کنید. معمولا انگشت شست، اشاره، میانی و انگشت حلقه تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند و انگشت کوچک مشکلی ندارد. همچنین ممکن است احساسی مثل شوک الکتریکی در این انگشتان داشته باشید. این احساس ممکن است از مچ دست به بازو منتقل شود. این علائم اغلب در زمان نگه‌داشتن فرمان، تلفن، روزنامه یا در زمان خواب بروز می‌کنند.
- ضعف: ممکن است دچار ضعف دست شوید یا اجسام از دست شما بیفتند. این مسئله می‌تواند به‌علت بی‌حسی دست یا ضعف عضلات نگه‌دارنده در انگشت شست باشد. این عضلات معمولا با عصب میانی کنترل می‌شوند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر علائم سندرم تونل کارپال را دارید و این علائم فعالیت روزمره و الگوی خواب شما را دچار اختلال کرده‌اند، به پزشک مراجعه کنید. سندرم تونل کارپال درمان‌نشده ممکن است منجر به آسیب دائمی عصب و عضله شود.
تشخیص سندرم تونل کارپال
ممکن است پزشک یا پرسیدن چند سؤال و انجام چند آزمایش سندرم تونل کارپال را تشخیص دهد، مثل:
- سابقه علائم: توجه به علائمی مثل درگیرنشدن انگشت کوچک، احساس بی‌حسی و ضعف در سایر انگشتان در زمان رانندگی، نگه‌داشتن تلفن یا روزنامه.
- بررسی بالینی: شامل بررسی حس انگشتان و کشیدگی عضلات دست یا خم‌کردن مچ دست و واردکردن فشار به عصب میانی.
- عکس‌برداری: برای بررسی التهاب یا شکستگی. (این آزمایش برای تشخیص خود سندرم مناسب نیست.)
- سونوگرافی: برای دیدن تصویری خوب از استخوان و عصب با هدف تشخیص فشار روی عصب.
- الکترومایوگرافی: برای اندازه‌گیری تخلیه الکتریکی کوچک ایجاد شده در عضلات. (در این آزمایش، سوزن‌های کوچکی به عضلاتی خاص وارد می‌شوند تا فعالیت الکتریکی در زمان انقباض و استراحت عضله ارزیابی شود. با این آزمایش می‌توان آسیب عضلات تحت کنترل عصب میانی را مشخص کرد و احتمال سایر بیماری‌ها را رد کرد.)
- بررسی هدایت عصبی: دو الکترود کوچک روی پوست قرار می‌گیرند و با واردکردن شوکی کوچک، هدایت الکتریکی در تونل کارپال بررسی می‌شود. این آزمایش به تشخیص بیماری و ردکردن سایر گزینه‌ها کمک می‌کند.
درمان سندرم تونل کارپال
به‌محض ایجاد سندرم درمان را شروع کنید. در مراحل ابتدایی بیماری، اقداماتی ساده می‌توانند سبب ازبین‌رفتن بیماری شوند، از جمله:
- استراحت‌دادن به دست؛
- پرهیز از فعالیت‌هایی که علائم را بدتر می‌کنند؛
- استفاده از کمپرس سرد برای کاهش ورم.
برای دردهای خفیف تا متوسط می‌توانید از روش‌های دیگری استفاده کنید، مانند:
- مچ‌بند مخصوص زمان خواب؛
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن؛
- کورتیکواستروئیدهای تزریقی برای کاهش التهاب و ورم.
در موارد شدید سندرم تونل کارپال و زمانی که علائم با به هیچ روشی بهتر نمی‌شوند، جراحی گزینه مناسبی به نظر می‌رسد که به ۲ روش مختلف انجام می‌شود:
- جراحی اندوسکوپی: پزشک از دوربینی کوچک که وارد دست می‌شود، برای مشاهده تونل کارپال استفاده می‌کند. این جراحی با ایجاد ۱ یا ۲ سوراخ کوچک در مچ دست انجام می‌شود و از جراحی باز درد کمتری دارد.
- جراحی باز: جراح با ایجاد برش در کف دست و بریدن لیگامان، عصب را آزاد می‌کند.
خطر عمل سندرم تونل کارپال
- خونریزی؛
- آسیب به عصب میانی یا اعصاب و عروق خونی نزدیک به آن؛
- عفونت زخم؛
- جای زخمی که با لمس درد می‌گیرد.
سبک زندگی مناسب برای مهار علائم
برای خلاصی از علائم سندرم تونل کارپال می‌توانید چند کار ساده انجام دهید، از جمله:
- در زمان انجام فعالیت‌های تکراری، مدام استراحت‌های کوتاه به دست‌تان بدهید.
- وزنتان را کم کنید.
- مچ دست‌تان را بچرخانید و کف دست و انگشتانتان را بکشید.
- از مسکن‌هایی مثل آسپرین و ایبوپروفن استفاده کنید.
- از مچ‌بند استفاده کنید.
- روی دست‌تان نخوابید.
- ورزش‌هایی مثل یوگا انجام دهید.
- نرمش‌های مخصوص دست را انجام دهید.
پیشگیری از سندرم تونل کارپال
هیچ راهی برای پیشگیری از سندرم تونل کارپال وجود ندارد، اما می‌توانید با انجام چند روش فشار روی دست و مچ دست را به حداقل برسانید، از جمله:
- فشار را کم و مچ را آزاد کنید: مثلا اگر با صندوق پول یا صفحه‌کلید کار می‌کنید، کلیدها را به‌آرامی فشار دهید. برای نوشتن‌های طولانی از خودکار بزرگ و روان استفاده کنید و با فشار کمی بنویسید.
- استراحت کوتاه و مداوم داشته باشید: هر چند وقت یک بار به‌آرامی دست و مچتان را بکشید و خم کنید. در صورت امکان کار جایگزین انجام دهید. این اقدام به‌خصوص در زمان کار با ابزارهای لرزان یا انجام کارهای نیازمند فشار زیاد اهمیت دارد. حتی چند دقیقه استراحت در ساعت هم تفاوت ایجاد می‌کند.
- به وضعیت مچتان دقت کنید: از خم‌کردن همیشگی مچ دست به‌سمت بالا یا پایین خودداری کنید. وضعیت میانی بهترین حالت است. صفحه‌کلید را در ارتفاع آرنج یا کمی پایین‌تر نگه دارید.
- به وضعیت بدنتان دقت کنید: در وضعیت بدنی نادرست شانه‌ها به‌سمت جلو خم می‌شوند، گردن و عضلات شانه کوتاه می‌شوند و به عصب گردن فشار وارد می‌شود. در این حالت، ممکن است به مچ دست، انگشتان و گردن فشار وارد شود و گردن‌درد بگیرید.
- ماوس کامپیوتر را عوض کنید: مطمئن شوید که ماوس کامپیوتر شما راحت است و به مچ دست‌تان فشار وارد نمی‌کند.
- دست‌هایتان را گرم نگه دارید: کارکردن در هوای سرد می‌تواند موجب درد و سختی دست شود. اگر نمی‌توانید دمای محیط کار را تنظیم کنید، می‌توانید از دستکش‌های بدون انگشت استفاده کنید تا کف و مچ دست‌تان گرم بماند.
شما بگویید
شما چه روشی برای مهار سندرم تونل کارپال و کاهش علائم آن می‌شناسید؟ آیا تابه‌حال دچار این عارضه شده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستی مبتلا به این سندرم به اشتراک بگذارید.
