ملانوما که به‌معنای «تومور سیاه» است، خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است. این عارضه به‌سرعت رشد می‌کند و توانایی گسترش به هر اندامی را دارد. هرآنچه لازم است درباره این بیماری بدانید، در این مقاله خواهید خواند.
ملانوما چیست؟
بیماری ملانوما از سلول‌های پوستی به‌نام ملانوسیت نشئت می‌گیرد. این سلول‌ها ملانین تولید می‌کنند، رنگدانه تیره‌ای که به پوست رنگ می‌دهد. بیشتر ملانوم‌ها سیاه یا قهوه‌ای هستند، اما برخی از آنها صورتی، قرمز، بنفش یا هم‌رنگ پوست‌اند.
ملانوما فقط حدود ۱درصد از کل سرطان‌های پوست را تشکیل می‌دهد، اما مسبب بیشتر مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان پوست است. این سرطان یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در افراد زیر ۳۰ سال است، به‌ویژه در زنان جوان. بروز ملانومای پوستی در چند سال گذشته افزایش چشمگیری یافته است. طبق تحقیقات، قرارگرفتن در معرض اشعه فرابنفش (UV) یکی از علل اصلی افزایش تعداد ابتلا به ملانومای پوستی است.
ملانوما ممکن است در هر ناحیه‌ای از بدن، حتی روی چشم‌ها و اندام‌های داخلی، ایجاد شود. مردان بیشتر مستعد ابتلا به ملانوما در قسمت بالای کمرند و زنان بیشتر در قسمت پاهایشان دچار این عارضه می‌شوند.
علائم ملانوما
ملانومای پوستی ممکن است به‌صورت خال، لکه پوسته‌پوسته‌شده، زخم باز یا برآمدگی ظاهر شود. علائم سرطان ملانوما یا خال و لکه‌ای که مشکوک به ملانوماست، عبارت‌اند از:
- تقارن‌نداشتن: یک نیمه خال با نیمه دیگرش مطابقت ندارد.
- لبه‌ها: لبه‌های خال صاف نیستند.
- رنگ: رنگ خال سایه‌روشنی از رنگ‌های قهوه‌ای، سیاه، خاکستری، قرمز یا سفید است.
- قطر: قطر خال یا لکه بزرگ‌تر از ۶ میلی‌متر است.
- تغییر: خال یا لکه به‌تازگی ایجاد شده است یا مدام اندازه، شکل یا رنگش تغییر می‌کند.
علل بیماری ملانوما
به‌نظر بیشتر متخصصان، یکی از عوامل اصلی ابتلا به ملانومای پوستی قرارگرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید و آفتاب‌سوختگی است. طبق آمار، ۸۶درصد ملانوماها توسط اشعه فرابنفش ایجاد می‌شوند. قرارگرفتن در معرض اشعه فرابنفش می‌تواند به دی‌اِن‌اِی سلول آسیب برساند و تغییراتی در ژن‌های خاصی ایجاد کند که بر نحوه رشد و تقسیم سلول‌ها اثر می‌گذارند. مشکلات زمانی بروز می‌کنند که دی‌اِن‌اِی پوست آسیب ببیند و سلول‌هایش شروع به تولیدمثل کنند.
اشعه فرابنفش سولاریوم (فرایند برنزه‌کردن) نیز خطر ابتلا به ملانوما را افزایش می‌دهد و سازمان جهانی بهداشت آن را عاملی سرطان‌زا معرفی می‌کند.
اگرچه هر کسی ممکن است به ملانوما مبتلا شود، احتمال ابتلا به این بیماری در این افراد بیشتر است:
- دارای سابقه شخصی ملانومای پوستی؛
- دارای سابقه خانوادگی ملانومای پوستی؛
- قرارگرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید؛
- سولاریوم؛
- سیستم ایمنی ضعیف؛
- افرادی که پوست روشن، کک‌ومک، موهای بلوند یا قرمز و چشمان آبی دارند.
ملانوما در افراد سفیدپوست شایع‌تر است، اما ممکن است دیگران را هم درگیر کند. افرادی که پوست تیره‌تری دارند اغلب به ملانوم ناخن، کف دست و کف پا مبتلا می‌شوند.
تشخیص ملانوما
یکی از روش‌های معمول برای تشخیص سرطان ملانوما بیوپسی (نمونه‌برداری) است. پزشک قسمتی از پوست خال یا لکه را برمی‌دارد و آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا ببیند سلول‌های سرطانی در آن وجود دارند یا خیر.
اگر در نمونه‌برداری شواهدی از سلول‌های ملانوما پیدا شود، در مرحله بعد پزشک بررسی می‌کند که ملانومای پوستی گسترش یافته است یا خیر. پس از تشخیص، ملانوما بر اساس چندین عامل (مانند میزان گسترش و شکل ظاهری آن در زیر میکروسکوپ) طبقه‌بندی می‌شود. ضخامت تومور مهم‌ترین مشخصه در پیش‌بینی نتایج است.
مراحل ملانوما
- مرحله ۰: ملانوما فقط در لایه بالایی پوست (اپیدرم) قرار دارد.
- مرحله ۱: ملانومای اولیه و کم‌خطر بدون شواهدی از گسترش. این نوع ملانوما با جراحی قابل‌درمان است.
- مرحله ۲: علائم پیشرفت مشاهده می‌شوند، اما شواهدی از گسترش آن وجود ندارد.
- مرحله ۳: ملانوما به پوست یا غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است.
- مرحله ۴: ملانوما به غدد لنفاوی دورتر یا اندام‌های داخلی گسترش یافته است.
ممکن است پزشک برای تعیین مرحله ملانومای پوستی از این روش‌ها استفاده کند:
- بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان: بیماران مبتلا به ملانومای عمیق‌تر از ۰٫۸ میلی‌متر ممکن است نیاز به بیوپسی از غدد لنفاوی نگهبان داشته باشند تا مشخص شود که آیا ملانوما گسترش یافته است یا خیر.
- سی‌تی‌اسکن: سی‌تی‌اسکن نشان می‌دهد که ملانوما در اندام‌های داخلی فرد وجود دارد یا خیر.
- ام‌آرآی: اسکن MRI برای بررسی تومورهای ملانوما در مغز یا نخاع استفاده می‌شود.
- اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون (PET): اسکن PET وجود ملانوما در غدد لنفاوی و سایر قسمت‌های بدن را بررسی می‌کند که از نقطه اصلی دور هستند.
- آزمایش خون: ممکن است از آزمایش خون برای اندازه‌گیری لاکتات دهیدروژناز (LDH) قبل از درمان استفاده شود.
درمان ملانوما
درمان ملانومای پوستی به مرحله آن و سلامت عمومی فرد بستگی دارد.
- جراحی: معمولا درمان اصلی ملانومای پوستی جراحی است. در روش جراحی، متخصص پوست با یک بی‌حس‌کننده موضعی پوست را بی‌حس می‌کند و ملانوما و پوست سالم اطراف آن را برمی‌دارد. موارد پیشرفته‌تر ممکن است علاوه بر جراحی، به انواع دیگری از درمان هم نیاز داشته باشند.
- لنفادنکتومی: در مواردی که ملانوما گسترش یافته است، ممکن است نیاز باشد که غدد لنفاوی نزدیک محل تشخیص اولیه برداشته شوند. این روش از گسترش آن به سایر نواحی بدن جلوگیری کند.
- متاستازکتومی: متاستازکتومی برای برداشتن قطعات کوچک ملانوما از اندام‌ها استفاده می‌شود.
- درمان هدفمند سرطان: در این گزینه درمانی، برای حمله به سلول‌های سرطانی خاص دارو تجویز می‌شود. این رویکرد هدفمند به دنبال سلول‌های سرطانی می‌رود و سلول‌های سالم را دست‌نخورده باقی می‌گذارد.
- پرتودرمانی: از پرتودرمانی برای حمله به سلول‌های سرطانی و کوچک‌کردن تومورها استفاده می‌شود.
- ایمونوتراپی: ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را برای کمک به مبارزه با سرطان تحریک می‌کند.
آیا می‌توان از ملانوما پیشگیری کرد؟
برخی از راهکارهای پیشگیری از ابتلا به ملانوما عبارت‌اند از:
- از قرارگرفتن در معرض آفتاب شدید خودداری کنید، مخصوصا از ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر.
- از سولاریوم استفاده نکنید.
- در صورت امکان، بیرون از خانه کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی استفاده کنید و پیراهن آستین بلند بپوشید.
- از ضدآفتابی با SPF ۳۰ یا بالاتر استفاده کنید و اگر شنا می‌کنید یا عرق می‌کنید، هر ۱٫۵ ساعت دوباره آن را به پوست خود بمالید.
- برای کودکان خردسال و نوزادان بالای ۶ ماه هم ضدآفتاب بزنید.
آیا تغییر رژیم غذایی برای پیشگیری از ملانوما مؤثر است؟
شکی نیست که رژیم غذایی سالم می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند. داشتن سیستم ایمنی قوی برای کمک به بدن در مبارزه با بیماری مهم است. طبق برخی تحقیقات، رژیم غذایی مدیترانه‌ای انتخابی سالم است که ممکن است به جلوگیری از پیشرفت سرطان کمک کند. برخی از غذاهای سالم برای پوست و سیستم ایمنی که باید موردتوجه قرار گیرند، عبارت‌اند از:
- نوشیدن روزانه چای. پلی‌فنول‌های موجود در چای به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. چای سبز بیشتر از چای سیاه حاوی پلی‌فنول است.
- مصرف زیاد سبزیجات مانند هویج، سبزیجات چلیپایی و برگ‌دار.
- ۱ بار در هفته مصرف ماهی.
طبق تحقیقات اخیر، بین دریافت آنتی‌اکسیدان از غذاهای تازه و عدم ابتلا به این بیماری ارتباط مستقیمی وجود دارد.
شما بگویید
خودتان یا اطرافیانتان تجربه‌ای در زمینه ابتلا به ملانومای پوستی دارید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
