یکی از مهم‌ترین بیماری‌های زنان که ۹۰ درصد از طریق عفونت‌های مقاربتی منتقل می‌شود، بیماری التهابی لگن یا عفونت لگنی است. این عارضه جدی با درگیرکردن قسمت فوقانی سیستم تولید مثل، باعث مشکلات بارداری، ناباروری و درد مزمن لگن می‌شود و سلامت زنان را به خطر می‌اندازد. در این راهنما درباره علائم این عارضه و راه‌های انتقال آن می‌خوانیم و روش‌های پیشگیری از آن را مرور می‌کنیم.
معرفی بیماری التهابی لگن
بیماری التهابی لگن «Pelvic inflammatory disease» (به‌اختصار PID) عفونت جدی در ناحیه رحم، لوله‌های فالوپ و یا تخمدان‌هاست که بیشتر مواقع با ورود باکتری‌های ناشی از عفونت‌های مقاربتی به محیط واژن اتفاق می‌افتد یا ناشی از باکتری‌های طبیعی محیط اندام تناسلی است. این بیماری التهابی واگیردار با درد ناحیه شکم و لگن همراه است و در صورت درمان نشدن، قدرت باروری فرد را به خطر می‌اندازد.
بیماری التهاب لگن در مردان
بیماری التهابی لگن یکی از بیماری‌های دستگاه تناسلی زنانه است که رحم و لوله‌های فالوپ را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و امکان بروز آن در مردان وجود ندارد اما باکتری‌های عامل سوزاک و کلامیدیا می‌توانند در بدن مردان وجود داشته و حین رابطه جنسی محافظت‌نشده به بدن زن منتقل شوند. بیماری‌های مقاربتی مردان را در معرض عوارض دیگر مثل التهاب یا عفونت پیشاب‌راه (اورتریت)، ورم یک یا هر دو بیضه (اورکیت) و التهاب غده پروستات (پروستاتیت) قرار می‌دهند.
کلامیدیا و سوزاک
سوزاک و کلامیدیا دو عفونت مقاربتی باکتریایی هستند که طی ارتباط جنسی حفاظت‌نشده، زنان و مردان را درگیر می‌کنند. این دو عفونت با اولین رابطه جنسی مقعدی، دهانی یا واژینال منتقل می‌شوند ولی خیلی وقت‌ها علائمی ندارند و فرد سال‌ها از ابتلا به آنها بی‌خبر است. به‌طور کلی علائم رایج این دو بیماری سوزش ادرار، درد ناحیه لگن، درد حین آمیزش، ترشحات سبز، زرد یا سفیدرنگ و خارش آلت تناسلی، واژن و یا مقعد است. اگر هم درمان نشوند، زمینه ناباروری و ابتلا به ایدز را فراهم می‌کنند.
علائم بیماری التهابی لگن
علائم التهاب لگن در زنان بیشتر وقت‌ها خفیف و جزئی است، به‌طوری که فرد تا مدت‌ها از وجود التهاب بی‌خبر است. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- درد یا حساسیت در نواحی شکم، زیر شکم و لگن؛
- ترشحات واژن (معمولا زرد یا سبز با بوی غیرعادی)؛
- تب و لرز؛
- تهوع و استفراغ؛
- رابطه جنسی دردناک؛
- سوزش ادرار؛
- قاعدگی نامنظم یا لکه‌بینی در طول ماه.
اگر التهاب لگن ناشی از سوزاک یا کلامیدیا باشد، ظهور علائم بیماری می‌تواند چند روز تا چند هفته طول بکشد. در غیر این صورت، شاید تا چند ماه خبری از نشانه‌های التهاب نباشد.
دلایل ابتلا به بیماری التهابی لگن
ورود باکتری به دستگاه تناسلی زمینه‌ساز التهاب لگن است. در ۹۰ درصد مواقع این باکتری‌ها ناشی از عفونت‌های مقاربتی سوزاک و کلامیدیا هستند که وارد رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها شده‌اند. با این حال، گاهی اوقات بر اثر زایمان، جراحی لگن، سقط جنین، نصب IUD یا دوش واژینال، باکتری‌های طبیعی محیط واژن با ورود به رحم زمینه التهاب را فراهم می‌کنند.
عوارض بیماری التهاب لگن
این بیماری هرقدر کهنه‌تر شود، اثرات و عوارض ناشی از آن جدی‌تر خواهد بود، تا جایی که به‌مرور زمان باعث ایجاد بافت اسکار در داخل لوله‌های فالوپ و عوارض دیگر می‌شود:
- درد مزمن لگن: شایع‌ترین عارضه بیماری التهابی لگن درد طولانی‌مدت است. تحقیقات نشان می‌دهند ۲۰ درصد مبتلایان دچار درد مزمن می‌شوند.
- حاملگی خارج از رحم: زخم ناشی از عفونت مسیر حرکت تخمک بارورشده به داخل رحم را می‌بندد و احتمال کاشت آن در لوله‌های فالوپ را بالا می‌برد.
- ناباروری: تقریبا ۱۰ درصد افراد مبتلا به PID قدرت باروری خود را از دست می‌دهند چون انسداد لوله‌های فالوپ به تخمک‌ها اجازه آزادشدن نمی‌دهد.
- آبسه لوله‌ای ـ تخمدان (TOA): این عفونت حاد لگنی در مراحل انتهایی این بیماری، بعد از دستکاری‌های رحمی یا عمل جراحی رخ می‌دهد.
روش‌های تشخیص التهاب لگن
برای تشخیص این عارضه آزمایش خاصی وجود ندارد و پزشک بعد از بررسی‌های متعدد، ابتلا به بیماری را تأیید می‌کند، برای مثال:
- سوابق پزشکی بیمار را می‌خواند و وضعیت سلامتی او را بررسی می‌کند؛
- ناحیه لگن و اندام تناسلی بیمار را معاینه می‌کند تا هرگونه حساسیت و آبسه را تشخیص دهد؛
- برای انجام آزمایش ترشحات واژن و بررسی باکتری‌های خاص، کشت واژینال انجام می‌دهد؛
- آزمایش خون، ادرار و بیماری‌های مقاربتی را تجویز می‌کند؛
- برای بررسی واضح‌تر محیط رحم، سونوگرافی، بیوپسی آندومتر یا لاپاراسکوپی انجام می‌دهد.
بارداری زنان مبتلا به التهاب لگن
ناباروری یکی از بزرگ‌ترین خطرات بیماری التهاب لگن است. مطالعات نشان می‌دهند از هر ۸ فرد مبتلا، ۱ نفر با مشکلات باروری دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و از هر ۱۰ نفر، ۱ نفر نابارور است!
باکتری‌های PID لوله‌های فالوپ را زخم و مسدود می‌کنند؛ در نتیجه، تخمک نمی‌تواند از این مسیر بسته عبور کند، به رحم برسد و توسط اسپرم بارور شود. از طرف دیگر، این بافت اسکار احتمال بارداری خارج از رحم را به‌شدت بالا می‌برد، به‌طوری که خطر این عارضه در زنان مبتلا به PID تا ۶ برابر بیشتر از بقیه است و اکثر آنها به سقط جنین ختم می‌شوند.
درمان بیماری التهابی لگن
پزشکان کنترل و درمان این بیماری را با تجویز آنتی‌بیوتیک خوراکی در دوره‌های ۱۴ روزه آغاز می‌کنند. خوشبختانه بخش زیادی از نشانه‌های این التهاب با مصرف آنتی‌بیوتیک از بین می‌رود. البته درمورد بیماران باردار یا کسانی که دچار عفونت شدید و آبسه لوله فالوپ و تخمدان هستند، دریافت آنتی‌بیوتیک با تزریق وریدی توصیه می‌شود. فراموش نکنید هدف از درمان، جلوگیری از پیشرفت بیماری است و آسیب‌هایی که تا اینجا به اندام داخلی بیمار وارد شده، خنثی نخواهد شد.
گاهی اوقات برای درمان عوارض PID مانند درد مزمن لگن و جای زخم، چاره‌ای به‌غیر از عمل جراحی نیست. اگر این نشانه‌ها بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک کماکان برقرار باشند یا آبسه رحم برطرف نشود، پزشک احتمالا انجام عمل جراحی را به بیمار توصیه می‌کند.
پیشگیری از التهاب لگن
ریشه بیماری التهابی لگن همیشه عفونت مقاربتی نیست اما می‌توان با رابطه جنسی سالم و امن، از رحم در برابر ورود باکتری‌های STI محافظت کرد. برای جلوگیری از التهاب لگن، این نکات را در نظر بگیرید:
- پیشگیری از بارداری: هر بار قبل از رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی، حتی در صورت مصرف قرص‌های ضدبارداری، حتما از کاندوم، دیافراگم و ماده اسپرم‌کش استفاده کنید.
- شروع زودهنگام درمان: به‌محض مشاهده اولین علائم PID مانند ترشح غیرمعمول واژن، درد لگن یا خون‌ریزی بین‌قاعدگی، بلافاصله درمان را آغاز کنید.
- انجام معاینات منظم: معاینات و غربالگری‌های زنانه را تمام‌و‌کمال انجام دهید تا عفونت‌های دهانه رحم قبل از گسترش به اندام‌های تناسلی شناسایی و درمان شوند.
- آزمایش عفونت‌های مقاربتی: تست کلامیدیا و سوزاک را به آزمایش‌های قبل از ازدواج اضافه کنید.
- پرهیز از دوش واژینال: استفاده از این وسیله بسیاری از باکتری‌های طبیعی محیط واژن که از بدن در برابر عفونت محافظت می‌کنند را از بین می‌برد یا آنها را به رحم، تخمدان و لوله‌های فالوپ منتقل می‌کند.
- ترک الکل و موادمخدر: نوشیدن الکل و مصرف موادمخدر با افزایش احتمال رفتارهای پرخطر، افراد را در معرض تعرض جنسی و عفونت‌های مقاربتی قرار می‌دهد.
- شناخت بیماری‌های مقاربتی: درمورد بیماری‌ها و عفونت‌های مقاربتی بخوانید و نحوه انتقال هرکدام را بشناسید.
کلام آخر
مسئله «پیشگیری بهتر از درمان» درمورد بیماری‌های مقاربتی بی‌نهایت مهم و حیاتی است. اگر علائم گفته‌شده را در خود می‌بینید، مراجعه سریع‌تر به پزشک معالج، تشخیص زودهنگام و شروع روند درمان کمک می‌کند عوارض ناشی از آن را در نطفه خفه کنید.
اگر اطلاعات بیشتری درباره این عارضه دارید، خواهشمندیم در بخش نظرات با ما و همراهان ما در میان بگذارید.
