فریلنسری برای افراد آزادی‌های شغلی مختلفی به ارمغان می‌آورد، بااین‌حال معایبی مثل نداشتن بیمه و مستمری بازنشستگی هم دارد. در مشاغل استخدامی کارفرما وظیفه دارد که شما را بیمه کند، اما در مشاغل آزادکاری به‌نوعی خودتان کارفرمای خودید و باید برای بیمه درخواست بدهید. خب آیا بیمه خویش فرما سابقه کار محسوب می شود؟ در این مقاله، به این سؤال مهم پاسخ خواهیم داد و هرآنچه را باید درباره این نوع بیمه بدانید توضیح می‌دهیم.
بیمه خویش فرما چیست؟
در روابط استخدامی عادی، یکی از مهم‌ترین وظایف کارفرما در مقابل کارگران این است که آنها را بیمه کند. این قضیه درباره فریلنسرها یا افرادی که خوداشتغال‌اند، صدق نمی‌کند. از آنجایی که این افراد کارفرمای مشخصی ندارند و خود کارفرمای خود محسوب می‌شوند، مشمول قانون بیمه عادی نمی‌شوند. بنابراین بر اساس قانون بيمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد مصوب سال ۱۳۶۵، می‌توانند از بیمه خویش فرما استفاده کنند.
ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی این قانون کسانی را که می‌توانند از بیمه خویش فرما استفاده کنند نام برده است. طبق این ماده:
کلیه صاحبان حرف و مشاغل آزاد (کسانی که در استخدام کارفرما نبوده و در مقابل کار حقوق یا دستمزد از کارفرما دریافت نمی‌کنند) مانند افراد صنفی و بازرگانان و اشخاص حقیقی صاحب صنعت و بهره‌برداران معادن به‌استثنای گروه‌هایی که مقررات خاص در این مورد دارند، مشمول این آیین‌نامه می‌باشند.
بر این اساس، افرادی که آزادکار یا خوداشتغال محسوب می‌شوند باید حق بیمه هر ماه به‌علاوه مبلغی به‌عنوان حق سرانه درمان را حداکثر تا آخرین روز ۲ ماه بعد به حساب تأمین اجتماعی واریز کنند تا از مزایای بیمه خویش فرما برخوردار شوند. در صورتی که این افراد تا ۳ ماه پس از آخرین ماه پرداخت حق بیمه مبلغ مدنظر را نپردازند، قرارداد بیمه خویش فرمای آنها باطل خواهد شد.
انواع بیمه خویش فرما
بر اساس قوانین و مقررات، بیمه تأمین اجتماعی خویش فرما به ۲ دسته کلی تقسیم می‌شود که هرکدام شرایط خاص خود را دارند.
۱. بیمه اختیاری
این نوع بیمه برای افرادی مناسب است که این شرایط را دارند:
- مالک کسب‌وکار خاصی نیستند؛
- رابطه استخدامی ذکرشده در قانون کار را با هیچ کارفرمایی ندارند؛
- تحت تکفل هیچ فرد بیمه‌شده‌ای نیستند.
این افراد می‌توانند هر ماه ۲۷درصد از حق بیمه سازمان تأمین اجتماعی را به حساب این سازمان واریز کنند تا مشمول بیمه اختیاری این سازمان شوند.
۲. بیمه مشاغل آزاد
این شکل از بیمه به کسانی تعلق دارد که کارفرمای خاصی ندارند و کسب‌وکار خود را دارند. این افراد می‌توانند با سازمان تأمین اجتماعی قراردادی با عنوان قرارداد بیمه خویش فرما منعقد کنند تا از مزایای آن بهره‌مند شوند.
بر اساس ماده ۴ آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد، این بیمه ۳ نرخ حق بیمه مختلف دارد که هریک از آنها مزایای خاص خود را دارند:
- نرخ حق بیمه ۱۲درصد: با پرداخت این مبلغ تنها خدمات بیمه بازنشستگی سازمان تأمین اجتماعی شامل حال شما می‌شود.
- حق بیمه ۱۴درصد: با پرداخت این مبلغ هم خدمات بازنشستگی را دریافت می‌کنید و هم بازماندگان شما از مستمری فوت بعد از بازنشستگی شما برخوردارد می‌شوند.
- پرداخت حق بیمه ۱۸درصد: اگر این میزان حق بیمه را بپردازید، از خدمات بیمه بازنشستگی، مستمری بعد از فوت و ازکارافتادگی بهره‌مند خواهید شد.
شرایط بیمه خویش فرما
برای اینکه از مزایای بیمه خویش فرما برخوردار شوید، باید شرایط آن را داشته باشید. طبق قوانین و مقررات سازمان تأمین اجتماعی، این شرایط عبارت‌اند از:
- حداقل ۱ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشید؛
- سن شما حداکثر ۵۰ سال باشد.
اگر سن شما در زمان درخواست بیمه خویش فرما بیش از ۵۵ سال باشد، باید معادل مدت اضافه سابقه حق بیمه را پرداخت کنید. مثلا در صورتی که سن شما در زمان درخواست این بیمه ۵۹ سال باشد، باید سابقه حق بیمه برای ۴ سال را بپردازید.
همچنین اگر بیش از ۱۰ سال حق بیمه پرداخت کرده باشید، سن شما اهمیتی نخواهد داشت و حتی در صورت داشتن سنی بیشتر از ۵۰ سال هم می‌توانید از خدمات بیمه خویش فرما بهره‌مند شوید.
مزایای بیمه خویش فرما
چرا باید خودمان را بیمه کنیم؟ بیمه خویش فرما یا خوداشتغالی چه مزیت‌های مهمی دارد که برخی از افراد را به پرداخت حق بیمه آن ترغیب می‌کند؟ اینها سؤالاتی هستند که بیشتر افراد درباره بیمه خویش فرما از خود می‌پرسند. در پاسخ به این دسته از افراد، باید به مزایای این نوع بیمه اشاره کنیم که عبارت‌اند از:
- دریافت مستمری بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی؛
- برخورداری از خدمات درمانی سازمان تأمین اجتماعی؛
- پرداخت هزینه کفن‌ودفن فرد بیمه‌شده درست مانند بیمه‌شدگان اجباری؛
- اعطای وسایل کمک‌پزشکی به فرد بیمه‌شده همانند کسانی که مشمول بیمه اجباری شده‌اند.
بیمه خویش فرما چه معایبی دارد؟
این نوع بیمه علاوه بر پرداخت ۲۷درصدی حق بیمه توسط خود فرد، ۲ عیب مهم دیگر هم دارد. اول اینکه بر اساس مقررات سازمان تأمین اجتماعی، کسانی که خود را بیمه اختیاری کرده‌اند، از این سازمان این خدمات را دریافت نمی‌کنند:
- کمک‌هزینه ازدواج؛
- ازکارافتادگی جزئی؛
- غرامت دستمزد روزهای بیماری یا بارداری؛
- بیمه بیکاری.
دومین ایراد این نوع بیمه هم به سابقه کار شما مربوط می‌شود. در واقع به‌رغم پرداخت حق بیمه خویش فرما، هیچ سابقه کاری برای شما در نظر گرفته نمی‌شود.
شرایط بازنشستگی بیمه خویش فرما
بر اساس تبصره ۱ ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی:
کسانی که ۳۰ سال تمام کار کرده و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند، درصورتی‌که سن مردان ۵۰ سال و سن زنان ۴۵ سال تمام باشد، می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند.
درنتیجه برای دریافت مستمری بازنشستگی از سازمان تأمین اجتماعی باید ۲ ویژگی داشته باشید:
- ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه؛
- ۵۰ سال سن اگر آقا هستید و ۴۵ سال سن اگر خانم باشید.
این مقرره تنها درباره کسانی که بیمه اجباری شده‌اند اجرا نمی‌شود و در واقع در قوانین و مقررات مربوط به بیمه خویش فرما بدون قید خاصی گفته شده است که این افراد می‌توانند مستمری بازنشستگی دریافت کنند. درنتیجه کسانی که بیمه خویش فرما دارند هم با این شرایط بازنشسته خواهند شد.
ثبت‌نام بیمه خوداشتغالی و اختیاری
در حال حاضر، ثبت‌نام بیمه تامین اجتماعی خویش فرما اینترنتی انجام می‌شود. برای این کار باید به سامانه الکترونیکی سازمان تأمین اجتماعی مراجعه و در آن ثبت‌نام کنید. سپس این مراحل را انجام بدهید:
- در این سامانه، در بخش بیمه‌شدگان، قسمت بیمه‌شدگان خاص را بیابید. در این قسمت می‌توانید گزینه‌های «انعقاد قرارداد بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد» و «انعقاد قرارداد بیمه اختیاری» را مشاهده کنید.
- با ورود به هریک از این بخش‌ها، شرایط و ضوابط دریافت این بیمه‌ها برای شما نمایش داده می‌شوند. پس از مطالعه این ضوابط، باید اطلاعات فردی خود مانند شماره بیمه، نام و نام خانوادگی، نشانی محل سکونت و شماره تماس را وارد و تأیید کنید.
- درصورتی‌که شماره بیمه نداشته باشید، باید گزینه «نام‌نویسی» را انتخاب کنید تا مراحل دریافت شماره بیمه شما طی شوند.
- در مرحله بعدی باید عکس پرسنلی خود را در سایت ثبت نام بیمه خویش فرما تامین اجتماعی بارگذاری کنید. البته اگر کارت ملی هوشمند داشته باشید، نیازی به بارگذاری تصویر خود ندارید. در این صورت، باید شماره سریالی را وارد کنید که پشت کارت ملی درج شده است تا از تصویر این کارت استفاده شود.
- با تأیید اطلاعات واردشده، شرایط شما برای استفاده از این نوع بیمه بررسی می‌شود و می‌توانید مبلغی را تعیین کنید که می‌خواهید ماهیانه بپردازید.
- سپس ۲ ماه فرصت دارید تا برای انجام معاینه به مراکز معاینه پزشکی سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کنید.
- درنهایت گزینه «پرداخت حق بیمه» را انتخاب می‌کنید و پیامک اطلاعات قرارداد بیمه خوداشتغالی یا اختیاری برایتان ارسال می‌شود.
سایر بیمه‌های مناسب برای فریلنسرها و خوداشتغال‌ها
برخی از افراد مشمول قانون صاحبان حرف و مشاغل آزاد نمی‌شوند و نمی‌توانند خود را به این صورت بیمه کنند. این دسته از فریلنسرها می‌توانند از ۳ نوع بیمه دیگر استفاده کنند.
۱. بیمه عمر
معمولا تمام شرکت‌های بیمه بیمه عمر را ارائه می‌دهند. برخورداری از مزایای بازنشستگی این نوع بیمه برخلاف بیمه تأمین اجتماعی محدودیت سنی ندارد. ۱۵ سال پس از تاریخ انعقاد قرارداد با شرکت بیمه به شما مستمری بازنشستگی تعلق می‌گیرد. در حقیقت، شما در بازه‌های زمانی مشخصی مبلغی را به این شرکت‌ها می‌پردازید تا در زمان بازنشستگی همان مبلغ به صورت مستمری بازنشستگی به شما بازگردانده شود.
۲. بیمه سلامت
بیمه سلامت مخصوص آن دسته از افراد است که مشمول هیچ بیمه درمانی‌ای نمی‌شوند. بنابراین اگر خوداشتغال یا فریلنسر هستید اما شرایط هیچ‌یک از بیمه‌های دیگر را ندارید، می‌توانید سراغ بیمه سلامت بروید.
در گذشته بهره‌مندی از مزایای درمانی بیمه سلامت رایگان بود، اما در حال حاضر به این منظور باید هر سال مبلغی را به‌عنوان حق بیمه سلامت بپردازید. این نوع بیمه برای کسانی که می‌خواهند از خدمات درمانی یک بیمه برخوردار شوند مناسب است. با وجودِ این، بیمه سلامت برخلاف بیمه‌های سازمان تأمین اجتماعی، مزایای بازنشستگی ندارد. به‌علاوه پرداخت حق بیمه سلامت به‌هیچ‌وجه سابقه کار شما محسوب نخواهد شد.
۳. بیمه تکمیلی خویش فرما
حقیقت این است که مبلغ پرداخت‌شده توسط بیمه‌های درمانی در شرایط اضطراری مانند انجام عمل‌های جراحی کافی نیست. به همین دلیل باید بیمه تکمیل درمان هم داشته باشید. فریلنسرها و خوداشتغال‌ها برای بهره‌مندی از این خدمات باید سراغ بیمه تکمیلی خویش فرما یا همان بیمه تکمیلی انفرادی بروند. این نوع بیمه تنها برای ۱ نفر صادر می‌شود و هر فردی می‌تواند با وجود بیمه پایه خود آن را درخواست کند.
بیمه تکمیلی خویش فرما را هم سازمان تأمین اجتماعی و هم برخی از شرکت‌های خصوصی ارائه می‌دهند.
شما بگویید
فریلنسری و خوداشتغالی یکی از محبوب‌ترین مشاغل امروزی به شمار می‌روند. این نوع مشاغل برای افراد آزادی و استقلال بیشتری به ارمغان می‌آورند، اما معایبی هم دارند که مهم‌ترین آنها به بیمه و مستمری مربوط می‌شوند. برای این مشکل راه‌حلی به‌نام بیمه خویش فرما وجود دارد. در این مقاله، شرایط این نوع بیمه و سایر انواع بیمه‌های موجود برای فریلنسرها و خوداشتغال‌ها را توضیح دادیم.
آیا شما هم فریلنسرید؟ تابه‌حال از خدمات این بیمه‌ها استفاده کرده‌اید؟ در این صورت، لطفا تجربیات خود را با خوانندگان عزیز چطور در میان بگذارید.
منابع دیگر: jobvision و vindad و bimetime
این مجموعه حاصل تجربیات اساتید هاروارد است که هر یک، از کارآفرینان و مشاوران بزرگ در دنیا هستند.
