متروراژی و منومتروراژی اصطلاحاتی هستند که برای خونریزی غیرطبیعی بعد از پریودی، خونریزی طولانی‌تر از حد معمول یا خونریزی بسیار شدید به کار می‌روند. گاهی خونریزی غیرطبیعی بی‌خطر است و گاهی نشانه مشکلی جدی که ممکن است بر باروری فرد اثر منفی بگذارد. در این مقاله علائم، علل، روشهای تشخیص و گزینه‌های درمانی موجود برای متروراژی و منومتروراژی را بیان می‌کنیم. با ما همراه باشید.
متروراژی و منومتروراژی
متروراژی یا خونریزی بین قاعدگی خونریزی واژینالی است که ارتباطی با چرخه قاعدگی ندارد. منومتروراژی نیز خونریزی شدید رحم است که می‌تواند در دوره قاعدگی یا بین دوره‌های قاعدگی رخ دهد. منومتروراژی ترکیبی از دو مشکل مختلف است:
- منوراژی (menorrhagia): خونریزی شدید در طول قاعدگی؛
- متروراژی (metrorrhagia): خونریزی یا لکه‌بینی بین دوره‌های قاعدگی یا پریود طولانی‌تر از هفت روز.
پزشکان اصطلاح «خونریزی غیرطبیعی رحم» را ترجیح می‌دهند، زیرا حالت‌های مختلف را شامل می‌شود.
همه کسانی که خونریزی غیرطبیعی رحم دارند، علائم خود را گزارش نمی‌کنند و میزان دقیق شیوع این مشکل مشخص نیست. برآورد می‌شود که ۱۰ تا ۳۵درصد زنان در سراسر جهان دچار خونریزی غیرطبیعی رحم باشند، گرچه ممکن است این رقم بیشتر از ۳۵درصد باشد.
علائم متروراژی و منومتروراژی
علائم خونریزی غیرطبیعی رحم به علت آن بستگی دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خونریزی شدید در دوران قاعدگی؛
- پریودهایی که بیشتر از حد معمول (هفت روز یا بیشتر) طول می‌کشند؛
- سیکل‌های قاعدگی نامنظم؛
- خونریزی در زمان‌های غیرعادی مثلا بین دو قاعدگی یا پس از رابطه جنسی.
بعضی از زنانی که پریود منظمی دارند در زمان‌های مختلف در طول چرخه، به‌ویژه در زمان تخمک گذاری، خونریزی خفیف یا لکه‌بینی دارند. در این موارد علائمی مانند ناراحتی خفیف و لکه‌بینی در اواسط سیکل معمولا عادی است. گاهی نیز خونریزی دارای الگوست و به نظر می‌رسد که دوره قاعدگی دیگری بین دوره‌های معمول وجود دارد. در مواردی نیز این خونریزی کاملا تصادفی و پیش‌بینی‌ناپذیر است.
خونریزی غیرطبیعی ممکن است بدون درد یا همراه با درد یا سایر علائم مرتبط با پریود مانند نفخ باشد. معمولا خونریزی بین دو قاعدگی سبک است، ولی می‌تواند شدید و حتی در بعضی موارد سنگین‌تر از پریودهای معمول فرد باشد. رنگ خون نیز از قهوه‌ای تیره تا صورتی روشن متغیر است. در خونریزی بعضی از افراد لخته خون یا مخاط نیز مشاهده می‌شود.
علل خونریزی غیرطبیعی رحم
خونریزی غیرطبیعی رحم دلایل فراوانی دارد، ولی در بیشتر موارد هورمون‌ها نقشی مهم در آن دارند. در طول هر دوره قاعدگی معمولی تغییرات هورمونی موجب ساخته‌شدن پوشش داخلی رحم برای آمادگی دریافت و تغذیه تخمک بارورشده می‌شود. اگر لقاح رخ ندهد، پوشش داخلی رحم می‌ریزد و از واژن خارج می‌شود.
گاهی پوشش داخلی رحم در مقطع دیگری از چرخه قاعدگی می‌ریزد. تداخل در عملکرد طبیعی هورمون‌هایی که این فرایند را هدایت می‌کنند دلایل مختلفی دارد. بعضی از این عوامل ناخوشایندند ولی ضرری ندارند، مدت زیادی ادامه نمی‌یابند و به‌راحتی درمان می‌شوند.
۱. شروع قاعدگی و پیش از یائسگی
در اوایل دوره‌های قاعدگی نامنظم‌بودن چرخه‌ها و لکه‌بینی در زمان‌های مختلف در طول چرخه غیرعادی نیست. معمولا با گذشت زمان و تثبیت هورمون‌ها این مشکل برطرف می‌شود. خونریزی غیرقابل‌پیش‌بینی و نامنظم می‌تواند در انتهای دوره باروری زنان، یعنی پیش از ورود به دوران یائسگی، نیز رخ دهد.
۲. استرس
گاهی اختلال در چرخه قاعدگی در زمان استرس عاطفی و فیزیکی رخ می‌دهد، مثلا پس از شروع شغلی جدید یا حین مسافرت.
۳. پیشگیری از بارداری و مصرف داروها
اگر فرد شکلی از کنترل بارداری هورمونی مانند مصرف قرص را شروع یا متوقف کند، ممکن است دچار خونریزی غیرطبیعی یا غیرمنتظره شود. استفاده نامنظم از داروهای پیشگیری از بارداری هورمونی نیز ممکن است موجب الگوهای خونریزی غیرطبیعی شود که گاهی خونریزی رسوخی (breakthrough bleeding) نامیده می‌شود. این مشکل معمولا زمانی برطرف می‌شود که استفاده از روشهای هورمونی تثبیت شود یا فرد از روش مناسب‌تری برای پیشگیری از بارداری استفاده کند.
سایر روش‌ها و داروهایی که ممکن است موجب خونریزی غیرعادی رحم شوند عبارت‌اند از:
- آمپول دپو-پروورا (Depo-Provera)؛
- تاموکسیفن (داروی سرطان سینه)؛
- دستگاه‌های داخل‌رحمی (IUDs)؛
- رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین و آسپرین؛
- مکمل‌هایی مانند جینسینگ (ginseng).
۴. سوءتغذیه
سوء تغذیه یا کمبود وزن می‌تواند موجب خونریزی غیرطبیعی رحم و حتی قطع کامل چرخه قاعدگی شود. محدودکردن گروه‌های غذایی خاص، مثلا در رژیم اتکینز (Atkins) یا کتوژنیک، ممکن است موجب سوءتغذیه شود. زنان دچار کمبود وزن نیز ممکن است که در اواسط سیکل تخمک‌گذاری نکنند. چرخه‌های بدون تخمک‌گذاری از دلایل شایع خون‌ریزی‌های نامنظم قاعدگی هستند.
۵. درمان‌های باروری
زنانی که تحت درمان‌های باروری قرار دارند، معمولا علائم مرتبط با قاعدگی را مشاهده می‌کنند، مانند خونریزی در زمان‌های غیرمعمول در طول چرخه، خونریزی بیشتر یا کمتر از حد معمول یا علائم قبل از قاعدگی.
۶. مشکلات سلامتی و بیماریها
متروراژی و منومتروراژی ممکن است نشانه ابتلا به بیماری باشد. گرچه بعضی از این بیماریها خوش‌خیم‌اند، درمان‌نکردن بعضی از آنها ممکن است عواقبی جدی داشته باشد.
زنان دچار مشکلات و بیماری‌های زیر ممکن است دچار خونریزی غیرطبیعی رحم شوند:
- التهاب رحم یا آندومتریت (endometritis)؛
- التهاب گردن رحم یا سرویسیت (cervicitis)؛
- التهاب واژن یا واژینیت (Vaginitis)؛
- بیماری التهابی لگن (PID)؛
- عفونت‌های مقاربتی (STIs)؛
- آندومتریوز؛
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)؛
- آدنومیوز (Adenomyosis)؛
- کیست تخمدان؛
- فیبروم یا پولیپ رحم؛
- بیماری تیروئید (کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید)؛
- مشکلاتی که بر غده هیپوفیز یا غدد فوق کلیوی اثر می‌گذارند؛
- اختلالات انعقادی مانند بیماری فون ویلبراند (von Willebrand disease)؛
- اختلالات خوردن؛
- لوسمی یا اختلالات پلاکتی؛
- بیماری‌های سیستمیک مانند بیماری کلیوی یا کبدی؛
- بیماری سلیاک؛
- کلامیدیا (Chlamydia)؛
- سوزاک (Gonorrhea)؛
- آندومتریت (Endometritis)؛
- چاقی.
گاهی خونریزی غیرطبیعی رحم از علائم سرطان‌های دستگاه تناسلی است. سرطان‌های زیر می‌توانند موجب متروراژی و منومتروراژی شوند:
- سرطان دهانه رحم؛
- سرطان واژن؛
- سرطان تخمدان؛
- هیپرپلازی آندومتر (Endometrial hyperplasia، ضخیم‌شدن پوشش داخلی رحم)؛
- سرطان رحم.
۷. مسائل مربوط به باروری و بارداری
- نوسان سطح هورمون‌ها؛
- بارداری خارج از رحم؛
- سقط جنین؛
- بارداری؛
- آتروفی واژن (خشک و نازک‌شدن پوشش واژن)؛
- چرخه‌های تخمک‌گذاری تصادفی.
خونریزی واژینال یا لکه‌بینی غیرمنتظره می‌تواند از نشانه‌های اولیه بارداری نیز باشد. اگر دچار متروراژی شده‌اید و فکر می‌کنید که ممکن است باردار باشید، به پزشک مراجعه کنید. در موارد نادر این خونریزی می‌تواند نشانه حاملگی خارج از رحم باشد.
۸. تروما
تروما ناشی از آسیب نافذ (penetrating، در اثر سوراخ‌شدن پوست توسط یک جسم و ورود آن به بافتی از بدن) یا بلانت (blunt، در اثر ضربه و بدون ایجاد بریدگی) در واژن یا دهانه رحم یا سوءاستفاده جنسی ممکن است موجب خونریزی غیرطبیعی رحم شود.
تشخیص
پزشک ابتدا سؤالاتی درباره سلامت عمومی به‌ویژه چرخه قاعدگی و فعالیت جنسی می‌پرسد. همچنین ممکن است سؤالاتی درباره سلامت اعضای خانواده بیمار بپرسد مثلا اینکه آیا مادر یا خواهرتان تابه‌حال به آندومتریوز، فیبروم رحم یا سرطان دستگاه تناسلی مبتلا شده‌اند یا خیر. دکتر همچنین سؤالاتی درباره خونریزی می‌پرسد، از جمله:
- زمان شروع خونریزی؛
- چه مدتی طول می‌کشد؛
- سابقه جنسی فرد؛
- بارداری یا زایمان در گذشته.
پزشک تمام مشکلات سلامتی و بیماری‌های فعلی و سابق و همچنین داروها و مکمل‌های مصرفی بیمار را بررسی می‌کند. معاینات فیزیکی شامل معاینه لگن، دهانه رحم و تست پاپ اسمیر نیز انجام می‌شود.
آزمایش‌های لازم
بسته به سابقه پزشکی و نتایج معاینه، ممکن است برای تشخیص علت خونریزی غیرطبیعی رحم آزمایش‌هایی لازم باشند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- آزمایش خون برای بررسی اختلالاتی که موجب خونریزی شده‌اند، کمبودهای تغذیه‌ای، عفونت‌ها، نشانگرهای التهاب، نحوه لخته‌شدن خون و شمارش کامل سلول‌های خونی؛
- آزمایش‌هایی برای بررسی سطح هورمون‌ها و عملکرد تیروئید؛
- آزمایش نمونه ادرار برای بررسی عفونت یا عفونت‌های مقاربتی (STIs)؛
- تست بارداری زیرا خونریزی خفیف در مراحل اولیه بارداری شایع است. (سقط‌جنین موجب خونریزی شدید می‌شود. تا ۳۵ روز پس از سقط‌جنین نیز ممکن است نتیجه تست بارداری مثبت باشد.)
- سونوگرافی شکم و لگن که به پزشک امکان بررسی وجود هرگونه زائده در اندام‌های تناسلی را می‌دهد که ممکن است موجب خونریزی شوند.
- سی تی اسکن یا ام آر آی؛
- بیوپسی بافت‌ها برای بررسی انواع خاصی از سرطان؛
- جراحی (لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی)؛
- معاینه هیستروسکوپیِ (hysteroscopic) آندومتر (پوشش داخلی رحم) که در آن احتمال وجود فیبروم، پولیپ یا علائم سرطان بررسی می‌شود.
درمان
درمان به عامل ایجادکننده خونریزی و نیازهای خاص بیمار (مانند تمایل فرد برای بارداری در آینده) بستگی دارد. برای مهار خونریزی یا درمان عامل ایجادکننده آن می‌توان از درمان‌های دارویی یا جراحی استفاده کرد.
۱. تغییر سبک زندگی
در بعضی موارد متروراژی موقتی است و با تغییر سبک زندگی بیمار برطرف می‌شود. می‌توانید ناراحتی خود را با مسکن‌های بدون نسخه (مانند NSAIDها) درمان کنید و هم‌زمان برای کاهش استرس یا بازگشت به روال عادی زندگی اقدام کنید. مثلا اگر کمبود وزن دلیل خونریزی غیرطبیعی رحم است، ممکن است افزایش وزن موجب بهبود علائم شود.
۲. درمان‌های هورمونی
انواع خاصی از درمان‌های هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری، آی یو دی و چسب‌های استروژن برای بهبود خونریزی غیرطبیعی مفیدند. از شکل دیگری از درمان به‌نام آگونیست‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) نیز می‌توان استفاده کرد. آگونیست‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین می‌توانند با جلوگیری از تخمک‌گذاری مدتی خونریزی را متوقف کنند یا کاهش دهند یا خون‌ریزی‌های شدید مرتبط با فیبروم‌ها را مهار کنند. البته نباید این داروها را مدتی طولانی مصرف کنید، زیرا عواض جانبی فراوانی دارند.
۳. اتساع و کورتاژ (D&C)
از روش‌هایی مانند اتساع و کورتاژ زمانی استفاده می‌شود که خونریزی شدیدی دارید که منجر به مشکلات دیگری مانند کم خونی شده است. در این روش با ابزاری مخصوص به‌نام کورت (curette)، که ازطریق واژن وارد رحم می‌شود، مقداری از بافت آندومتر را برمی‌دارند.
گرچه این روش برای فهمیدن دلیل خونریزی غیرعادی مفید است، نمی‌تواند مشکل را برای همیشه حل کند. این روش از روشهای قبلی تهاجمی‌تر است و خطرات خاص خود را دارد.
۴. جراحی
بهترین روش برای درمان بعضی از موارد متروراژی و منومتروراژی جراحی است. روش جراحی استفاده‌شده به علت زمینه‌ای خونریزی غیرطبیعی رحم بستگی دارد و می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
۱. آمبولیزاسیون فیبروم رحم (Uterine fibroid embolization)
در این جراحی با قطع خون‌رسانی به فیبروم‌ها آنها را از بین می‌برند. در آمبولیزاسیون فیبروم رحم ذراتی ریز در شریان‌های رحم قرار می‌گیرد که موجب کوچک‌شدن فیبروم‌ها می‌شود.
۲. میومکتومی (Myomectomy)
در این روش فیبروم‌ها بدون آسیب‌رساندن به رحم و با حفظ توانایی فرد برای باردارشدن در آینده خارج می‌شوند.
۳. تخریب آندومتر (Endometrial ablation)
در این جراحی با استفاده از لیزر، گرما، الکتریسیته، انرژی مایکروویو یا انجماد پوشش داخلی رحم را از بین می‌برند. اگر می‌خواهید در آینده باردار شوید، نباید از این روش استفاده کنید.
۴. هیسترکتومی (Hysterectomy)
اگر پزشک با سایر روش‌ها نتواند خونریزی غیرطبیعی رحم را مهار کند، ممکن است که به‌عنوان آخرین راه‌حل برداشتن رحم را پیشنهاد دهد. هیسترکتومی در بعضی از مواردی که سرطان موجب خونریزی غیرطبیعی رحم شده است نیز ضروری است.
۵. درمان بیماری‌های زمینه‌ای
اگر متروراژی ناشی از بیماری دیگری باشد، باید آن بیماری را تشخیص دهید و درمان کنید. عفونت‌های مقاربتی معمولا با داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. اگر مشخص شود که مبتلا به عفونت‌های مقاربتی هستید، باید به شریک جنسی خود اطلاع دهید و رابطه جنسی ایمن‌تری داشته باشید.
برای درمان بیماری‌هایی که بخش دیگری از بدن را درگیر می‌کنند، مانند مشکلات تیروئید یا اختلالات خونی، به پزشک متخصص مراجعه کنید. معمولا پس از درمان بیماری زمینه‌ای متروراژی برطرف می‌شود.
پیشگیری
نمی‌توان از بسیاری از عوامل زمینه‌ساز خونریزی غیرطبیعی رحم جلوگیری کرد، ولی می‌توان احتمال ابتلا به بعضی از بیماری‌هایی را که موجب این مشکل می‌شوند کاهش داد. مثلا حفظ وزن سالم نقشی بالقوه در متعادل نگه‌داشتن هورمون‌ها ایفا می‌کند. اجتناب از رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر زیادی از چربی‌های حیوانی احتمال ابتلا به بعضی از سرطان‌ها را کاهش می‌دهد. داشتن رابطه جنسی ایمن نیز می‌تواند احتمال ابتلا به بعضی از عفونت‌های مقاربتی را کاهش دهد.
مراجعه به پزشک
اگر متوجه خونریزی غیرطبیعی رحم شدید، به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی آن را تشخیص دهد و درمان کند. علائمی که باید مراقب آنها باشید عبارت‌اند از:
- خروج لخته‌های خون به‌اندازه یک سکه یا بزرگ‌تر؛
- نیاز به تعویض نوار بهداشتی پس از کمتر از دو ساعت؛
- خونریزی بین پریودها یا خونریزی بیشتر از یک هفته؛
- علائم کم‌خونی مانند احساس خستگی، ضعف یا تنگی نفس؛
- علائم هرزه‌خواری یا پیکا (pica) شامل ریزش مو، رنگ‌پریدگی پوست و میل به خوردن مواد غیرخوراکی (مانند کاغذ، مو و خاک).
اگر یائسه هستید و دچار خونریزی شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید. خونریزی پس از یائسگی هرگز طبیعی نیست. در صورت خونریزی در دوران بارداری نیز باید به پزشک مراجعه کنید. بعضی از دلایل این خون‌ریزی‌ها بی‌ضررند ولی بعضی جدی‌اند، به‌ویژه اگر خونریزی در اواخر بارداری رخ دهد.
سخن پایانی
در تشخیص اینکه چه چیزی برای شما طبیعی است خودتان بهترین قاضی هستید. اگر پریودهای شما بسیار شدیدند یا بیش از حد معمول طول می‌کشند یا در روزهایی غیر از دوره قاعدگی دچار خونریزی می‌شوید، به پزشک مراجعه کنید. هرگز نباید در سکوت رنج بکشید یا شرمگین باشید. روشهای غیرتهاجمی زیادی وجود دارند که می‌توانند متروراژی و منومتروراژی را درمان کنند و خونریزی شما را کاهش دهند.
