نعناع فلفلی گیاهی معطر و از گونه‌های معروف نعناع است که از پیوند نعناع آبی و نعناع زینتی یا تند به‌وجود آمده است. این گیاه دارای برگ‌های سبز تیره و خوشبو است و ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر رشد میکند. نعناع فلفلی برای اضافه کردن عطر یا طعم به مواد غذایی، محصولات آرایشی، صابون‌ها، خمیردندان‌ها، دهانشویه‌ها و سایر محصولات به‌کار می‌رود و ممکن است برخی مصارف دارویی نیز داشته باشد. برگ‌های نعناع فلفلی (منتا پیپریتا) می‌توانند به‌صورت خشک یا تازه در تهیه‌ی چای به‌کار روند. نعناع فلفلی که در اصل بومی اروپاست، امروزه در سراسر جهان کشت می‌شود. روغن آن در کنار روغن اسطوخودوس، یکی از پرکاربردترین روغن‌هاست. اگر کنجکاو شده‌اید که با این گیاه پرخاصیت بیشتر آشنا شوید، مطلب زیر را از دست ندهید.
حقایقی در مورد نعناع فلفلی
- یک گیاه پیوندی از نعناع آبی و نعناع تند است.
- به‌شکل برگ، کپسول و روغن وجود دارد.
- ثابت شده است که این گیاه برای بهبود سندروم روده تحریک پذیر (IBS)، درمان حالت تهوع، مشکلات پوستی، سردرد، بهبود سرماخوردگی و نیز بهبود آنفولانزا مفید است.
- می‌تواند با برخی داروها تداخل داشته باشد و برای افراد مبتلا به مشکلات دستگاه گوارش توصیه نمی‌شود.
اَشکال مختلف نعناع فلفلی
نعناع فلفلی می‌تواند به‌شکل برگ‌های خشک یا تازه موجود باشد که در غذا یا به‌عنوان چای به‌کار می‌روند. از روغن ضروری یا اسانس این گیاه در تنتورها (مایعی که از تأثیر الکل یا اتر بر جوهرهای مواد گیاهی یا حیوانی یا معدنی به‌دست آید) مرهم‌های سینه و کرم‌ها استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند به‌شکل کپسول روکش‌دار روده‌ای نیز مصرف شود. این کپسول‌ها پس از بلعیدن در داخل روده باز می‌شوند.
اسانس نعناع فلفلی یک روغن غلیظ است که به‌وسیله‌ی تقطیر با بخار آب از گیاه آن استخراج می‌شود. این گیاه به‌شکل کاملا تازه یا تا حدی خشک‌شده، قبل از شکوفه دادن، استفاده می‌شود.
ترکیب‌های شیمیایی موجود در روغن نعناع فلفلی عبارت‌اند از:
- منتول (۴۰٫۷ درصد)؛
- منتون (۲۳٫۴ درصد)؛
- منتیل استات؛
- ۱٫۸ سینئول؛
- لیمونن؛
- بتا-پینن؛
- بتا-کاریوفیلن.
روغن این گیاه مانند سایر روغن‌های ضروری نباید به‌صورت خوراکی مصرف شود و قبل از استفاده روی پوست باید حتما با یک روغن حامل رقیق شود.
فواید نعناع فلفلی برای سلامتی
نعناع فلفلی یک درمان سنتی محبوب برای تعدادی از بیماری‌هاست. گمان می‌رود این گیاه دارای اثرات آرام‌بخش باشد. این گیاه برای درمان نفخ شکم، درمان دردهای قاعدگی، درمان اسهال، تهوع، درمان اضطراب مرتبط با افسردگی، بهبود دردهای عضلانی و عصب، سرماخوردگی، سوء‌ِهاضمه و سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر به‌کار می‌رود.
۱. سوء‌ِهاضمه
باتوجه به‌گفته‌ی مرکز پزشکی دانشگاه مریلند (UMM) نعناع فلفلی، عضلات معده را آرام میکند و گردش صفرا را بهبود می‌بخشد. درنتیجه برای افرادی که سوء‌ِهاضمه دارند، مناسب است. بااین‌حال نباید افراد مبتلابه بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) از آن استفاده کنند.
۲. سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر
مطالعات علمی نشان داده‌اند که نعناع فلفلی در شکل‌های مختلف می‌تواند به درمان علائم سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) کمک کند. این علائم عبارت‌اند از:
- درد؛
- نفخ؛
- اسهال؛
- گاز معده.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۸ در مجله‌ی پزشکی بریتانیا منتشر شد، نتیجه گرفت که نعناع فلفلی به‌عنوان ماده‌ای ضداسپاسم در درمان IBS مفید است. خواص ضداسپاسم، خواصی هستند که شدت و تعداد دفعات اسپاسم عضلانی یا حرکات غیرارادی را کاهش می‌دهند.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که نعناع فلفلی می‌تواند به کاهش درد ناشی از IBS کمک کند. مطالعه‌ای منتشرشده در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد که این گیاه در درمان درد شکمی در بیمارانی که به‌علت IBS دچار اسهال می‌شوند، مفید است.
گروهی تحقیقاتی از دانشگاه آدلاید در استرالیا نتیجه گرفت که نعناع فلفلی، کانالی ضددرد را در روده‌ی بزرگ فعال میکند که باعث کاهش درد التهابی در روده می‌شود.
۳. مشکلات پوستی
روغن نعناع فلفلی به‌طور گسترده‌ای برای آرام‌کردن تحریک و بهبود خارش پوست و همچنین کاهش قرمزی به‌کار می‌رود. روغن نعناع فلفلی باید همیشه قبل از استفاده‌ی موضعی یا مالیدن روی پوست، رقیق شود.
یک روش خوب برای رقیق‌کردن این روغن، مخلوط‌کردن ۲۵ میلی‌لیتر از یک روغن حامل مانند روغن معدنی یا روغن زیتون با ۳ تا ۵ قطره از این روغن ضروری است. قبل از استفاده، مقدار کمی از آن را روی ساعدتان امتحان کنید تا مطمئن شوید که دچار حساسیت پوستی نمی‌شوید. بااین‌حال شواهد علمی چندانی وجود ندارد که از این کاربرد نعناع فلفلی پشتیبانی کند یا آن را انکار کند.
۴. سردرد و میگرن
ثابت شده است که مالیدن روغن نعناع فلفلی رقیق‌شده روی پیشانی در درمان سردرد تنشی مؤثر است.
یک مقاله در «پزشک خانواده‌ی آمریکا» می‌گوید که روغن نعناع فلفلی دارای اثرات آرام‌بخشی در آرام‌کردن عضلات و تسکین افرادی است که در طول یک تنقیه باریم (آزمايشی راديوگرافی جهت تشخيص بعضی از بيماری‌های روده بزرگ) دچار اسپاسم کولونی می‌شوند.
نویسندگان این مقاله به دو آزمایش اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد استفاده‌ی موضعی از روغن نعناع فلفلی می‌تواند به کاهش علائم سردرد تنشی کمک کند. یکی از آنها دریافت که روغن این گیاه در تسکین درد به‌اندازه‌ی تیلنول یا پاراستامول مؤثر است.
۵. سرماخوردگی و آنفولانزا
منتول – ترکیب شیمیایی اصلی نعناع فلفلی – ضداحتقانی مؤثر است. ضداحتقان‌ها، غشاهای متورم را در بینی منقبض و جمع می‌کنند و درنتیجه تنفس راحت‌تر می‌شود.
همچنین منتول یک خلط‌آور است. خلط‌آورها، مخاط و بلغم موجود در ریه‌ها را شل می‌کنند و آنها را بالا می‌آورند (به سمت گلو). خلط‌آورها برای افرادی که سرفه می‌کنند و در سینه‌شان خلط دارند، بسیار مفید هستند.
در مقاله‌ای که سال ۲۰۱۵ انجمن شیمی آمریکا آن را منتشر کرد، دانشمندان نتیجه گرفتند که «باتوجه به خواص ضدمیکروبی گسترده‌اش، اُلباس می‌تواند عامل مفیدی برای درمان عفونت‌های بدون عارضه‌ی (ساده و معمولی) پوست و دستگاه تنفسی باشد.»
اُلباس شامل عصاره‌های چند روغن ضروری ازجمله روغن نعناع فلفلی، روغن اوکالیپتوس و روغن کاژوپوت است. این روغن‌های ضروری باید استنشاق شوند.
۶. تهوع و استفراغ در دوران بارداری
بسیاری از زنان بارداری که در طول دوران بارداری دچار حالت تهوع می‌شوند، می‌گویند که مصرف اَشکال مختلف نعناع فلفلی در کاهش حالت تهوع آنها مؤثر بوده است. بااین‌حال مطالعات در این زمینه غیرقاطع یا متناقض هستند.
کلیگلر و چادهارای، دو تن از محققانی که اثربخشی روغن نعناع فلفلی را برای مقاصد مختلف بررسی می‌کنند، هشدار می‌دهند که «روغن این گیاه برای بازکردن قاعدگی زنان به‌کار می‌رود و باید در طول حاملگی از آن اجتناب شود.»
محققان مرکز تحقیقات سلامت باروری و ناباروری فاطمه زهرا در تهران به این نتیجه رسیدند که نعناع هیچ اثری روی تهوع و استفراغ در دوره‌ی بارداری ندارد.
زنان باردار قبل از مصرف نعناع فلفلی به هر دلیل باید با پزشک‌شان مشورت کنند.
۷. کاهش استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی
تهوع و استفراغ از عوارض جانبی شایعی هستند که بیماران سرطانی در طول شیمی‌درمانی تجربه می‌کنند. برخی مطالعات دریافته‌اند که نعناع فلفلی به کاهش این علائم کمک میکند.
نتیجه‌ی مطالعه‌ای که در مجله‌ی Ecancermedicalscience منتشر شد، «کاهش چشمگیری را در شدت و تعداد دفعات بالاآوردن در ۲۴ ساعت اول» در میان بیمارانی نشان داد که روغن ضروری نعناع فلفلی را استنشاق کرده بودند (در مقایسه با دارونما).
نویسندگان این مطالعه نتیجه‌گیری کردند که روغن نعناع فلفلی «برای درمان حالت تهوع در بیماران بی‌خطر، مؤثر و همچنین مقرون‌به‌صرفه است.»
۸. درمان و بهبود زخم‌های مزمن
تحقیقات منتشرشده در مجله‌ی ACS Nano نشان می‌دهد که دانشمندان راهی برای بسته‌بندی ترکیبات ضدمیکروبی نعناع فلفلی و دارچین در کپسول‌های کوچک پیدا کرده‌اند که می تواند بیوفیلم‌ها (فیلم زیستی) را نابود کند و به‌طور مؤثری به ترمیم زخم کمک نماید.
این محققان، روغن نعناع فلفلی و سینامالدهید – ترکیبی در دارچین که به آن عطر و طعم می‌دهد – را داخل نانوذرات سیلیکا بسته‌بندی کردند.
این درمان میکروکپسول در برابر ۴ نوع باکتری مختلف ازجمله یک سویه‌ی مقاوم به آنتی بیوتیک مؤثر بود. همچنین رشد فیبروبلاست‌ها – نوعی سلول که در ترمیم زخم اهمیت دارد – را نیز افزایش داد.
خطرات و اقدامات احتیاطی
نعناع فلفلی مانند بسیاری از گیاهان دیگر می‌تواند با سایر گیاهان، مکمل های غذایی یا داروها تداخل داشته باشد، همچنین ممکن است در برخی افراد حساس باعث بروز عوارض جانبی شود. بعضی از مردم نیز به نعناع فلفلی آلرژی (حساسیت) دارند. همه‌ی افرادی که از قبل دارو مصرف می‌کنند، باید قبل از استفاده از نعناع فلفلی با پزشک مشورت کنند.
بچه‌های کوچک نباید نعناع فلفلی مصرف کنند، اگر این روغن به صورت مالیده شود، می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی بسیار جدی و خطرناک شود.
نعناع فلفلی برای افراد زیر توصیه نمی‌شود
- افراد مبتلا به دیابت، زیرا ممکن است احتمال هیپوگلیسمی یا قند خون پایین را افزایش دهد.
- کسانی که فتق هیاتال (ورود قسمتی از معده به درون قفسه سینه از طریق هیاتوس مری موجود در دیافراگم) دارند.
- افراد مبتلابه بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
نعناع فلفلی ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد
- سیکلوسپورین که دریافت‌کنندگان عضو پیوندی برای جلوگیری از پس‌زدن عضو مصرف می‌کنند.
- پپسید، زانتاک و سایر داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند.
- داروهای دیابت که موجب کاهش قند خون می‌شوند.
- داروهایی که بیماران مبتلابه قند خون مصرف می‌کنند.
- داروهایی که کبد آنها را متابولیزه میکند.
نعناع فلفلی نباید به‌همراه داروهای ضداسید مصرف شود. دلیلش این است که برخی از مکمل‌های نعناع فلفلی به‌شکل کپسول هستند. اگر بیمار آنها را با داروی ضداسید مصرف کند، ممکن است روکش آنها خیلی سریع تجزیه شود و احتمال سوزش سردل را افزایش دهد.
همچنین نعناع فلفلی در آماده‌سازی برای از بین بردن پلاک دندان و درمان سایر بیماری‌‌ها ازجمله شینگلز، عفونت دستگاه ادراری و التهاب دهان نیز به‌کار می‌رود.
دکتر کلیگلر و همکارانش در مقاله‌ای که در مجله‌ی «پزشک خانواده‌ی آمریکا» به چاپ رسید، به این نتیجه رسیدند که نعناع فلفلی در درمان برخی علائم IBS مؤثر و بی‌خطر است و اینکه می‌تواند به تسکین سردردهای تنشی کمک کند. بااین‌حال آنها در مورد مصرف بیش‌ازحد آن هشدار دادند، چون دوزهای بالا می‌تواند به مسمومیت غذایی منجر شود.
هیچ شواهد علمی برای تأیید اثربخشی یا بی‌خطر بودن نعناع فلفلی وجود ندارد، اما مرکز پزشکی دانشگاه مریلند (UMM) می‌گوید که این گیاه ممکن است برخی از انواع ویروس‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها را ازبین ببرد.
سلام ، ممنون از اطلاعات خوب تون ، سوال : من تو باغچه حیاط خونه م نعنا فلفلی دارم. تازه شو می چینم و با غذا میخورم. البته نه به مقدار زیاد. چون خیلی خوش خور نیست. خواستم بدونم مقدار مصرف چه قدره و خوردن برگ های سبز تازه ، چه اثری داره؟
سلام زهره عزیز
بهتره با متخصص در این زمینه صحبت کنید. ایشون می‌تونن بهتر راهنمایی‌تون کنند.
سلام تشکر فراوان
من در گذشته به خاطر مشکلات گوارشی عرق نعناع (معمولی) می خوردم و هیچ مشکلی نداشتم اما در این چند روز اخیر هر بار عرق نعنای فلفلی خوردم دچار سرگیجه شدم.