خُرفه از سبزیجات بسیار مفید است. گیاه خرفه سرشار از مواد مغذی مانند ویتامین ها و مواد معدنی از جمله ویتامین A و آهن است. خرفه سرشار از امگا ۳ است و خواص خرفه می‌تواند به کاهش وزن و مراقبت و زیبایی پوست کمک کند. در این مقاله شما را با ارزش غذایی خرفه، خواص خرفه و موارد احتیاطی مصرف آن آشنا خواهیم کرد.
خرفه چیست؟
خرفه از سبزیجات برگ سبز است که می‌توان آن را به‌شکل خام یا پخته مصرف کرد. نام علمی خرفه «Portulaca oleracea» است. ۹۳٪ از این گیاه گوشتی را آب تشکیل می‌دهد. خرفه احتمالا بومی مناطق مدیترانه بوده، اما امروزه از آن در اروپا، آسیا، خاورمیانه و آفریقا به‌طور عمده استفاده می‌شود. خرفه ساقه‌های کوچکِ قرمز و برگ‌های سبز دارد. این گیاه طعم ترش و نمکی دارد و شبیه اسفناج و آب‌تره است. تمام گیاه شامل برگ‌ها، ساقه، گل‌ها و تخم خرفه خوراکی هستند و هزاران سال است که برای موارد مختلف از آنها استفاده می‌شود.
از گذشته‌های دور از خرفه استفاده می‌شده است. چینی‌ها در طب باستانی خود و قبایل بومی استرالیا از خرفه استفاده می‌کردند. اما در ایالات متحده به خرفه بیشتر به چشم علف هرزی نگاه می‌کنند که در باغچه و زمین‌ها می‌روید.
از خرفه می‌توان مانند اسفناج و کاهو در سالادها و ساندویچ‌ها استفاده کرد.
خرفه را می‌توان در بیشتر نقاط جهان و آب‌وهواهای مختلف پرورش داد. این گیاه در باغ‌ها و حاشیه‌ی پیاده‌روها می‌روید، ولی حتی می‌تواند شرایط سخت‌تر مانند کم‌آبی، خاک‌های خیلی نمکی یا خالی از مواد مغذی را نیز تحمل بکند.
ارزش غذایی خرفه
استفاده از خرفه در طب سنتی سابقه‌ی طولانی دارد. خرفه سرشار از مواد مغذی مختلف است. هر ۱۰۰ گرم خرفه محتوی مواد مغذی زیر است:
- ویتامین A: مقدار ۲۶٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- ویتامین C: مقدار ۳۵٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- منیزیم: ۱۷٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- منگنز: ۱۵٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- پتاسیم: ۱۴٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- آهن: ۱۱٪ نیازروزانه‌ی بدن؛
- کلسیم: ۱۱٪ نیازروزانه‌ی بدن.
همچنین خرفه محتوی مقادیر اندکی از ویتامین B۱ و ویتامین B3 و B2، فولات، مس و فسفر است.
جالب این است که خرفه با وجود این همه مواد مغذی، تنها محتوی ۱۶ کالری انرژی است. این ویژگی‌ها موجب شده خرفه از لحاظ تراکم مواد مغذی نسبت به کالری یکی از مفیدترین غذاها در جهان باشد.
سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳
اسیدهای چرب امگا ۳ اهمیت ویژه‌ای دارند. زیرا بدن نمی‌تواند خودش آنها را بسازد. بنابراین باید این چربی‌ها را از طریق غذاها به‌دست آورد. خرفه چربی زیادی ندارد، ولی بخش قابل‌توجهی از چربی آن به‌شکل اسیدهای چرب امگا ۳ است.
خرفه محتوی دو شکل اسیدهای چرب امگا ۳ یعنی آلفالینولئیک اسید (ALA) و ایکوساپنتانوییک اسید (EPA) است. آلفالینولئیک اسید در بسیاری از گیاهان یافت می‌شود، ولی ایکوساپنتانوییک اسید بیشتر در فرآورده‌های جانوری (مانند ماهی‌های چرب) و جلبک یافت می‌شود.
در مقایسه با سایر سبزیجات، مقدار آلفالینولئیک اسید موجود در خرفه بسیار چشمگیر است. مقدار آلفالینولئیک اسید موجود در خرفه ۵ تا ۷ برابر اسفناج است.
جالب است بدانید که خرفه محتوی مقدار مناسبی از ایکوساپنتانوییک اسید است. این چربی امگا ۳ در بدن فعال‌تر از آلفالینولئیک اسید بوده و علاوه‌بر جانوران، بیشتر در گیاهانی یافت می‌شود که در خشکی نمی‌رویند (گیاهان آبی).
سرشار از آنتی اکسیدان ها و ویتامین
خرفه سرشار از آنتی اکسیدان ها و برخی ترکیبات گیاهی مفید است که عبارت‌اند از:
- ویتامین C: ویتامین C یا آسکوربیک اسید آنتی اکسیدانی است که برای سلامت پوست، استحکام استخوان و عضلات ضروری است.
- ویتامین E: خرفه محتوی مقادیر بالایی از نوعی ویتامین E به‌نام آلفاتوکوفرول است. آلفاتوکوفرول از آسیب به غشاهای سلولی جلوگیری می‌کند.
- ویتامین A: خرفه محتوی آنتی‌اکسیدانی به‌نام بتاکاروتن است که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. ویتامین A در سلامت چشم و کمک به بینایی مؤثر است.
- گلوتاتیون: این آنتی‌اکسیدان مهم از سلول‌ها در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند.
- ملاتونین: خرفه محتوی ملاتونین است. ملاتونین هورمونی است که به خوابیدن کمک می‌کند. البته ملاتونین فواید دیگری نیز برای سلامتی دارد.
- بتالائین: خرفه در ساخت بتالائین نقش دارد. بتالائین از بدن در برابر آسیب‌های ناشی از لیپوپروتئین با چگالی کم یا کلسترول بد (LDL) به بدن جلوگیری می‌کند.
مطالعه‌ای در نوجوانان چاق نشان داد که تخم خرفه می‌تواند سطح کلسترول بد و تری گلیسرید را کاهش بدهد. این دو از عواملی هستند که خطر بیماری های قلبی را افزایش می‌دهند.
محققان این خاصیت را ناشی از آنتی اکسیدان‌ها و ترکیبات مفید گیاهی موجود در تخم خرفه می‌دانند.
سرشار از مواد معدنی مهم
خرفه سرشار از برخی مواد معدنی مهم است. خرفه منبع خوبی از پتاسیم است. پتاسیم به تنظیم گردش خون کمک می‌کند. مصرف بیشتر پتاسیم خطر سکته مغزی و حملات قلبی را کاهش می‌دهد.
خرفه منبع خوبی از منیزیم است. منیزیم ماده‌ی معدنی مهمی است که در بیش از ۳۰۰ واکنش آنزیمی در بدن نقش دارد. همچنین منیزیم در جلوگیری از ابتلا به بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ نیز مؤثر است.
همچنین خرفه محتوی کلسیم است. کلسیم فراوان‌ترین ماده‌ی معدنی در بدن است. کلسیم برای سلامت استخوان‌ها ضروری است.
فسفر و آهن نیز در خرفه یافت می‌شود. ولی مقادیر آنها کمتر است.
معمولا مقدار مواد معدنی در خرفه‌ی بالغ بیشتر از گیاهان جوان‌تر است.
خواص خرفه برای سلامتی
خرفه خواص مختلفی دارد که از بروز بیماری‌ها پیشگیری و به درمان آنها کمک می‌کند. در زیر به مرور خواص خرفه برای سلامتی می‌پردازیم.
۱. کمک به سلامت قلب
خرفه به روش‌های مختلفی به سلامت قلب و عروق شما کمک می‌کند. همان‌طوری که قبلا اشاره کردیم خرفه سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ بوده که برای قلب مفید است. اسیدهای چرب امگا۳ به کاهش کلسترول بد بدن کمک می‌کند و باعث می‌شوند تعادل کلسترول در گردش خون بهتر برقرار بشود. مصرف غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و تصلب شرایین را کاهش می‌دهد. درنتیجه از بروز حملات قلبی و سکته‌های مغزی جلوگیری می‌کند. علاوه‌براین، پتاسیم موجود در خرفه می‌تواند با خاصیت اتساع عروق، از فشار خون کاسته و به آرامش رگ‌های خونی و کاهش فشار وارده بر قلب کمک بکند.
۲. کاهش وزن
خرفه کالری پایینی دارد، ولی سرشار از مواد مغذی و فیبر است. بنابراین افراد با مصرف خرفه در وعده‌ی غذایی‌شان بدون دریافت کالری بیش‌ازاندازه، زودتر سیر می‌شوند. درنتیجه می‌توانید به‌کمک خرفه وزن کم کنید و رژیم غذایی بهتری داشته باشید.
۳. کمک به رشد کودکان
با اینکه درباره‌ی این خاصیت اسیدهای چرب امگا ۳ هنوز تحقیقات بیشتری در جریان است، ولی نتایج اولیه نشان می‌دهند که بالابودن مقادیر اسیدهای چرب امگا ۳ در رژیم غذایی کودکان می‌تواند از بروز برخی اختلالات مربوط به رشد کودکان مانند اوتیسم (درخودماندگی)، اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) و مشکلات دیگری که میلیون‌ها کودک را در سرتاسر دنیا تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، جلوگیری بکند.
۴. درمان مشکلات گوارشی
برخی افراد به اثرگذاری روش‌های مختلف پزشکی جایگزین برای درمان بیماری‌های خود اعتقادی ندارند. اما در طب سنتی چینی به‌طور گسترده‌ای از خرفه برای درمان مشکلات مختلف مانند درمان اسهال، درمان خونریزی روده، درمان بواسیر و درمان اسهال خونی استفاده می‌شود. امروزه نیز از خرفه برای درمان بیماری‌های روده‌ای مختلف استفاده می‌شود. این مزایا بیشتر به‌خاطر وجود ترکیبات آلی موجود در خرفه مانند دوپامین، اسید مالیک، سیتریک اسید، آلانین و… است.
۵. محافظت از پوست
خرفه می‌تواند به درمان مشکلات مختلف پوستی کمک بکند. استفاده‌ی موضعی از خرفه موجب می‌شود تا مقادیر بالای ویتامین A، همراه با مجموعه‌ای از ترکیبات مفید موجود در آن، التهابات ناشی از نیش زنبور و مار را بهبود بخشد. خرفه به سلامت و ظاهر پوست، کاهش چین و چروک پوست، بهبود سلول‌های پوستی و از بین بردن جای زخم و لکه‌های پوستی کمک می‌کند.
۶. پیشگیری از سرطان
خواص خرفه در پیشگیری از سرطان موثر است. امروزه سرطان به یکی از شایع‌ترین و تلخ‌ترین بیماری‌ها در سرتاسر جهان تبدیل شده است. بنابراین وجود غذاهای ضدسرطان اهمیت چشمگیری پیدا کرده است. خرفه محتوی مقادیر بالایی از ویتامین‌های A و C بوده که هر دو با خاصیت آنتی‌اکسیدانی‌شان در پیشگیری از ابتلا به سرطان مخصوصا سرطان ریه و سرطان دهان مؤثرند. همچنین خرفه محتوی رنگ‌دانه‌های بتالائین است که موجب ایجاد رنگ زرد و قرمز منحصربه‌فرد آن می‌شوند. بتاسیانین‌ها و بتاگزانتین‌ها در بدن خاصیت ضدجهش‌زایی دارند. درنتیجه می‌توانند از جهش‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد در سلول‌های سالم جلوگیری کند و مانع از پیشرفت سرطان شوند.
۷. تقویت بینایی
ویتامین A و بتاکاروتن موجود در خرفه به سلامت چشم و تقویت بینایی کمک می‌کنند. خرفه می‌تواند با خنثی‌کردن اثرات رادیکال‌های آزاد از بروز بیماری‌های وابسته به سن مانند تباهی لکه‌ی زرد و آب مروارید در چشم جلوگیری بکند.
۸. تقویت استخوان ها
خواص خرفه می‌تواند به تقویت استخوان ها کمک کند. مواد معدنی خرفه آن را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای جلوگیری از ضعف استخوان‌ها تبدیل کرده است. کلسیم، منیزیم، آهن و منگنز برای رشد بافت استخوان و تسریع فرایند ترمیم استخوان‌ها ضروری هستند. اینها می‌توانند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک بکنند. پوکی استخوان از بیماری‌های استخوان مرتبط با سن است که میلیون‌ها نفر از آن رنج می‌برند.
۹. کمک به گردش خون
وجود مقادیر بالایی از آهن و مس در خرفه باعث می‌شود تا مصرف این سبزی به افزایش تولید گلبول‌های قرمز کمک بکند. هر دوی این مواد معدنی برای کمک به افزایش گردش خون ضروری هستند. با تسهیل گردش خون و خون‌رسانی به سلول‌ها و اندام‌ها، اکسیژن بیشتری به آنها می‌رسد و سرعت ترمیم و بهبود آنها افزایش می‌یابد. همچنین آهن و مس به رشد مو و سوخت و ساز مناسب در بدن نیز کمک می‌کنند.
موارد مصرف خرفه
- برای پختوپز: از خرفه می‌توان در سوپ ها، سالادها و خورش ها استفاده کرد؛
- می‌توان خرفه را به خوراک‌های گوشت اضافه کرد تا طعم بهتری به گوشت بدهد. همچنین می‌توان خرفه را به خمیر اضافه کرد و نان‌های خوشمزه‌ای پخت؛
- علاوه‌بر کاربردهای خرفه در پختوپز، از خرفه در طب سنتی چین و هندوستان برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌شده است.
احتیاط
خرفه محتوی اگزالات است. وجود اگزالات احتمال تشکیل و پیشرفت سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. بنابراین اگر از سنگ کلیه رنج می‌برید، بهتر است از مصرف خرفه چشم‌پوشی بکنید.
همچنین اگزالات خاصیت ضدتغذیه‌ای دارد. درنتیجه ممکن است از جذب مواد معدنی مانند کلسیم و منیزیم جلوگیری بکند.
مقدار اگزالات در خرفه‌ای که در سایه و شرایط تاریک رشد می‌کند، بیشتر از خرفه‌ای است که نور آفتاب دریافت می‌کند.
اگر وجود اگزالات در خرفه باعث نگرانی‌تان شده است، خرفه را همراه با ماست میل بکنید. زیرا ماست مقدار اگزالات موجود در خرفه را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. همچنین پختن خرفه با آبِ درحال جوش می‌تواند موجب کاهش چشمگیر اگزالات موجود در آن شود.
ترشی خرفه عالی میشه حتمن درست کنید
خیلی ممنونم من خیلی دوست دارم همیشه مصرف میکنم
من ساکن مشهد هستم. روزی برای بدرقه یکی از دوستانم به سمت ایستگاه قطار حرکت کردم. در پیاده روی بولوار منتهی به راه آهن گیاهانی پرگوشت و سبزرنگ توجه مرا جلب نمود. چند تایی را چیدم و در کیسه ی پلاستیکی به منزل مادرم بردم. مادرم با تعجب و شادی لبخندی زد و گفت “حسین جان! این خرفه است. از کجا چیدی؟” سپس او شروع کرد به ذکر خواص تغذیه ای آن و روش استفاده خرفه در اغذیه و اطعمه قدیمی.
در پایان از گردانندگان وبگاه مفیدتان سپاسگزارم!
سلام حسین عزیز؛
چه خاطره قشنگی ممنون که تجربه تون رو با ما به اشتراک گذاشتی
سلام بانو فرناز گرامی،
من هم از شما سپاسگزارم…
سلام دوست عزیز؛
سپاس فراوان