گیاه «شاهدانه» (Cannabidiol) بخشی از گیاه کانابیس یا ماری‌جواناست. شاهدانه یکی از گیاهان محبوب در طب سنتی است که اثرات روان‌گردان ماری‌جوانا را ندارد و برای درمان بسیاری از دردها و بیماری ها توصیه می‌شود. با ما همراه باشید تا بیشتر با خواص روغن شاهدانه آشنا شوید.
این گیاه که به اختصار «CBD» نامیده می‌شود، یکی از صدها ترکیب شیمیایی گیاه کانابیس است که با نام کانابینوئیدها شناخته می‌شوند.
تتراهیدروکانابینول یکی از مواد محرک عصبی اصلی موجود در شاهدانه است که سیستم عصبی مرکزی بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و شخص مصرف‌کننده را دچار نشئگی می‌کند. با این وجود، شاهدانه اثر روان‌گردان ندارد.
وجود این خاصیت، شاهدانه را برای تسکین درد و دیگر نشانه‌های بیماری در افرادی که تمایلی به تجربه کردن اثرات روان‌گردان ماری‌جوانا یا دیگر داروها ندارند، به گزینهٔ مناسبی تبدیل کرده است.
روغن شاهدانه از عصارهٔ گیاه شاهدانه (کانابیس) گرفته می‌شود. سپس این روغن را با دیگر روغن‌های پایه (carrier oil) مثل روغن نارگیل رقیق می‌کنند.
روغن شاهدانه با خواص بی‌نظیر خود محبوبیت زیادی در دنیای سلامت به‌دست آورده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تسکین‌دهندگی نشانه‌های بیماری‌هایی همچون اضطراب یا دردهای مزمن، ازجمله خواص روغن شاهدانه است.
در ادامه به مهم‌ترین خواص روغن شاهدانه اشاره می‌کنیم.
خواص روغن شاهدانه
۱. تسکین درد
از ۲۹۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، ماری‌جوانا به‌عنوان مسکنی برای درد استفاده می‌شد. دانشمندان به‌تازگی کشف کرده‌اند که برخی از ترکیبات این گیاه، ازجمله دانه آن یعنی شاهدانه، در کاهش درد مؤثر هستند.
بدن انسان دارای سیستم خاصی به نام سیستم اندوکانابینوئید (ECS) است. این سیستم در تنظیم عملکردهای متعددی مثل خواب، اشتها، درد و واکنش‌های سیستم ایمنی نقش دارد.
بدن ما وظیفهٔ تولید اندوکانابینوئیدها را که انتقال‌دهنده‌هایی عصبی هستند و به گیرنده‌های کانابینوئید متصل می‌شوند، برعهده دارد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خواص روغن شاهدانه می‌تواند روی کاهش دردهای مزمن ناشی از فعالیت پذیرنده‌های اندوکانابینوئید، کاهش التهاب و تداخلات سیستم عصبی اثرگذار باشد.
برای مثال، در یکی از آزمایشاتی که اثرات شاهدانه را به‌صورت خوراکی روی موش‌ها بررسی می‌کرد، کاهش چشمگیر درد و التهاب سیاتیک مشاهده شد.
۲. کاهش اضطراب و افسردگی
افسردگی و اضطراب ازجمله اختلالات رایج سلامت ذهن هستند و می‌توانند تأثیر منفی شدیدی روی سلامتی و حال خوب افراد بگذارند.
به نقل از سازمان جهانی بهداشت، افسردگی به‌تنهایی یکی از بزرگ‌ترین ناتوان‌کننده‌ها در سراسر جهان به‌شمار می‌آید. این در حالی است که اختلال اضطراب رتبه‌ٔ ششم را به خود اختصاص داده است.
معمولا درمان اضطراب و افسردگی با کمک داروهای پزشکی صورت می‌گیرد که اغلب عوارض جانبی متعددی مانند خواب‌آلودگی، سراسیمگی، بی خوابی، ناتوانی جنسی و سردرد را به همراه دارند.
درضمن، داروهایی مثل بنزودیازپین می‌توانند اعتیادآور باشند و بیمار را دچار سوءمصرف دارو کند.
از دیگر خواص روغن شاهدانه، اثر مطلوب آن بر رفع اضطراب و افسردگی است؛ همین موضوع افراد مبتلا به این دو اختلال را نسبت به مصرف این مادهٔ طبیعی ترغیب می‌کند.
در برزیل پژوهشی روی ۵۷ مرد انجام شد که طی آن، ۹۰ دقیقه پیش از شرکت در یک سخنرانی عمومی شبیه‌سازی‌شده، به شرکت‌کندگان قطرهٔ شاهدانه و دارونما دادند. محققان متوجه شدند که ۳۰۰ میلی‌گرم شاهدانه بر کاهش اضطراب شرکت‌کنندگان درطول تست بسیار اثرگذار بوده است.
دارونماها که حاوی ۱۵۰ میلی‌گرم و ۶۰۰ میلی‌گرم شاهدانه بودند، روی اضطراب افراد تأثیر صفر تا ناچیزی گذاشته بودند.
از خواص روغن شاهدانه برای درمان ایمن بی خوابی و اضطراب در کودکانی که پس از آسیب روانی دچار اختلال استرسی شده‌اند، استفاده می‌شود.
در چندین آزمایش با منشأ حیوانی، مشخص شد که روغن شاهدانه اثرات ضدافسردگی نیز دارد.
این خواص روغن شاهدانه را مدیون اثرگذاری آن بر گیرنده‌های سروتونین هستیم. سروتونین نوعی انتقال‌دهندهٔ عصبی است که مسئولیت تنظیم حالات روحی و رفتارهای اجتماعی را به‌عهده دارد.
۳. تسکین نشانه‌های مرتبط با سرطان
از دیگر خواص روغن شاهدانه می‌توان به تأثیر آن روی کاهش علائم مرتبط با سرطان یا عوارض جانبی درمان‌های سرطان مثل حالت تهوع، استفراغ و درد اشاره کرد.
در آزمایشی، اثر مصرف شاهدانه و تتراهیدروکانابینول روی ۱۷۷ فرد مبتلا به دردهای مرتبط با سرطان که با دارو تسکین نمی‌یافتند، بررسی شد.
کسانی که ترکیبی از هر دو ماده را دریافت کرده بودند، در مقایسه با کسانی که تنها THC مصرف کرده بودند، کاهش درد چشمگیری را تجربه کردند.
روغن شاهدانه می‌تواند به کاهش تهوع و استفراغ که از شایع‌ترین عوارض جانبی شیمی درمانی هستند، کمک کند.
هرچند داروهایی برای درمان این نشانه‌های ناراحت‌کننده وجود دارد، اما اثربخشی آنها همیشگی نیست و باعث می‌شود تا عده‌ای از مبتلایان به سرطان به‌دنبال گزینه‌های دیگر بگردند.
تحقیقی که روی ۱۶ بیمار تحت شیمی‌درمانی انجام شد، مشخص کرد که ترکیب مساوی شاهدانه و THC در اسپری دهانی، به کاهش عوارض جانبی درمان کمک کرده است.
نتایج برخی از پژوهش‌های آزمایشگاهی و حیوانی، حکایت از خواص ضدسرطانی روغن شاهدانه دارند. برای مثال، در تحقیقی مشخص شد که استفاده از عصارهٔ غلیظ شاهدانه باعث مرگ سلول‌های مبتلا به سرطان سینه می‌شود.
تحقیق دیگری نشان داد که شاهدانه می‌تواند جلوی گسترش سلول‌های سرطانی بدخیم را در پستان موش‌ها بگیرد.
بااین‌حال، هنوز به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز داریم.
۴. کمک به کاهش آکنه
آکنه یکی از بیماری‌های شایع پوستی در میان زنان و مردان است.
گفته می‌شود که عوامل متعددی در بروز آکنه دخیل هستند، ازجمله: ژنتیک، باکتری، عفونت‌های زیرپوستی و تولید بیش‌ازحد غدد چربی پوست.
طبق تحقیق علمی جدیدی که صورت گرفته است، مشخص شد که یکی دیگر از خاصیت‌های روغن شاهدانه، کمک به درمان آکنه است. شاهدانه به‌دلیل داشتن خواص ضدالتهابی و توانایی در کاهش تولید غدد چربی پوست، به درمان این مشکل کمک می‌کند.
در آزمایشی مشخص شد که روغن شاهدانه با اعمال اثر ضدالتهابی خود و جلوگیری از فعالیت عوامل آکنه‌زا مثل سیتوکین‌های ملتهب، به جلوگیری از تولید غدد چربی پوست کمک می‌کند.
در تحقیق دیگر با نتایج مشابه به این نتیجه رسیدند که شاهدانه به‌دلیل دارا بودن خواص ضدالتهابی، می‌تواند درمانی امن و مناسب برای مقابله با آکنه باشد.
هرچند این نتایج امیدبخش هستند، اما هنوز به آزمایش‌های انسانی بیشتری در این زمینه نیاز است.
۵. محافظت از اعصاب
محققان بر این باورند که تأثیر شاهدانه روی سیستم اندوکانابینوئید و دیگر سیستم‌های پیام‌رسان مغز، می‌تواند برای افرادی که دچار اختلالات عصبی هستند مفید باشد.
درواقع، یکی از بیشترین تحقیقاتی که روی خواص روغن شاهدانه انجام شده است، مربوط به کارایی آن در درمان اختلالات عصبی همچون صرع و ام اس است.
هرچند نتایج تحقیقات در این زمینه هنوز نسبتا جدید هستند، پژوهش‌های بسیاری انجام شده‌اند که نتایج امیدوارکننده‌ای داشته‌اند.
در آزمایشی که روی ۲۱۴ نفر از مبتلایان به صرع شدید انجام شد، به‌ازای هر ۲۰۰-۵۰۰ گرم از وزن بدن، ۰٫۹-۲٫۳ گرم روغن شاهدانه تجویز شد. درنتیجه تشنج این افراد به‌صورت میانگین ۳۶٫۵٪ کاهش یافت.
در تحقیق دیگری مشخص شد که مصرف روغن شاهدانه در مقایسه با دارونما، تأثیر چشمگیری در کاهش حملات صرع در کودکان سندروم دراوه داشته است.
با این وجود، نباید این نکته را فراموش کرد که در هر دو آزمایش، عده‌ای از شرکت‌کنندگان نسبت به درمان با شاهدانه واکنش‌های معکوسی مثل تشنج، تب و خستگی بروز دادند.
آزمایش‌های دیگری به‌منظور شناسایی خواص روغن شاهدانه و تأثیر آن در درمان دیگر بیماری‌های عصبی صورت گرفته است.
برای مثال، در تحقیقات متعددی به این نتیجه رسیدند که شاهدانه موجب بالا رفتن کیفیت خواب افراد دارای بیماری پارکینسون شده است.
به‌علاوه، در تحقیقات حیوانی و آزمایشگاهی مشخص شد که شاهدانه می‌تواند موجب کاهش التهاب و جلوگیری از بیماری‌های عصبی مرتبط با آلزایمر شود.
محققان در یکی از تحقیقات بلندمدت، دریافتند که پس از دادن شاهدانه به موش‌هایی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به بیماری آلزایمر بودند، کاهش محسوسی در زوال شناختی آنها ایجاد شد.
۶. کمک به سلامت قلب
در جدیدترین پژوهش، ارتباط شاهدانه با سلامت قلب و سیستم گردش خون (که شامل توانایی آن در کاهش فشار خون بالا می‌شود) کشف شده است.
فشار خون بالا موجب بالا رفتن ریسک ابتلا به بروز ناراحتی‌های دیگری مثل سکته، حمله قلبی و سندرم متابولیک می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهند که خواص روغن شاهدانه به کاهش فشار خون بالا کمک می‌کند.
در تحقیق جدیدی که روی ۹ مرد سالم انجام شد، مشخص شد که مصرف ۶۰۰ میلی‌گرم روغن شاهدانه، باعث می‌شود تا فشار خون این افراد در حالت استراحت، نسبت به زمانی که دارونما مصرف می‌کنند، کاهش یابد.
در تحقیق مشابهی، مردانی تحت آزمایش استرس که به‌طور معمول فشار خون را بالا می‌برد، قرار گرفتند. جالب است بدانید که یک واحد شاهدانه باعث شد تا فشار خون این افراد درطول آزمایش چندان بالا نرود.
محققان اظهار می‌کنند که تأثیر شاهدانه در کاهش فشار خون، به‌دلیل خاصیت کاهش‌دهندگی استرس و اضطراب این گیاه است.
همچنین، در آزمایش‌های حیوانی متعدد مشخص شد که شاهدانه به‌دلیل دارا بودن آنتی اکسیدان های قوی و خواص کاهش‌دهندگی استرس، می‌تواند به کاهش التهاب و مرگ سلول‌های مرتبط با بیماری های قلبی کمک کند.
برای مثال، در آزمایشی به این نتیجه رسیدند که درمان با شاهدانه باعث کاهش استرس اکسیداتیو می‌شود و از آسیب قلبی در موش‌های مبتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند.
۷. دیگر خواص روغن شاهدانه
خواص روغن شاهدانه در پژوهش‌های دیگری موردارزیابی قرار گرفته است و مشخص شده است که برای مسائل دیگری نیز می‌توان از آن بهره‌مند شد.
گرچه هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است، به‌نظر می‌رسد که شاهدانه خواص مفید دیگری ازجمله موارد زیر دارد:
- اثر ضد روان پریشی: در تحقیقاتی مشخص شد که شاهدانه می‌تواند با کاهش نشانه‌های بیماری های روانی، به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی یا دیگر اختلالات روانی کمک کند.
- درمان سوءمصرف مواد مخدر: شاهدانه می‌تواند جریان‌های مغزی مرتبط با اعتیاد به موادمخدر را اصلاح کند. در آزمایشی روی موش‌ها، مشخص شد که شاهدانه وابستگی به مورفین و رفتارهای ناشی از میل به هروئین را کاهش داده است.
- اثرات ضدتومور: در تحقیقات حیوانی و آزمایشگاهی مشخص شد که یکی دیگر از خواص روغن شاهدانه، اثر ضدتومور است. مصرف شاهدانه در حیوانات، از گسترش سلول‌های سرطانی پستان، پروستات، مغز، روده و ریه جلوگیری کرده است.
- پیشگیری از دیابت: مصرف شاهدانه توسط موش‌های دیابتی، پیشروی بیماری را تا ۵۶٪ کاهش داد و موجب کاهش چشمگیر التهاب در آنها شد.
آیا روغن شاهدانه دارای عوارض است؟
معمولا مصرف شاهدانه تحمل‌پذیر و بی‌خطر است، بااین‌حال ممکن است در برخی افراد موجب بروز واکنش‌های ناسازگاری شود.
عوارض جانبی که در پژوهش‌ها به دست آمده‌اند، شامل موارد زیر هستند:
- اسهال؛
- تغییر در اشتها و وزن؛
- خستگی.
گفته می‌شود که مصرف هم‌زمان شاهدانه و برخی داروها می‌تواند موجب بروز اختلال دارویی شود. پس برای حفظ ایمنی و جلوگیری از بروز اختلالات آسیب‌رسان، پیش از مصرف روغن شاهدانه حتما با پزشک خود مشورت کنید.
به‌خصوص اگر از دارو یا مکملی استفاده می‌کنید که دارای «هشدار گریپ‌فروت» است؛ چرا که هم شاهدانه و هم گریپ فورت با گروه آنزیم‌های سیتوکروم پی ۴۵۰ که برای سوخت و ساز داروها ضروری هستند، ناسازگارند.
در تحقیقی که روی موش‌ها انجام شد، مشخص گردید که روغن غلیظ شاهدانه می‌تواند مسمومیت کبدی شدیدی ایجاد کند. البته به برخی از موش‌های آزمایش مقدار بسیار بالایی از این ماده تزریق شده بود.
سخن پایانی
مدت‌هاست که دربارهٔ تأثیر روغن شاهدانه در کاهش نشانه‌ها و رفع برخی مشکلات سلامتی مثل اضطراب، افسردگی، آکنه و مشکلات قلبی تحقیق می‌شود.
کسانی که سرطان دارند، می‌توانند از فواید این روغن به‌عنوان مسکنی جایگزین برای رفع درد و حالت‌های ناخوشایند بعد از شیمی‌درمانی بهره‌مند شوند.
هنوز تحقیقات دربارهٔ خواص روغن شاهدانه ادامه دارد. بنابراین ممکن است که مصارف درمانی دیگری نیز برای این گیاه کشف شود.
مطلب بسیار جالبی بود. با تشکر
ممنون از توجه‌تون 🙂
چقدر جالب! نمی دونستم همچین روغنی وجود داره!!!
بله با شما موافقم دوست عزیز 🙂
تشکر : پیشنهاد می‌شود نحوه مصرف روغن شاهدانه به مطلب فوق اضافه شود
بابت پیشنهادت ممنونیم مسعود جان.
چشم. حتماً بررسی‌ش می‌کنیم.