رشد سلول‌های غیرطبیعی در استخوان‌ها عامل اصلی ابتلا به سرطان در این نواحی از بدن است. در این شرایط بافت استخوانی آسیب می‌بیند و کارکرد و شکل عادی‌اش را از دست می‌دهد. در ادامه مطلب حاضر، بیشتر شما را با سرطان استخوان آشنا خواهیم کرد. انواع آن را به شما معرفی می‌کنیم و از علائم و راهکارهای درمان آن خواهیم گفت. همراه ما بمانید.
انواع سرطان استخوان
الف. سرطان بدخیم یا اولیه استخوان
به‌ندرت اتفاق می‌افتد که تومور سرطانی بدخیم باشد و در خود استخوان‌ها ایجاد شود. در این شرایط، نام سرطان اولیه یا بدخیم استخوان را بر بیماری می‌گذارند که به‌مراتب شرایط جدی‌تر و وخیمتری دارد. سرطان بدخیم استخوانی خود انواعی دارد که در ادامه معرفی خواهیم کرد.
۱. میلوم متعدد (مولتیپل میلوما)
میلوم متعدد یا مولتیپل میلوما (Multiple Myeloma/ MM) شایع‌ترین نوع سرطان بدخیم استخوانی است و علت ابتلا به آن پیدایش سلول‌های سرطانی در مغز استخوان است. این مسئله سبب ایجاد تومور در استخوان‌های مختلف بدن خواهد شد. میلوم متعدد بزرگ‌سالان را درگیر میکند. در میان انواع سرطان استخوان، بیشترین امید به کسانی است که مبتلا به میلوم متعدد می‌شوند. این دسته از بیماران بعضا حتی بدون نیاز به طیکردن دوره درمانی بهبود می‌یابند.
۲. استئوسارکوما
استئوسارکوما (Osteosarcoma) یا استئوژنیک سارکوما (Osteogenic Sarcoma) نوع دیگری از سرطان بدخیم استخوانی است و معمولا کودکان و نوجوانان را درگیر میکند. البته احتمال ابتلای بزرگ‌سالان هم به آن وجود دارد. تومورهای سرطانی استئوسارکوما بیشتر در نوک استخوان‌های بلند دست‌ها و پاها پیدا می‌شوند و بافت سخت و محکمی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند که لایه بیرونی استخوان‌ها متشکل از آن است.
۳. کندروسارکوما (Chondrosarcoma)
این نوع از سرطان بدخیم استخوانی معمولا استخوان‌های نواحی لگن، ران‌ها و شانه‌ها را درگیر میکند و بیشتر در بزرگ‌سالان دیده میشود. کندروسارکوما دومین نوع رایج سرطان استخوانی اولیه است (پس از مولتیپل میلوما) و تومورهای بدخیم آن در بافت‌های سخت و محکمی ایجاد می‌شوند که بین استخوان‌ها قرار دارند و آنها را به یکدیگر متصل میکنند. احتمال ایجاد تومورهای آن در سلول‌های غضروفی نیز وجود دارد.
۴. یوئینگ سارکوما (Ewing’s Sarcoma)
یوئینگ سارکوما از انواع نادر سرطان بدخیم یا اولیه استخوانی است و معمولا در پی ابتلا به آن بافت نرمی که اطراف استخوان‌های کودکان و نوجوانان را پوشانده است درگیر میشود. البته حالت دومی هم وجود دارد که در آن تومورهای بدخیم مستقیما داخل استخوان ایجاد می‌شوند.
دو نوع بسیار نادر از سرطان بدخیم استخوانی هم وجود دارند به نام‌های فیبروسارکوما (Fibrosarcoma) و کوردوما (Chordoma). تومورهای نوع اول بیشتر در پشت استخوان زانوهای بزرگ‌سالان ایجاد می‌شوند. نوع دوم معمولا افراد ۳۰ سال به بالا را درگیر میکند و محل رایج شکل‌گیری تومورهای آن قسمت‌های بالایی یا پایینی ستون فقرات هستند.
ب. سرطان ثانویه استخوان
در اکثر مواقع، تومورهایی که سبب ابتلا به سرطان استخوان می‌شوند خوش‌خیم‌اند و از سایر نقاط بدن حرکت میکنند و در استخوان‌ها جای‌گیر می‌شوند. در این حالت، پدیده‌ای رخ می‌دهد به‌نام «دگرنشینی (metastasis)»؛ یعنی آنکه تومور مستقیما در خود استخوان شکل نگرفته و از جای دیگری وارد آن شده است. در این حالت، بیمار مبتلا به سرطان استخوان ثانویه خواهد شد. شایع‌ترین انواع سرطان که احتمال حرکت تومورهای آنها به‌سمت استخوان‌ها وجود دارد موارد زیر هستند:
علائم سرطان استخوان
علائم ممکن است در مراحل اولیه برای بیمار محسوس نباشند و خود او متوجه ابتلا به بیماری نشود. در این شرایط، فقط با انجام آزمایش و عکس‌برداری متوجه شرایط غیرعادی استخوان‌ها و وجود تومور خواهند شد. منتها اگر علائمی وجود داشته باشند، معمولا شامل موارد زیر خواهند بود:
- احساس خستگی یا خستگی مفرط؛
- سفتی و سختی محسوس استخوان‌های بلند دست‌ها یا پاها؛
- احساس درد و تورم در استخوان/ استخوان‌های تحت‌تأثیر قرارگرفته.
علائم دیگری هم وجود دارند که احتمال رخداد آنها وجود دارد. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- تب؛
- تعرق شبانه؛
- تورم نواحی اطراف استخوان‌ها؛
- لنگ‌زدن (اگر استخوان/ استخوان‌های نیم‌تنه پایینی بدن، شامل پاها، ران‌ها یا لگن تحت‌تأثیر بیماری باشد).
تشخیص سرطان استخوان
روند تشخیص بیماری به این صورت است که با انجام آزمایشهای مختلف مرحله‌ای را که بیماری در آن است مشخص میکنند. محل قرارگرفتن تومور، میزان آسیبی که به استخوان/ استخوان‌ها وارد میشود، و میزان آسیب واردشده به بافت‌های اطراف استخوان‌ها با توجه به مرحله بیماری متفاوت خواهد بود. این مراحل شامل موارد زیر هستند:
- مرحله اول سرطان استخوان که در آن تومور/ تومورها به بافت‌های اطراف استخوان راه نیافته‌اند؛
- مرحله دوم که در آن هم تومور/ تومورهای سرطانی به بافت‌ها راه نیافته‌اند، اما حالتی تهاجمی پیدا کرده‌اند و شکل و کارکرد معمول و سالم بافت‌ها را تهدید میکنند؛
- مرحله سوم سرطان استخوانی که در آن تومور/ تومورها به یک یا چند ناحیه از استخوان‌ها حمله کرده‌اند؛
- مرحله چهارم که در آن تومور/تومورهای سرطانی وارد بافت‌های اطراف استخوان‌ها شده‌اند و نیز به سایر اندام‌های بدن مثل ریه‌ها و مغز راه یافته‌اند.
پزشک متخصص با کمک‌گرفتن از راهکارهای زیر مرحله‌ای را که بیماری در آن است مشخص میکند:
- اسکن استخوان (Bone Scan): با کمک آن وضعیت استخوان‌ها مشخص میشود؛
- آزمایش خون: با کمک آن پزشک متخصص به‌دنبال دو آنزیمی خواهد گشت که می‌توانند از نشانه‌های سرطان خون باشند؛
- آزمایش بافت‌برداری (بیوپسی/ Biopsy): تشخیص سرطان استخوان با برداشتن و بررسی وضعیت تکه‌ای از بافت زنده اطراف آن؛
- آزمایشهای مختلف عکس‌برداری: مواردی مثل آزمایش ایکس‌ری، اِم‌آرآی (MRI) و سی‌تی‌اِسکن که وضعیت لایه‌های درونی و عمیق‌تر استخوان‌ها را مشخص میکنند.
درمان سرطان استخوان
روند درمان این بیماری با توجه به عواملی که در ادامه می‌بینید متفاوت خواهد بود:
- سن بیمار؛
- مرحله بیماری؛
- اندازه و موقعیت تومور؛
- وضعیت کلی بیمار از حیث سلامتی.
اگر تومور سرطانی خوش‌خیم باشد، ممکن است صرفا از تجویز دارو برای درمان بیماری استفاده شود و در حین مصرف دارو، وضعیت تومور گاه‌به‌گاه بررسی شود. اگر تشخیص پزشک بر آن باشد که احتمال سرایت تومور به نواحی دیگر در بدن وجود دارد، با انجام جراحی یا استفاده از راهکارهای درمانی دیگر آن را خارج میکند. بعضا احتمال ایجاد دوباره تومور پس از طیکردن روند درمانی و بهبودیافتن بیمار وجود دارد.
درمان تومورهای سرطانی بدخیم دشوارتر است و در این شرایط، به‌کمک چند پزشک با تخصص‌های مختلف نیاز خواهد بود. نوع راهکار درمانی نیز با توجه به پیشرفت بیماری و مرحله‌ای که در آن است متفاوت خواهد بود. اگر سلول‌های سرطانی فقط در تومور استخوانی و نواحی اطراف آن باشند، روند کنترل و درمان بیماری کمی ساده‌تر خواهد شد. منتها اگر سلول‌های سرطانی از دیگر نواحی بدن به استخوان راه یافته باشند، شرایط کمی پیچیده‌تر میشود و درمان بیماری به این سادگی‌ها مقدور نخواهد بود.
راهکارهای درمانی
راهکارهایی وجود دارند که معمولا از آنها برای درمان سرطان استخوان استفاده میشود. اینها شامل موارد زیر هستند:
- قطع عضو: اگر تومور بزرگ باشد، به عصب‌ها زده باشد یا به درون رگ‌ها راه یافته باشد، احتمال نیاز به قطع عضو وجود خواهد شد؛
- شیمی درمانی: در شیمیدرمانی با کمک دارو سلول‌های تومور را از بین می‌برند. معمولا از آن قبل و بعد از جراحی استفاده میشود و برای درمان سرطان ثانویه استخوان نیز کاربرد دارد؛
- جراحی: با کمک جراحی قسمتی از استخوان را که تحت‌تأثیر بیماری است خارج میکنند و ایمپلنت فلزی جای آن می‌گذارند. عضلات، تاندون‌ها و بافت‌های اطراف استخوان‌ها هنگام عمل جراحی دست‌نخورده می‌مانند؛
- پرتودرمانی (رادیوتراپی/ Radiation Therapy): در این روش، پرتوهای قدرتمند ایکسی ساطع میکنند که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و تومورها را کوچک میکند. معمولا از آن در کنار جراحی استفاده میشود.
پرسش‌های متداول درباره سرطان استخوان
۱. آیا سرطان استخوان کشنده است؟
پاسخ این سؤال بسته به عوامل مختلف مثل شدت بیماری، نوع آن و مرحله‌ای که در آن است متفاوت خواهد بود. وضعیت برای بیماران مبتلا به اکثر انواع سرطان استخوانی به این صورت است که در مقایسه با افراد عادی، تا چیزی حدود ۸۰ درصد احتمال زنده‌ماندشان وجود دارد (تا پنج سال پس از تشخیص قطعی بیماری).
در برخی موارد هم که از راهکارهایی مثل قطع عضو استفاده میشود، این بدترین پیامدی است که بیمار تن به آن می‌دهد و پس از آن، بیماری دیگر تهدیدی برای جانش تلقی نمی‌شود. به‌طور کلی، بیش از ۷۵ درصد از کسانی که ابتلایشان به انواع سرطان استخوانی قطعی تشخیص داده میشود حداقل تا ۵ سال پس از تشخیص زنده می‌مانند.
۲. آیا سرطان استخوان درمان دارد؟
بله. رایجترین راهکار درمانی آن جراحی است که با کمک آن تومورها را از نواحی درگیرشده خارج میکنند. از شیمیدرمانی، پرتودرمانی و راهکارهای مشابه دیگر نیز برای درمان این سرطان استفاده میشود. این دیگر بستگی به وضعیت بیمار و شانس او خواهد داشت که پس از طیکردن دوره درمانی دوباره تومور در استخوانهایش ایجاد شود یا خیر.
۳. علت ابتلا به سرطان استخوان چیست؟ چه عواملی احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند؟
علت دقیق ابتلا به انواع سرطان استخوانی هنوز برای محققان مشخص نشده است؛ اما عواملی وجود دارند که احتمال ابتلا به آن را بیشتر میکنند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- مسائل یا اختلالات ژنتیکی و سابقه ابتلا به سرطان در خانواده؛
- بیماری استخوانی پاژه (Paget’s disease of bone): در پی ابتلا به این بیماری هم خطر بروز سرطان استخوانی اندکی بیشتر خواهد شد.
- طیکردن دوره درمانی برای سایر انواع سرطان: احتمال شکل‌گیری تومور سرطانی در استخوان کسانی که دوره درمانی مرتبط با سایر انواع سرطان را طی میکنند وجود دارد. کسانی که از راهکارهای درمانی مثل پرتودرمانی، پیوند سلول‌های بنیادی و شیمیدرمانی استفاده کرده‌اند.
۴. کدامیک از انواع سرطان استخوانی بیشتر کودکان را تهدید میکند؟
استئوسارکوما از رایجترین انواع سرطان استخوانی است و احتمال ابتلای کودکان به آن هم بیشتر از سایر انواع است. یوئینگ سارکوما نوع دیگری است که خطر درگیری کودکان و نوجوانان با آن زیاد است.
۵. در صورت تجربه چه علائمی مراجعه به پزشک و انجام آزمایشهای مربوطه ضروری میشود؟
اگر خود یا کودکتان دردی را تجربه میکنید که شرایط زیر را دارد، مراجعه به پزشک و انجام آزمایشهای مربوطه برای پیبردن به علت اصلی آن ضروری است:
- دردی که شبها اوضاع وخیمتری پیدا میکند؛
- دردی که مصرف انواع داروی مسکن معمولی کمکی به تسکین آن نمیکند؛
- دردی که مکرر شده باشد (یعنی برای مدتی تسکین یابد و دوباره شروع شود).
در پایان
باید در نظر داشت که درمان سرطان استخوان و راهکارهای رایجی که برای این منظور کاربرد دارند، در گذر زمان، مشکلاتی را از بابت کارکرد و سلامت قلب، ریه‌ها، مغز و وضعیت شنوایی، استخوان‌ها و باروری به وجود می‌آورند. بیماری که دوره درمانی را طی میکند باید طی روندی منظم به پزشک مراجعه کند تا در صورت بروز هر مشکل احتمالی، در همان مراحل اولیه برای رفع آن اقدام شود. به‌علاوه که احتمال بازگشت تومورهای سرطانی پس از درمان نیز وجود دارد و باید گاه‌به‌گاه و طبق نظر متخصص برای انجام آزمایش به مراکز درمانی مراجعه کرد.
شما بگویید
لطفا اگر تجربه‌ای درباره این بیماری دارید، از طیکردن دوره درمانی گرفته تا مسائل دیگری مثل آزمایش‌ها و مراقبت‌های پس از درمان، با ما و مخاطبان «چطور» در میان بگذارید که برایمان بسیار ارزشمند خواهد بود. همچنین، اگر مایل هستید بیشتر درباره این سرطان و مسائل مرتبط با آن بدانید، در قسمت «ارسال دیدگاه» سؤال‌های خود را مطرح کنید.
منابع دیگر: healthline
