التهاب کیسه صفرا؛ علائم، علل، روش تشخیص و درمان
کلهسیستیت (Cholecystitis) یا التهاب کیسه صفرا زمانی اتفاق میافتد که سنگهای صفراوی مانع خروج مایع صفرا از اندام شوند. این وضعیت بسیار دردناک است و معمولا بهدلیل تکرار حملات و عوارض جدی، جراحی بهترین گزینه درمانی محسوب میشود. در این مقاله درباره علائم، علل، روشهای تشخیص و درمان التهاب کیسه صفرا میگوییم و در بخش پایانی به سؤالات رایج پاسخ میدهیم.
التهاب کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا اندامی گلابیشکل است که در قسمت بالا و سمت راست شکم، زیر کبد قرار گرفته است. وظیفه کیسه صفرا ذخیره مایع صفرا و آزادسازی آن پس از غذاخوردن است. التهاب کیسه صفرا معمولا زمانی ایجاد میشود که سنگهای صفراوری مانع عبور مایع صفرا شوند. در نتیجه این مایع در کیسه صفرا جمع و بهوسیله باکتریها عفونی میشود.
عفونت کیسه صفرا چه علائمی دارد؟
التهاب کیسه صفرا ممکن است حاد یا مزمن باشند. کلهسیستیت حاد ناگهانی ایجاد میشود و باعث درد شدید و مداوم میشود. بیش از ۹۵درصد افراد مبتلا به کلهسیستیت حاد، سنگ کیسه صفرا دارند. درد از وسط تا بالای سمت راست شکم شروع میشود و ممکن است به تیغه شانه راست یا پشت هم سرایت کند. بیشترین شدت درد ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بعد از غذاخوردن است. البته درد بعد از این مدت هم ادامه دارد.
نشانه کلهسیستیت مزمن هم حملات مکرر التهاب و درد است. این نوع بهاندازه کلهسیستیت حاد شدید و ادامهدار نیست. معمولا مسدودشدن متناوب مجرای صفراوی با سنگهای صفرا دلیل این حملات مکرر است.
نشانههای دیگر عبارتاند از:
- درد شکمی که با نفس عمیق بدتر میشود؛
- دردناکبودن لمس شکم؛
- حالت تهوع و نفخ؛
- استفراغ؛
- لرز؛
- زردی پوست و چشم؛
- تب بالاتر از ۳۸ درجه سانتیگراد (ممکن است افراد مسن تب نکنند و معمولا در افراد مبتلا به کلهسیستیت مزمن رخ نمیدهد).
علل التهاب کیسه صفرا
این وضعیت معمولا ناشی از سنگهای کیسه صفرایی است که مجرای صفراوی را مسدود کردهاند و از خروج مایع صفرا از کیسه صفرا جلوگیری میکنند. علل کمتر شایع عبارتاند از:
- مسدودشدن مجاری صفراوی بهدلیل زخم یا جراحت؛
- کاهش جریان خون به کیسه صفرا؛
- تومورهایی که مسیر جریان مایع صفرا را مسدود میکنند؛
- عفونتهای ویروسی که کیسه صفرا را ملتهب میکنند.
تشخیص التهاب کیسه صفرا
پزشک درباره علائم از شما سؤال خواهد کرد. همچنین ممکن است برای بررسی تعداد گلبولهای سفید و عملکرد کبد آزمایش خون هم تجویز کند. تعداد گلبولهای سفید بیشتر از حد طبیعی نشانه عفونت، التهاب یا آبسه است.
همچنین ممکن است نیاز به تصویربرداری باشد، از جمله:
- سونوگرافی شکم: پزشک هنگام انجام این سونوگرافی از امواج صوتی برای بررسی کیسه صفرا و مجاری صفراوی استفاده میکند. این سونوگرافی به شناسایی علائم التهاب کیسه صفرا، وجود سنگهای صفراوی و ضخیمشدن یا تورم دیواره کیسه صفرا کمک میکند.
- اسکن کبد و مجاری صفراوی (HIDA): این آزمایش تصویربرداری شامل تزریق ماده رادیواکتیو است. اگر این ماده وارد کیسه صفرا نشود، پزشک میفهمد این اندام مسدود شده که نشاندهنده التهاب و عفونت کیسه صفرا است. این آزمایش همچنین میتواند عملکرد کیسه صفرا و توانایی آن برای خارجکردن صفرا پس از تحریک را هم تشخیص دهد. این آزمایش تصویربرداری، «کسر جهشی کیسه صفرا» هم نامیده میشود که وقتی بیش از ۳۰ یا ۳۵درصد باشد طبیعی در نظر گرفته میشود.
- کلانژیوپانکراتوگرافی با رزونانس مغناطیسی (MRCP): این نوع MRI جزئیات کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی، ساختارها و مجاری پانکراس را نشان میدهد و میتواند سنگ کیسه صفرا، التهاب یا انسداد مجاری صفراوی و کیسه صفرا و هرگونه التهاب پانکراس را هم نشان بدهد.
- سیتیاسکن شکم: این آزمایش اشعه ایکس جزئیات کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی را نشان میدهد و در صورتی که کیسه صفرا ملتهب شده باشد، آن را مشخص میکند.
درمان التهاب کیسه صفرا
این بیماری معمولا در بیمارستان درمان میشود. شیوههای درمانی رایج عبارتاند از:
- درمان دارویی التهاب کیسه صفرا: تجویز آنتی بیوتیک برای التهاب کیسه صفرا و داروهای مسکن برای کاهش درد ناشی از عفونت کیسه صفرا رایج است.
- برداشتن کیسه صفرا: این جراحی که کلهسیستکتومی نامیده میشود، معمولا با ایجاد برشهای کوچک در شکم انجام میشود. با این برشها لاپاروسکوپ (دوربین کوچک) برای دیدن داخل شکم و ابزار جراحی برای برداشتن کیسه صفرا وارد شکم میشوند. اگر التهاب حاد باشد، معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از بستری، کیسه صفرا برداشته میشود.
- تخلیه کیسه صفرا برای درمان و جلوگیری از گسترش عفونت: این روش درمان التهاب کیسه صفرا بدون جراحی که کلهسیستوستومی از راه پوست نامیده میشود، معمولا برای افرادی انجام میشود که توانایی عمل جراحی را ندارند.
- ازبینبردن سنگ کیسه صفرا در ناحیه مسدودکننده مجرای صفراوی: این روش که آندوسکوپی کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد (ERCP) نامیده میشود، برای بیمارانی انجام میشود که مجرای صفراویشان مسدود شده است.
- تزریق مایعات IV برای جلوگیری از کمآبی بدن.
درمان خانگی التهاب کیسه صفرا
۱. رژیم غذایی سالم داشته باشید
رژیمهای غذایی پرچرب و کمفیبر میتوانند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند. برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری، رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات و غلات کامل را انتخاب کنید و غذاهای پرچرب نخورید.
۲. بهآرامی وزن کم کنید
کاهش وزن سریع میتواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، هدفتان کاهش ۰٫۵ تا ۱ کیلوگرم در هفته باشد.
۳. ورزش کنید
ورزش کلسترول را کاهش میدهد و هرچه کلسترول کمتر باشد، احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا کمتر میشود.
سؤالات رایج
– چه کسانی در خطر ابتلا به التهاب کیسه صفرا هستند؟
کسانی که:
- سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا دارند؛
- بیشتر از ۵۰ سال دارند؛
- رژیم غذایی سرشار از چربی و کلسترول دارند؛
- اضافهوزن دارند؛
- دیابت دارند؛
- باردار هستند یا تا به حال چندین بار باردار شدهاند؛
- از درمان جایگزین استروژن یا قرصهای ضدبارداری استفاده میکنند؛
- کاهش وزن سریع داشتهاند.
– آیا میتوانم بدون کیسه صفرا زندگی کنم؟
بله، بدون کیسه صفرا میتوانید زندگی عادی داشته باشید. نقش اصلی کیسه صفرا ذخیره مایع صفراست و کبد مدام این مایع را ترشح میکند، پس برای هضم طبیعی به کیسه صفرا نیازی ندارید.
– اگر التهاب کیسه صفرا درمان نشود چه عوارضی دارد؟
- کیسه صفرا با عفونت شدید: درماننشدن کیسه صفرای مسدودشده میتواند منجر به عفونت شدید شود.
- کلانژیت: درماننشدن سریع عفونت حاد مجاری صفراوی اصلی و کبد میتواند بهشدت خطرناک و تهدیدکننده زندگی باشد.
- پانکراتیت: مجرای صفراوی و مجرای لوزالمعده دریچهای مشترک در دوازدهه دارند. اگر سنگ کیسه صفرا آن دریچه را مسدود کند، باعث پانکراتیت میشود که میتواند شدید و تهدیدکننده زندگی باشد.
– التهاب کیسه صفرا خطرناک است؟
عوارض ناشی از درمان نشدن این بیماری میتواند خطرناک و تهدیدکننده زندگی باشد.
– اگر در دوران بارداری به التهاب کیسه صفرا مبتلا شوم چه میشود؟
عفونت کیسه صفرا در اوایل و اواخر بارداری با آنتیبیوتیک درمان میشود. معمولا جراحی در طول سه ماهه دوم بارداری بیخطر است، اما در صورت موثرنبودن آنتیبیوتیکها در درمان عفونت، میتواند در هر زمانی با خیال راحت انجام شود.
– چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
درد شکمی از هر نوعی که باشد، همیشه زنگ خطر است. اگر درد ناگهانی یا حملات دردناک در ناحیه سمت راست بالای شکم، شانه راست یا پشت خود دارید، به پزشک مراجعه کنید.
شما بگویید
تابهحال دچار التهاب کیسهصفرا شدهاید؟ چه علائمی داشتید؟ از چه راهکارهایی برای درمان استفاده کردهاید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.