پتاسیم بی‌تارترات (Potassium bitartrate) که کرم تارتار نامیده می‌شود، نوعی اسید خوراکی است که برای تهیه برخی مواد خوراکی استفاده می‌شود. اگر با این کرم آشنایی ندارید، این مقاله مخصوص شماست.
کرم تارتار چیست؟
با اینکه به آن کرم می‌گویند ولی حالت اصلی تارتار پودری است و در ترکیب با مواد دیگر حالت کرمی می‌گیرد. پودر کرم تارتار حجم‌دهنده‌ای است که برای پخت انواع کیک، شیرینی و نان‌ها استفاده می‌شود و بافت سبک و مناسبی به آنها می‌دهد و موجب انسجامشان می‌شود. وقتی این اسید خوراکی با جوش شیرین ترکیب می‌شود، دی اکسید کربن تولید می‌کند و به مواد خوراکی حجم می‌دهد. در واقع این ماده سبب فعال‌سازی بیشتر جوش شیرین می‌شود.
کاربردهای پودر تارتار بسیارند، مثلا:
- تثبیت سفیده تخم‌مرغ هنگام درست‌کردن مرنگ و کیک‌ها؛
- تهیه ژلاتین و پودینگ و شکلات‌های نرم و سفت؛
- پیشگیری از شکرک‌زدن مرباها و کارامل‌ها؛
- جلوگیری از تیره‌شدن رنگ سبزیجات هنگام بخارپزکردن آنها.
ارزش غذایی کرم تارتار
پودر کرم تارتار ارزش غذایی چندانی ندارد. در این جدول ارزش غذایی ۱ قاشق چای‌خوری (۳ گرم) از این ماده نوشته شده است:
| کالری | ۸ |
| چربی | ۰ |
| سدیم | ۱٫۵۶ میلی‌گرم |
| کربوهیدرات | ۱٫۸۴ میلی‌گرم |
| فیبر | ۰ |
| قند | ۰ |
| پروتئین | ۰ |
| پتاسیم | ۴۹۵ میلی‌گرم |
فواید کرم تارتار
کرم تارتار حاوی پتاسیم است. پتاسیم از الکترولیت‌های بدن است که ضربان قلب را تنظیم می‌کند، عملکرد دستگاه عصبی و انقباض‌های ماهیچه‌ای بدن را بهبود می‌بخشد و موجب تعادل مایعات بدن می‌شود. با مصرف مواد غذایی سرشار از پتاسیم، می‌توانید از بدن در برابر اثرات منفی افزایش بیش از حد سدیم محافظت کنید. در ادامه، مهم‌ترین فواید این ماده خوراکی را توضیح می‌دهیم.
۱. بهبود عملکرد دستگاه عصبی
پتاسیم نقش مهمی در تعادل مایعات بدن دارد. اگر بدنتان به‌اندازه کافی پتاسیم نداشته باشد یا بیش از حد پتاسیم دفع کند، دچار نوعی بیماری به‌نام هیپوکالمی می‌شوید. رژیم غذایی سرشار از پتاسیم برای عملکرد صحیح دستگاه عصبی و سلول‌های ماهیچه‌ای ضروری است. اگر به هیپوکالمی مبتلا شوید و آن را بدون درمان رها کنید، گرفتار فلج دوره‌ای می‌شوید.
۲. درمان یبوست
محققان دریافته‌اند که مصرف کرم تارتار مدفوع را نرم می‌کند و زمان حرکت آن در روده را کاهش می‌دهد. معمولا در داروخانه‌ها شیاف تارتار برای افراد مبتلا به یبوست در دسترس است. بسیاری از افراد هم از این ماده به‌جای ملین استفاده می‌کنند که شیوه چندان مناسبی نیست، زیرا مصرف بیش از حد این کرم فرد را به بیماری خطرناک هایپرکالمی مبتلا می‌کند.
۳. کاهش فشار خون
پتاسیم موجود در کرم تارتار از فشار خون می‌کاهد. بر اساس برخی از بررسی‌های علمی، رژیم غذایی سرشار از پتاسیم از اثرات منفی غلظت بالای سدیم در بدن می‌کاهد و سبب بهبود فشار خون می‌شود.
۴. پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه
اگر سابقه ابتلا به سنگ کلیه دارید، رژیم غذایی حاوی پتاسیم برایتان مفید است. سنگ کلیه بر اثر تجمع بسیار زیاد کلسیم به وجود می‌آید و طبق بررسی‌های متعدد، پتاسیم می‌تواند کلسیم را قبل از ورود به ادرار، به خود جذب کند.
۵. کاهش خطر احتباس آب (ادم)
بدترین عارضه مصرف غذاهای پرنمک احتباس آب در بدن است. وقتی بدن با سدیم بسیار زیادی مواجه می‌شود، مایعات آن از تعادل خارج می‌شوند. به همین دلیل بدن تا حد امکان آب موجود را در خود حفظ می‌کند و فرد به بیماری ادم مبتلا می‌شود. اگر به‌علت مصرف غذای شور به این عارضه مبتلا شدید، خیلی راحت با نوشیدن مایعات بیشتر و مواد خوراکی حاوی پتاسیم درمان می‌شوید. نوشیدن آب و پتاسیم ادرار را زیاد و مایعات بدن را متعادل می‌کند.
بعضی از فواید این کرم که افراد بر اساس تجربه شخصی خود بیان کرده‌اند، عبارت‌اند از:
- تسکین میگرن؛
- ازبین‌بردن آکنه؛
- کمک به ترک سیگار.
البته مصرف بیش از حد کرم تارتار عوارضی دارد که باید به آنها توجه داشته باشید.
عوارض جانبی کرم تارتار
مقدار کرم تارتار در محصولات غذایی، شیرینی‌ها و نان‌ها معمولا اندازه‌ای است که خطری برای بدن ایجاد نمی‌کند، اما مصرف زیاد این کرم موجب افزایش پتاسیم خون می‌شود و احتمال ابتلا به بیماری جدی هایپرکالمی را افزایش می‌دهد. برخی از افراد که از این ماده به‌جای ملین استفاده می‌کنند، به هایپرکالمی مبتلا می‌شوند. علائم این بیماری عبارت‌اند از استفراغ و ضربان قلب غیرطبیعی. اگر این علائم را داشتید، فوری باید به پزشک مراجعه کنید.
نحوه استفاده از کرم تارتار در آشپزی
کرم تارتار برای پخت نان، شیرینی‌‌پزی و آشپزی استفاده می‌شود. نصف قاشق چای‌خوری پودر تارتار را با یک‌چهارم قاشق چای‌خوری جوش شیرین ترکیب کنید و به کیک یا شیرینی بیفزایید. این ترکیب کار ۱ قاشق چای‌خوری بیکینگ‌پودر را انجام می‌دهد.
خرید کرم تارتار
پودر کرم تارتار معمولا در شیشه یا قوطی‌های مخصوص ادویه در فروشگاه‌های مواد غذایی و همچنین فروشگاه‌های اینترنتی فروخته می‌شود. برندهای مختلف آن هم تفاوت چندانی ندارند. برای مصارف خانگی معمولا شیشه‌های کوچک کفایت می‌کنند، زیرا معمولا دستورپخت‌ها فقط نیازمند ۱ یا ۲ قاشق چای‌خوری از این کرم‌اند. البته اگر این ماده را برای آشپزخانه‌ای بزرگ مانند آشپزخانه رستوران‌ها نیاز دارید، این کرم در ظرف‌های بزرگ‌تر و فله‌ای هم فروخته می‌شود.
پس از خرید کرم تارتار باید از آن مانند ادویه‌های دیگر در جای خشک و خنک و دور از حرارت نگهداری کنید. مراقب باشید پس از هر بار استفاده در آن را محکم ببندید. اگر هم این کرم را فله‌ای خریده‌اید، ظرف آن را عوض کنید و کرم را در ظرفی شیشه‌ای بریزید که در آن محکم بسته شود. نگهداری صحیح ماندگاری این ماده را بیشتر می‌کند.
جایگزین‌های کرم تارتار
برخی از افراد که به مواد غذایی مختلف حساسیت دارند، تصور می‌کنند که این ماده هم حساسیت‌زاست. اما این کرم فاقد شیر است و از آن دسته موادی محسوب می‌شود که حساسیت‌زا نیستند، پس با مصرف آن دچار هیچ نوع حساسیتی نمی‌شوید. اما اگر به‌دلیل بیماری‌های خاص باید رژیم غذایی کم‌پتاسیم داشته باشید، باید از کرم تارتار پرهیز کنید.
خوشبختانه پودر تارتار جایگزین‌های مناسبی دارد که در ادامه آنها را معرفی کرده‌ایم.
۱. آب لیموترش
آب لیموترش جایگزین خوبی برای افزودن به سفیده زده‌شده تخم‌مرغ است. برای استفاده از آب لیموترش، به‌جای هر ۱ قاشق چای‌خوری کرم تارتار، ۲ قاشق چای‌خوری آب لیموترش به مواد غذایی‌تان بیفزایید.
۲. سرکه
اسیدیته سرکه آن را جایگزین خوبی برای این ماده می‌کند. به‌ازای هر قاشق چای‌خوری کرم تارتار باید ۲ قاشق چای‌خوری سرکه استفاده کنید. هر سرکه‌ای برای این کار مناسب است، اما سرکه سفید بدون اینکه رنگ و طعم مواد غذایی را تغییر دهد، اسیدیته آنها را افزایش می‌دهد.
۳. بیکینگ‌پودر
بیکینگ‌پودر حاوی جوش شیرین و نوعی اسید است. این ماده می‌تواند جایگزین خوبی برای این ماده باشد. به‌ازای هر قاشق چای‌خوری کرم تارتار باید ۱٫۵ قاشق چای‌خوری بیکینگ‌پودر به مواد غذایی‌تان بیفزایید. البته بیکینگ‌پودر مواد غذایی را کمی شورتر می‌کند.
کلام آخر
از کرم تارتار به روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که در این مقاله درباره‌شان صحبت کردیم. اگر شما هم تجربه‌‌ای در این باره دارید، خوشحال می‌شویم آن را با ما هم در میان بگذارید.
