رتینوئید و رتینول اشکالی از ویتامین آ (A) هستند که به کرم‌ها، لوسیون‌ها و سرم‌های پوستی اضافه می‌شوند. این ترکیب اثرات ضدپیری دارد و همچون ابزاری قدرتمند برای مقابله با پیری و جوش استفاده می‌شود. محصولات حاوی رتینول طیف وسیعی از محصولات بدون نسخه را در بر می‌گیرند و انواع غلیظ‌تر آنها تجویزی و حاوی رتینوئید هستند. برای آشنایی بیشتر با کاربردها و عوارض رتینوئید و رتینول تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
رتینوئید یا رتینول؟
رتینول و رتینوئید مشتقات ویتامین آ هستند که برای بهبود بافت و ظاهر پوست استفاده می‌شوند. تفاوت اصلی این دو قدرت آنهاست. رتینول در بسیاری از کرم‌ها و سرم‌های بدون نسخه وجود دارد و حتی در بعضی از محصولات آرایشی هم استفاده می‌شود، اما رتینوئید قوی‌تر است و در محصولات تجویزی به کار می‌رود؛ محصولات داری رتینوئید باید با دستور پزشک مصرف شود. رتینول و رتینوئید تولید و تکثیر سلولهای پوست را افزایش می‌دهند، سبب بازشدن منافذ می‌شوند و علاوه بر لایه‌برداری پوست، تولید کلاژن را بیشتر می‌کنند و با کاهش چین‌و‌چروک به پوست‌تان ظاهری شاداب‌تر و پرتر می‌دهند.
رتینوئید اولین بار در سال ۱۹۷۱ برای درمان جوش، پسوریازیس، چین‌و‌چروک، علائم پیری و بعضی سرطان‌ها استفاده شد. تریتوئین اولین محصول رتینوئید موجود در بازار بود که اولین بار برای درمان جوش استفاده شد. رتینوئیدی مثل آداپالن هم برای درمان جوش استفاده می‌شود.
محصولات حاوی رتینول
رتینول به شکل‌های مختلفی در بازار عرضه می‌شود، از جمله:
- کرم؛
- ژل؛
- لوسیون؛
- پماد؛
- سرم.
زمان لازم برای اثرگذاری رتینول
رتینول بلافاصله اثر می‌کند، اما برای اینکه بهبود پوست‌تان احساس کنید چند هفته زمان لازم است. حتی در ابتدای شروع یک دوره جدید ممکن است وضعیت پوست‌تان بدتر به نظر برسد.
کاربردهای رتینول
۱. رتینول برای آکنه
آکنه نوعی بیماری شایع پوستی است. زمانی که منافذ پوست با سلولهای مرده یا چربی بسته می‌شوند، ممکن است جوش‌های سرسیاه، سرسفید یا انواع دیگر جوش را مشاهده کنید. رتینول با باز نگه‌داشتن منافذ از آکنه جلوگیری می‌کند. البته ممکن است در ماه های اول درمان جوش داشته باشید یا ظاهر پوست‌تان بدتر شود، اما اگر این روش را ادامه دهید پوست‌تان صاف می‌شود.
۲. رتینول برای جای جوش
جای جوش نتیجه آسیب و التهاب است. این لکه‌های صورتی، قرمز یا تیره روی پوست گاهی با بهبود جوش ظاهر می‌شوند و چند هفته باقی می‌مانند. علاوه بر این، کندن یا ترکاندن جوش هم ممکن است موجب آسیب به پوست شود و جای زخم دائمی ایجاد کند. درمان با رتینول موضعی سبب کاهش ورم و التهاب ناشی از جوش و جلوگیری از جوش‌های بعدی می‌شود. البته درمان موضعی رتینول برای جای زخم‌های شدید یا فرورفتگی و برجستگی زیاد مناسب نیست.
۳. رتینول برای لکه‌های تیره
لکه‌های تیره یا هایپرپیگمنتاسیون معمولا به‌سبب آسیب پوستی ناشی از آفتاب ایجاد می‌شود. اگر روی پوست صورت، دست، گردن یا بازویتان لکه‌های قهوه‌ای روشن یا تیره دارید، این مسئله به‌علت تجمع ملانینی است که رنگ پوست را ایجاد می‌کند. این لکه‌ها که به آنها لکه‌های خورشیدی، لکه‌های پیری یا لکه‌های کبدی هم می‌گویند، لکه‌هایی بدون دردند اما ظاهر زیبایی ندارند. بعضی افراد با رتینول موضعی این لکه‌ها را روشن‌تر می‌کنند. البته این کار ماه‌ها زمان می‌برد و ممکن است پوست شما را تحریک کند. بنابراین بهتر است قبل از مصرف رتینول با متخصص پوست مشورت کنید.
۴. رتینول برای منافذ بزرگ
منافذ فضاهایی باز روی پوست هستند که به بیرون‌آمدن مو و خارج‌شدن چربی کمک می‌کنند. زمانی که منافذ با سلولهای مرده یا چربی بسته می‌شوند، بزرگ‌تر و مشخص‌تر می‌شوند. رتینول موضعی با جایگزینی سلول و جلوگیری از بسته‌شدن منافذ، منافذ بزرگ را درمان می‌کند.
۵. رتینول برای ضایعات سارکوم کاپوزی
سارکوم کاپوزی نوعی سرطان نادر است که بر افرادی با سیستم ایمنی ضعیف اثر می‌گذارد. افراد مبتلا به این بیماری معمولا لکه‌ها یا خال‌های تیره‌رنگ مسطح یا برجسته دارند که آبی، صورتی، سیاه، قرمز یا بنفش هستند. آلی‌ترتینوئین نوعی رتینوئید است که می‌تواند رشد سلولهای سارکوم کاپوزی را آهسته کند. هرچند این ماده سرطان را درمان نمی‌کند، ممکن است پزشک برای کاهش سرعت بیماری این ژل را تجویز کند.
۶. رتینول برای ملاسما
ملاسما نوعی اختلال پوستی شایع است که به تولید لکه‌ها یا خال‌های تیره در نواحی در معرض آفتاب منجر می‌شود. تماس با نور، حرارت یا میزان مشخصی هورمون میزان ملانین تولیدی را بیشتر می‌کند و باعث ایجاد این لکه‌های مسطح یا کک‌و‌مک‌مانند با رنگ قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره و آبی‌خاکستری می‌شود. ملاسما در دوران بارداری شایع‌تر است. اگر باردارید، باید قبل از مصرف داروها و مکمل‌های موضعی یا خوراکی با پزشک مشورت کنید. اگر باردار نیستید، احتمالا رتنوئید موضعی برای ازبین‌بردن لکه‌های ملاسما مناسب باشد.
۷. رتینول برای پسوریازیس
پسوریازیس نوعی اختلال پوستی است که طی آن سلولهای پوست با سرعت بیشتری رشد می‌کنند. این سلولهای جدید تجمع می‌یابند و یک جوش ضخیم پوسته‌پوسته قرمز یا صورتی ایجاد می‌کنند. رتینول موضعی رشد سلولهای پوست را آهسته می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد. از آنجایی که رتینول می‌تواند پوست را تحریک کند، معمولا پزشک پیشنهاد می‌کند که در ترکیب با استروئید موضعی استفاده شود.
۸. رتینول برای ترک پوست
ترک‌های پوستی جای زخم‌هایی هستند که طی بارداری، اضافه وزن، کاهش وزن شدید یا رشد عضلانی سریع ایجاد می‌شوند. این ترک‌ها ابتدا صورتی، بنفش یا قرمز هستند و بعد به‌تدریج به رنگ نقره‌ای یا سفید درمی‌آیند. رتینول موضعی می‌تواند این ترک‌ها را کم‌رنگ‌تر کند. اما قبل از مصرف آن در دوران بارداری یا شیردهی باید با پزشک مشورت کنید.
۹. رتینول برای چین‌و‌چروک
عوامل مختلفی موجب چین‌و‌چروک پوست می‌شوند. همان طور که سن شما زیاد می‌شود، سلولهای پوستی به‌آرامی تقسیم می‌شوند. لایه میانی پوست نازک می‌شود، جذب رطوبت سخت می‌شود و میزان الاستین و کلاژن پوست کاهش می‌یابد. تریتونوئین و تازاروتن موضعی با کاهش ازبین‌رفتن کلاژن و افزایش تولید الاستین ظاهر بهتری به پوست شما می‌دهند. البته ایجاد تغییر چشمگیر ماه‌ها زمان می‌برد.
نحوه مصرف رتینول
قبل از مصرف رتینول، بهتر است مقدار کمی از آن را روی پوست‌تان امتحان کنید تا مطمئن شوید به آن حساسیت ندارید. اگر علائم حساسیت به رتینول را نداشتید، می‌توانید این محصول را در روتین پوستی خود قرار دهید.
برای استفاده از رتینول از دستورالعمل همراه بسته و نسخه پزشک پیروی کنید. در کل باید چند کار ساده انجام دهید، از جمله:
- پوست‌تان را با شوینده تمیز و سپس خشک کنید. در زمان استفاده از رتینول پوست‌تان را اسکراب یا لایه‌برداری نکنید.
- یک لایه نازک رتینول روی تمام صورت‌تان بزنید. (مراقب باشید که وارد دهان، بینی و چشمتان نشود.) مقدار مصرفی باید اندازه یک نخود باشد. در چند هفته اول یک روز در میان از رتینول استفاده کنید.
- از مرطوب‌کننده‌ای استفاده کنید که منافذتان را نمی‌بندد.
مقدار مصرف رتینول
از آنجایی که رتینول می‌تواند پوست را تحریک کند، بهتر است به‌آرامی استفاده شود. بعد از تست پوستی، می‌توانید هر چند روز یک بار از آن استفاده کنید و بعد آن را به یک یا دو بار در روز افزایش دهید. در ابتدا ممکن است دچار قرمزی، خارش یا احساس سوزش شوید، اما این علائم به‌مرور از بین می‌روند.
عوارض رتینول
عوارض جانبی رتینول معمولا موقتی است و به‌مرور از بین می‌رود، از جمله:
- خشکی و التهاب پوست؛
- خارش یا سوختگی؛
- قرمزی و پوسته‌پوسته‌شدن پوست؛
- آفتاب‌سوختگی.
مهار عوارض جانبی
اقدامات ساده‌ای در روتین پوستی، قرمزی و التهاب ناشی از مصرف رتینول را کاهش می‌دهد از جمله:
- در یک دوره فقط از یک محصول رتینول استفاده کنید؛
- به‌جای هر روز، یک روز در میان از رتینول استفاده کنید؛
- ۳۰ دقیقه بعد از شستن صورت‌تان صبر کنید و سپس از رتینول استفاده کنید؛
- اگر آفتاب‌سوختگی، جوش یا آسیب پوستی دارید از رتینول استفاده نکنید؛
- از ضدآفتاب با اس.پی.اف ۳۰ و کلاه استفاده کنید تا کمتر در معرض آفتاب باشید؛
- درباره بهترین زمان استفاده از مرطوب‌کننده با پزشک مشورت کنید.
تفاوت رتینول و ویتامین آ
ویتامین آ نوعی ویتامین محلول در چربی است که در بسیاری از غذاها و مکمل‌ها وجود دارد و نقش مهمی در بدن ایفا می‌کند و به سیستم ایمنی، بینایی و تولیدمثل کمک می‌کند. رتینول شکلی از ویتامین آ در پوست است که حجم و بافت پوست را بهبود می‌دهد.
داروهای جایگزین
می‌توانید رتینول را با داروهای دیگر جایگزین کنید، از جمله:
- گلیکولیک اسید؛
- هیالورونیک اسید؛
- نیاسین‌آمید؛
- سالیسیلیک اسید؛
- ویتامین سی؛
- باکوچیول برای خانم‌های باردار.
چند نکته مهم
- مصرف رتینوئید خوراکی ممکن است موجب نقایص هنگام تولد شود و مصرف موضعی آن هم شاید برای جنین نامناسب باشد. بنابراین قبل از مصرف این ماده در دوران بارداری و شیردهی با پزشک مشورت کنید.
- اگر پوست حساسی دارید، باید از محصولات جایگزین برای مقابله با پیری یا جوش استفاده کنید.
- رتینول پوست شما را به آفتاب حساس می‌کند. بنابراین نباید از ضدآفتاب‌های حاوی رتینول استفاده کنید.
شما بگویید
شما چقدر با رتینوئید و محصولات حاوی آن آشنایی دارید؟ آیا تابه‌حال از محصولات آرایشی حاوی این ماده استفاده کرده‌اید؟ درصورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
