دل درد یکی از رایج‌ترین دردهایی است که احتمالا همه ما دچارش شده‌ایم. درد هر قسمت شکم مربوط به بیماری یا عارضه خاصی است، به همین خاطر درد شکم یا دل درد ممکن است علل متفاوتی داشته باشد. هرآنچه لازم است درباره دل درد بدانید، در این مقاله خواهید خواند. با ما همراه باشید.
دل درد چیست؟
درد در هر قسمتی از شکم (بین دنده‌ها و لگن) درد شکمی یا دل درد در نظر گرفته می‌شود. ما معمولا دل درد را معده‌درد تلقی می‌کنیم، در حالی که گاهی ممکن است منشأ این درد اندامی به‌جز معده باشد. شکم یا همان فضای بین دنده‌ها تا لگن این اندام‌ها را در خود جای داده است:
- معده؛
- کبد؛
- کیسه صفرا؛
- پانکراس؛
- روده کوچک؛
- روده بزرگ.
اینها اندام‌های دستگاه گوارش‌اند. گاهی اوقات ممکن است منشأ دردی که در شکم حس می‌کنید، جای دیگری مانند سینه، لگن یا کمر باشد. همچنین ممکن است به شکل‌های مختلف دچار دل درد شوید، مثلا:
- خفیف یا شدید؛
- سوزش یا درد؛
- گرفتگی یا قولنج؛
- ثابت یا متناوب؛
- موضعی (در یک نقطه) یا کلی (در سراسر شکم).
تقریبا همه افراد در برخی مواقع دچار دل درد شده‌اند. گرچه این درد بیشتر اوقات جدی نیست و خودبه‌خود برطرف می‌شود، ممکن است دل درد خطرناک یا نشانه‌ای از بیماری جدی یا حتی وضعیت اورژانسی هم باشد. علت ۵درصد مراجعات افراد به اورژانس، دل درد است. هنگام بروز درد شکم، می‌توانید محل و شدت درد را برای پزشک توصیف کنید.
انواع دل درد
از آنجا که چندین اندام داخل شکم قرار دارند، معمولا پزشک با پرسیدن اینکه کدام قسمت شکم درد می‌کند، علت درد را تشخیص می‌دهد. پزشکان شکم را به ۴ قسمت تقسیم می‌کنند و اولین سؤال آنها این است که کدام قسمت شکم درد می‌کند. این ۴ قسمت عبارت‌اند از:
- بالای شکم سمت راست؛
- بالای شکم سمت چپ؛
- پایین شکم سمت راست؛
- پایین شکم سمت چپ.
محل درد سرنخ مهمی برای تشخیص علت درد است. دانستن محل درد نشان‌دهنده اندام‌های درگیر است. مثلا درد قسمت بالا سمت راست ممکن است نشان‌دهنده مشکلی در کبد یا کیسه صفرا باشد.
پزشک علاوه بر پرسیدن اینکه کدام ناحیه شکم دردناک است، درباره تعداد دفعات درد و شدت آن هم سؤال خواهد کرد. پاسخ این سؤال‌ها سرنخ‌های بیشتری از علت زمینه‌ای درد به پزشک می‌دهد.
علل دل درد
دل درد علل متفاوتی دارد و ممکن است ناشی از مشکل هضم، آسیب، عفونت یا بیماری باشد. ممکن است منشأ درد عضوی در داخل شکم، ماهیچه‌ها، پوست دیواره شکم یا حتی جایی خارج از شکم باشد.
علل رایج دل درد
بیشتر دردهای شکمی موقتی‌اند و ممکن است مربوط به هضم غذا، قاعدگی یا عفونت موقت باشند.
۱. مشکلات گوارشی
علل دل درد بعد از غذاخوردن عبارت‌اند از:
۲. التهاب
تحریک یا عفونت اندام‌ها ممکن است باعث التهاب موقت شود، مانند:
- آنفولانزای معده؛
- بیماری زخم معده؛
- رفلاکس معده؛
- عفونت ادراری.
۳. قاعدگی زنان
بیشتر اوقات دل درد زنان مربوط به سیکل قاعدگی آنهاست. رایج‌ترین علل دل درد در زنان عبارت‌اند از:
- گرفتگی‌های ناشی از قاعدگی؛
- دل‌درد ناشی از تخمک‌گذاری.
علل جدی دل درد
گاهی اوقات درد شکم نشان‌دهنده مشکل پزشکی جدی است که نیاز به درمان دارد. درد در نواحی مختلف ممکن است نشان‌دهنده درگیری اندام‌های مختلف باشد. در این قسمت، علل دل درد در نواحی مختلف شکم را معرفی می‌کنیم.
۱. درد در قسمت بالای شکم سمت راست
سمت راست بالای شکم محل قرارگیری کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی است. کلیه راست در پشت این قسمت است و اولین بخش‌های روده کوچک و بزرگ از آن عبور می‌کنند.
درد سمت راست بالای شکم به‌احتمال زیاد ناشی از بیماری کبد یا بیماری کیسه صفراست، مانند:
- هپاتیت (الکلی، سمی، متابولیک، ویروسی یا خودایمنی)؛
- سنگ کیسه صفرا؛
- کله سیستیت (التهاب کیسه صفرا)؛
- سرطان مجرای صفراوی؛
- سرطان کیسه صفرا؛
- سرطان کبد.
همچنین ممکن است این درد ناشی از مشکلی در اثنی‌عشر، روده بزرگ یا کلیه راست باشد، مانند:
- عفونت کلیه؛
- سنگ کلیه؛
- زخم اثنی‌عشر؛
- انسداد روده بزرگ.
۲. درد در قسمت بالای شکم سمت چپ
این قسمت محل قرارگیری معده، پانکراس و طحال است. کلیه چپ نیز در پشت حفره شکم قرار دارد و قلب و ریه چپ درست بالای آن قرار دارند. درد سمت چپ بالای شکم ممکن است ناشی از این موارد باشد:
- پانکراتیت؛
- سرطان پانکراس؛
- اسپلنومگالی (بزرگ‌شدن طحال)؛
- گاستریت؛
- زخم معده؛
- رفلاکس صفرا؛
- سرطان معده؛
- عفونت کلیه؛
- سنگ کلیه.
اگر درد مربوط به قفسه سینه باشد، ممکن است ناشی از این موارد باشد:
- سوزش سردل؛
- آنژین؛
- حمله قلبی؛
- پریکاردیت؛
- ذات‌الریه؛
- پلوریت؛
- آمبولی ریه؛
- درد غیرقلبی قفسه سینه.
۳. درد در قسمت پایین شکم
در قسمت پایینی شکم روده کوچک و روده بزرگ قرار دارند. درد زیر شکم به‌احتمال زیاد ناشی از بیماری‌های گوارشی است. همچنین ممکن است به حالب، تخمدان یا رحم مربوط باشد. علل درد پایین شکم عبارت‌اند از:
- سندرم روده تحریک‌پذیر؛
- سوءهاضمه عملکردی؛
- بیماری التهابی روده (کرون، کولیت روده)؛
- انسداد روده بزرگ یا کوچک؛
- سرطان روده کوچک؛
- سرطان روده بزرگ؛
- آنوریسم آئورت شکمی؛
- پریتونیت (التهاب صفاق)؛
- لنفادنیت مزانتریک (نوعی التهاب غدد لنفاوی در شکم)؛
- سندرم ایسکمیک روده؛
- فتق؛
- سنگ کلیه.
درد ناشی از اندام‌های لگن ممکن است به این علل باشد:
- اندومتریوز؛
- کیست تخمدان؛
- بیماری التهابی لگن؛
- بارداری خارج از رحم؛
- سرطان تخمدان؛
- سرطان رحم.
درد سمت چپ پایین شکم معمولا ناشی از دیورتیکولوز و دیورتیکولیت روده بزرگ است. گرچه دیورتیکول‌ها معمولا در قسمت پایین سمت چپ ایجاد می‌شوند، ممکن است گاهی در سرتاسر روده بزرگ ایجاد شوند. درد در سمت راست پایین شکم هم ممکن است مربوط به آپاندیس باشد.
سایر علل
سایر علل کلی دل درد عبارت‌اند از:
- استرس (دردهای روان‌تنی)؛
- حساسیت احشایی؛
- نفخ شکم؛
- آسیب‌های تروماتیک؛
- کشیدگی عضلات شکم؛
- زونا.
تشخیص دل درد
اگر با دل درد به پزشک مراجعه کنید، با پرسیدن سؤالات بسیاری درباره دردی که دارید، علت درد و روش درمان آن را مشخص خواهد کرد. برخی از سؤالاتی که ممکن است پزشک بپرسد، عبارت‌اند از:
- دقیقا کدوم قسمت شکمت درد می‌کنه؟
- چه علائمی داری؟
- چند وقته دچار این درد شدی؟
- شدت درد چقدره؟ کم و زیاد می‌شه؟
- با چه کارهایی شدت درد بیشتر می‌شه؟
- چه کارهایی وضع رو بهتر یا بدتر می‌کنه؟
- متوجه تغییراتی در ادرار شدی؟
- تغییرات اساسی در رژیم غذایی خودت ایجاد کردی؟
با توجه به پاسخ‌های شما، پزشک متوجه می‌شود به درمان اورژانسی نیاز دارید یا خیر. گاهی ممکن است پزشک بگوید دل درد شما موقتی است و چند داروی مسکن تجویز کند. گاهی هم ممکن است به وضعیت جدی‌تری شک کند و آزمایش‌های خاصی تجویز کند.
پزشک از تست‌های تصویربرداری مانند ام‌آر‌آی (MRI)، سونوگرافی و اشعه ایکس برای مشاهده جزئیات اندام‌ها، بافت‌ها و سایر ساختارهای شکم استفاده می‌کند. این آزمایشات تومور، شکستگی، پارگی و التهاب را شناسایی می‌کنند.
سایر آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
- کولونوسکوپی (برای مشاهده داخل کولون و روده)؛
- آندوسکوپی (برای تشخیص التهاب و ناهنجاری در مری و معده)؛
- رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی؛
- آزمایش خون، ادرار و مدفوع (برای تشخیص عفونت باکتریایی، ویروسی و انگلی).
درمان دل درد
دل‌درد علل و درمان‌های متفاوتی دارد. برخی از بیماری‌ها ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند مانند سنگ کیسه صفرا یا آپاندیس. سایر مسائل، مانند زخم یا عفونت، ممکن است با قرص دل درد تسکین یابند. پزشک ممکن است داروهایی مانند آمی‌تریپتیلین یا ترازودون را برای رفع درد تجویز کند.
اگر پزشک تشخیص داد که دل درد شما ناشی از بیماری یا مشکل خاصی نیست، چندین درمان خانگی وجود دارند که ممکن است تسکین‌دهنده درد باشند. این راهکارها عبارت‌اند از:
- زنجبیل؛
- چای بابونه؛
- رژیم غذایی برات (موز، برنج، سس سیب، نان تست)؛
- نعناع فلفلی؛
- سرکه سیب؛
- پد گرمایشی؛
- حمام آب گرم.
چه زمانی برای دل درد به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر درد شما بدون دلیل، مداوم یا شدید است یا اگر آسیب دیده‌اید یا باردارید، به پزشک مراجعه کنید و به‌‌دنبال درمان سریع دل درد باشید. همچنین اگر دل‌درد با هریک از این علائم همراه است، به پزشک مراجعه کنید:
- تب مداوم؛
- حالت تهوع یا استفراغ مداوم؛
- خون در مدفوع یا ادرار؛
- تورم و حساسیت به لمس؛
- زردی چشم و پوست؛
- درد در هر قسمت دیگری از بدن؛
- تنگی نفس یا علائمی که با گذشت زمان بدتر می‌شوند.
شما بگویید
به‌تازگی دچار دل درد شده‌اید؟ علت آن چه بود و برای بهبود از چه راهکاری استفاده کردید؟ به‌نظر شما برای دل درد چی خوبه بخوریم؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
