بیماری شانه یخ زده که نام دیگر آن «کپسولیت چسبنده» است، شانه را دردناک و خشک می‌کند و به‌مرور زمان حرکت‌دادن این اندام بسیار سخت خواهد شد. فیزیوتراپی با تمرکز روی انعطاف‌پذیری شانه درمان اصلی پیشنهادی برای فروزن شولدر است. در این مقاله بیماری شانه منجمد، علل بروز آن، علائم و نحوه درمانش را توضیح می‌دهیم. پس تا انتهای مقاله همراهمان بمانید.
آناتومی شانه
شانه مفصلی توپی تشکیل‌شده از ۳ استخوان بازو (هومروس)، کتف (اسکاپولا) و ترقوه است. راس استخوان بازو داخل حفره‌ای کم‌عمق در استخوان کتف قرار می‌گیرد. بافتی پیوندی و قوی به‌اسم «کپسول شانه» اطراف این مفصل را می‌گیرد. مایع مفصلی برای کمک به تحرک راحت‌تر شانه‌های فرد، کپسول شانه و این مفصل را لیز می‌کند.
مراحل بیماری شانه یخ زده
در افراد مبتلا به شانه منجمد، کپسول شانه ضخیم و درنهایت خشک و محکم می‌شود تا نوارهای بافتی ضخیمی به‌اسم «چسبنده‌ها» شکل بگیرند. در بسیاری از موارد مقدار مایع مفصلی نیز کم است. بیماری شانه یخ زده ۳ مرحله دارد که در ادامه هریک را بررسی کرده‌ایم.
۱. یخ‌زدن
در این مرحله، درد شانه فرد به‌تدریج بیشتر می‌شود. به‌دنبال شدت‌یافتن درد، شانه قدرت حرکت خود را از دست می‌دهد. یخ‌زدن شانه معمولا ۶ تا ۹ ماه طول می‌کشد.
۲. یخ‌زدگی
علائم دردناک این بیماری در این مرحله بهتر می‌شوند، اما خشکی شانه همچنان پابرجاست. مرحله یخ‌زدگی ۴ تا ۶ ماه طول می‌کشد و طی این مدت، انجام فعالیت‌های روزانه ممکن است بسیار سخت باشد.
۳. بازشدن یخ
در این مرحله امکان حرکت‌دادن شانه به‌آهستگی بهتر می‌شود. برگشت کامل به وضعیت طبیعی یا نزدیک به حالت طبیعی و حرکت‌دادن شانه‌ها معمولا ۶ ماه تا ۲ سال طول می‌کشد.
علل شانه منجمد
علل بیماری فروزن شولدر کاملا مشخص نشده‌اند. البته چند عامل زمینه‌ای احتمال بروز شانه یخ زده را بیشتر می‌کنند.
۱. دیابت
آمار ابتلای افراد دیابتی به شانه منجمد بیشتر است و علتش هنوز مشخص نیست. علاوه بر این، بیماران دیابتی مبتلا به شانه یخ زده خشکی شانه‌هایشان بیشتر است و مدت آن قبل از مرحله بازشدن یخ طولانی‌تر خواهد بود.
۲. برخی از بیماری‌ها
بعضی از مشکلات پزشکی به شانه منجمد ربط دارند از جمله پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید، بیماری پارکینسون و بیماری قلبی‌عروقی.
۳. بی‌تحرکی
زمانی که شانه فرد مدتی به‌علت جراحی، شکستگی یا آسیب‌های دیگر تحرک نداشته باشد، امکان بروز شانه یخ زده وجود دارد. به بیمارانی که آسیب خاصی دیده‌اند یا جراحی کرده‌اند، توصیه می‌شود برای جلوگیری از این بیماری شانه‌های خود را هرچه زودتر حرکت دهند.
علائم شانه یخ زده
درد شدید و محدودشدن حرکت شانه‌ها علائم شانه یخ زده هستند. درد فروزن شولدر معمولا به‌حالت گرفتگی یا تیرکشیدن است. این درد در ابتدای این بیماری و زمانی که شانه خود را حرکت می‌دهید، معمولا بدتر می‌شود و در بالای ناحیه خارجی شانه و گاهی قسمت فوقانی بازوست.
تشخیص بیماری شانه یخ زده
۱. معاینه فیزیکی
پزشک پس از صحبت درباره علائم و سوابق پزشکی شما، شانه‌تان را معاینه می‌کند. او شانه را با دقت در تمام مسیرها حرکت می‌دهد تا بررسی کند محدودیت حرکتی خاصی وجود دارد و در این حین دردی حس می‌کنید یا خیر.
زمانی که فرد دیگری شانه شما را حرکت می‌دهد، دامنه حرکتی «دامنه حرکتی غیرفعال» نام دارد. پزشک این دامنه را با زمانی که خودتان شانه‌تان را حرکت می‌دهید (دامنه حرکتی فعال) مقایسه می‌کند. افراد مبتلا به شانه یخ زده دامنه حرکت فعال و غیرفعال محدود دارند.
۲. تست‌های تصویربرداری
پزشک با انجام بعضی دیگر از تست‌ها می‌تواند سایر علل خشکی و درد شانه را رد کند، از جمله:
- اشعه ایکس: ساختارهای متراکم مانند استخوان با تصویربرداری اشعه ایکس واضح مشخص می‌شوند. اشعه ایکس ممکن است سایر مشکلات شانه شما مانند روماتیسم را نیز نشان دهد.
- ام‌آر‌آی (MRI) و اولتراسوند: این آزمایش‌ها تصاویر بهتری از بافت‌های نرم نشان می‌دهند. انجام این آزمایش‌ها برای تشخیص شانه یخ زده الزامی نیست، اما به تشخیص سایر مشکلات شانه فرد مانند پارگی روتاتور کاف کمک می‌کند.
درمان شانه یخ زده
شانه منجمد با گذشت زمان بهتر می‌شود، گرچه این روند ممکن است تا ۳ سال طول بکشد. تمرکز درمان این بیماری روی مهار درد و بازگرداندن قابلیت حرکت‌دادن شانه‌ها به‌کمک فیزیوتراپی است.
۱. درمان غیرجراحی
اکثر افراد مبتلا به شانه یخ زده با درمان‌های نسبتا ساده برای مهار درد و بازگرداندن حرکت بهبود پیدا می‌کنند. بااین‌حال چند درمان غیرجراحی برای این بیماری وجود دارد.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی: داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن درد و تورم را کاهش می‌دهند.
- تزریق استروئید: کورتیزون نوعی داروی ضدالتهابی قوی است که مستقیم داخل مفصل شانه تزریق می‌شود.
- تزریق مایع: اگر سایر روش‌های غیرجراحی علائم شانه یخ زده را تسکین ندهند، پزشک ممکن است تزریق مایع را پیشنهاد کند. در این عمل به‌آرامی مقدار زیادی مایع استریل داخل مفصل شانه تزریق می‌شود تا کپسول مفصل شانه کشیده شود. رادیولوژیست عمل تزریق مایع را انجام می‌دهد و از نتیجه تصویربرداری از شانه برای هدایت مایع به محل مدنظر کمک می‌گیرد.
- فیزیوتراپی: بعضی از تمرین‌های فیزیوتراپی به بازگرداندن تحرک به آن کمک خواهند کرد. بیمار می‌تواند این تمرین‌ها را زیر نظر متخصص فیزیوتراپی یا در خانه انجام دهد. این روش درمانی شامل تمرین‌های کششی یا دامنه حرکتی برای شانه می‌شود. گاهی برای کمک به شل‌شدن شانه قبل از کشیدن آن، از گرما استفاده می‌کنند.
- درمان شانه یخ زده با ماساژ: ماساژ و حرکات کششی برای درمان شانه یخ زده مفیدند، چون تنش و سفتی ماهیچه‌ها را کاهش می‌دهند و آنها را شل می‌کنند تا مجددا بتوانند قابلیت حرکت خود را به دست آورند. ماساژدرمانی همچنین جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده را افزایش می‌دهد و از التهاب آن می‌کاهد.
۲. درمان جراحی
اگر فیزیوتراپی و سایر روش‌های گفته‌شده برای تسکین علائم شانه یخ زده نتیجه‌بخش نباشند، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌دهد. مهم است درباره احتمال ادامه بهبود با درمان‌های ساده و خطرهای مرتبط با جراحی با پزشک خود صحبت کنید.
جراحی برای درمان فروزن شولدر معمولا در مرحله یخ‌زدگی توصیه می‌شود. هدف جراحی کش‌دادن کپسول مفصل خشک‌شده و آزادسازی آن است. رایج‌ترین روش‌های جراحی شامل ﻣﺎﻧﻴﭙﻮﻻﺳﻴﻮن تحت ﺑﻴﻬﻮشی و آرتروسکوپی شانه‌اند.
- ﻣﺎﻧﻴﭙﻮﻻﺳﻴﻮن تحت بیهوشی: در طول این عمل، فرد بیهوش است. پزشک شانه را مجبور به حرکت می‌کند که باعث کشیدگی یا پارگی کپسول و بافت اسکار می‌شود. این عمل خشکی شانه را از بین می‌برد و دامنه حرکت را افزایش می‌دهد.
- آرتروسکوپی شانه: در این روش پزشک بخش‌های سفت کپسول مفصل را برش می‌دهد. این عمل با استفاده از ابزارهایی به‌اندازه مداد انجام می‌شود که از طریق شکاف‌های کوچک اطراف شانه داخل آن قرار می‌گیرند.
در بسیاری از موارد برای کسب بهترین نتیجه، ﻣﺎﻧﻴﭙﻮﻻﺳﻴﻮن و آرتروسکوپی همراه هم انجام می‌شوند. اکثر بیماران پس از این دو عمل نتیجه خوبی گرفته‌اند؛ درد آنها کم شده یا از بین رفته است و دامنه حرکتی بهتری نیز داشته‌اند.
ریکاوری
پس از جراحی، فیزیوتراپی برای حفظ حرکت شانه الزامی است. مدت‌زمان ریکاوری در افراد مختلف متفاوت و از ۶ هفته تا ۳ ماه است. گرچه این فرایند آهسته است، باید ادامه‌دادن درمان را جدی بگیرید تا بتوانید فعالیت‌های روزمره خود را مانند قدیم انجام دهید و از آنها لذت ببرید.
البته در بعضی موارد حتی با گذشت چندین سال حرکت شانه‌ها کاملا به حالت طبیعی برنمی‌گردد و مقداری خشکی باقی می‌ماند. بیماران دیابتی اغلب پس از جراحی همچنان تا حدی دچار خشکی شانه‌اند. همچنین امکان عود شانه یخ زده وجود دارد، به‌ویژه اگر عامل تأثیرگذار بر آن مانند دیابت درمان نشده باشد. البته این مسئله رایج نیست.
درمان خانگی شانه یخ زده
- از کمپرس سرد یا گرم برای تسکین درد استفاده کنید.
- چیزهای سنگین بلند نکنید، چون به عضلات شانه و گردن فشار وارد می‌کنند.
- درست بنشینید. وضعیت نادرست نشستن باعث فشردگی اعصاب می‌شود و زمانی که درست می‌نشینید، درد گردن و شانه‌ها کمتر می‌شود و سریع‌تر بهبود پیدا می‌کنید.
- برای مقابله با سفتی شانه‌ها، مصرف کافئین را کنار بگذارید.
- گوشت، کره، پنیر و شیر التهاب را افزایش می‌دهند.
- آناناس، گیلاس و پاپایا مصرف کنید. این میوه‌ها آنزیم‌های پروتئولیتیک دارند که سبب کاهش التهاب می‌شود.
- مصرف چربی‌های امگا ۳ را در قالب مکمل، ماهی و گردو افزایش دهید.
- روزانه ۲ قاشق غذاخوری پودر تخم کتان مصرف کنید.
- در غذاهای خود از زنجبیل و زردچوبه استفاده کنید.
- برای شل‌کردن ماهیچه‌ها مکمل منیزیم مصرف کنید. استفاده از این مکمل به بیماران دچار مشکل کلیوی توصیه نمی‌شود.
چند تمرین برای بهبود شانه یخ زده
۱. روی زمینه دراز بکشید و زانوهای خود را بالا بیاورید، اما پاهایتان روی زمین باشند. یک حوله بردارید و دو طرف آن را محکم بگیرید. آن را تا ۹۰ درجه بالا آورید و به‌آهستگی از یک سمت به سمت دیگر حرکت دهید. این تمرین به بهبود حرکت‌پذیری شانه کمک خواهد کرد اما اگر شانه‌تان خشک است، تمرین را به‌آرامی شروع کنید.
۲. روی صندلی بنشینید و دست قوی‌تر خود را زیر دست دردناکتان نگه دارید، به‌نحوی که از آن پشتیبانی کند. به‌آرامی بازوی خود را به یک طرف و سپس سمت دیگر حرکت دهید، انگار کودکی را در آغوش گرفته‌اید. این تمرین را روزی ۲ مرتبه در ۳ ست و با ۲۰ تکرار انجام دهید.
۳. با انگشتان خود روی دیوار به‌سمت بالا راه بروید اما نه مستقیم، بلکه با زاویه ۳۰ درجه تا زمانی که دیگر نتوانید. سپس انگشتانتان را پایین آورید. این تمرین را ۴ مرتبه در روز در ۴ ست و با ۱۰ بار تکرار انجام دهید.
۴. حوله‌ای را باز پشت سر خود بگیرید. دست سالمتان یک سر آن را بگیرد و سر مخالف حوله در دست دیگرتان باشد که در پایین کمرتان قرار دارد. با دست سالم خود حوله را به بالا بکشید تا در شانه‌تان احساس ناراحتی و کششی عمیق کنید. سپس با دست دیگر حوله را پایین بکشید. این تمرین را روزانه ۳ مرتبه در ۳ یا ۴ ست با ۱۰ مرتبه تکرار انجام دهید و در بالای حرکت ۲ ثانیه مکث کنید.
۵. در چارچوب در بایستید و انگشتان خود را اطرافش قفل کنید، به‌طرف جلو خم شوید. سرتان را به‌سمت مخالف و صاف بگیرید تا در امتداد قسمت فوقانی بازو، قسمت جلویی و اندکی داخل قفسه سینه‌تان، احساس کشش کنید. این تمرین ماهیچه سینه‌ای را کش می‌دهد.
جمع‌بندی
به‌سبب بیماری شانه یخ زده، شانه و بافت‌های پیوندی اطراف مفصل شانه ملتهب و خشک می‌شوند، بنابراین حرکت شانه را محدود می‌کنند. از هر ۵۰ بزرگ‌سال ۱ نفر مبتلا به شانه منجمد می‌شود. این بیماری بین افراد ۴۰ تا ۶۰ سال بیشتر رایج است. علت فروزن شولدر مشخص نیست، اما آن را مرتبط با بیماری‌های خاصی مانند بیماری تیروئید، سل، سرطان ریه، بیماری قلبی، سکته و به‌ویژه دیابت می‌دانند.
شما بگویید
آیا مبتلا به شانه یخ زده هستید؟ چطور این بیماری یا درد خود را مهار می‌کنید؟ چه تجربه درمانی داشته‌اید؟ نظر خود را با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. همچنین اگر این مطلب برایتان مفید بود، می‌توانید آن را برای دوستان خود نیز ارسال کنید.
