تابه‌حال فکر کرده‌اید که ماهیچه‌های ما چگونه با مغز ارتباط برقرار می‌کنند؟ چطور تصمیم می‌گیریم دست و پای خود را حرکت دهیم و مغز این فرمان را به عضلات می‌رساند؟ نوار عصب و عضله تا حدی به این سؤال پاسخ می‌دهد. در این آزمایش، تکانه‌های الکتریکی کوچکی به عضلات مختلف وارد و پاسخ آنها اندازه‌گیری می‌شود. در این مقاله با ما همراه باشید تا درباره نوار عصب و عضله اطلاعات بیشتری کسب کنید.
نوار عصب و عضله چیست؟
نوار عصب و عضله یا الکترومیوگرافی (EMG) نوعی آزمایش تشخیصی است که عملکرد عضلات و اعصاب هدایت‌کننده آنها را ارزیابی می‌کند. برای هر حرکتی که انجام می‌دهید، از بلندکردن دست و پا گرفته تا تکان‌دادن سر، باید ارتباط پیچیده‌ای بین سیستم عصبی مرکزی و اعصاب عضلات برقرار شود. اعصاب حرکتی بدن سیگنال‌های الکتریکی را از مغز به ماهیچه‌های شما می‌فرستند. نوار عصب و عضله هر مشکلی در این مسیر را تشخیص می‌دهد. متخصصان مغز و اعصاب آزمایش الکترومیوگرافی را در کنار بررسی هدایت عصبی (NCS) انجام می‌دهند. در بررسی هدایت عصبی، جریان الکتریکی را از طریق یک عصب قبل از رسیدن به عضله اندازه‌گیری می‌کنند. در ادامه، با نوار عصب و عضله پاسخ عضلات به سیگنال‌های دریافت‌شده را می‌سنجند و می‌بینند که هر سیگنال چه انقباضی در ماهیچه‌ها ایجاد می‌کند.
اگر علائمی مانند اسپاسم شدید، ضعف عضلانی، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن داشته باشید، پزشک برای شما نوار عصب و عضله تجویز می‌کند. نوار عصب گوش و نوار عصب و عضله دیسک کمر نیز از آزمایش‌هایی‌اند که پزشک به‌کمک آنها درک بهتری از شرایط شما پیدا و بهترین روند درمان را برایتان برنامه‌ریزی می‌کند. این آزمایش را با توجه به شرایط شما ممکن است سرپایی انجام دهند یا شما را یک شب در بیمارستان بستری کنند.
نوار عصب و عضله چه بیماری‌هایی را تشخیص می‌دهد؟
پزشک به‌کمک نوار عصب و عضله بیماری‌هایی را تشخیص می‌دهد که بر اعصاب حرکتی و عضلات اثر می‌گذارند. این آزمایش وجود بیماری، محل و میزان آسیب‌ها را نشان می‌دهد. علاوه‌بر این ممکن است پزشک برای اطمینان از وجود بیماری یا ردش، این آزمایش را انجام دهد. تست الکترومیوگرافی را همراه با آزمایش‌های تصویربرداری، آزمایش خون و نمونه‌برداری عضلانی انجام می‌دهند که نتیجه دقیق‌تری به دست بیاورند.
بیماری‌هایی که آنها را با نوار عصب تشخیص می‌دهند، عبارت‌اند از:
- بیماری‌هایی که بر اعصاب محیطی اثر می‌گذارند از جمله نوروپاتی محیطی و سندرم‌های فشرده‌سازی عصبی مثل سندرم تونل کارپال.
- بیماری‌هایی که بر ستون فقرات اثر می‌گذارند مانند اعصاب فشرده، رادیکولوپاتی گردنی و سیاتیک.
- اختلالات عضلانی مثل دیستروفی عضلانی، پلی‌میوزیت و درماتومیوزیت.
- بیماری‌هایی که بر نورون‌های حرکتی مغز یا نخاع اثر می‌گذارند مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک یا سندروم پس از فلج اطفال.
- بیماری‌هایی که بر ارتباط بین اعصاب و عضلات اثر می‌گذارند مثل میاستنی گراویس.
عملکرد نوار عصب و عضله
نوار عصب فعالیت الکتریکی عضلات را می‌سنجد. ماهیچه‌ای که در حال استراحت است فعالیت الکتریکی ندارد. وقتی شما می‌خواهید بدن خود را تکان دهید، اعصاب حرکتی بدن سیگنال‌های الکتریکی را به ماهیچه‌ها می‌فرستند تا به آنها بگویند که چه کاری انجام دهند. این سیگنال‌ها از مغز نشئت می‌گیرند و از طریق اعصاب حرکتی به طناب نخاعی می‌رسند. تحریک الکتریکی عضلات آنها را منقبض می‌کند درنتیجه شما می‌توانید اندام‌های خود را حرکت دهید. با الکترومیوگرافی بررسی می‌کنند که آیا عضلات شما در حالت استراحت فعالیت الکتریکی دارند یا خیر. علاوه‌بر این، میزان فعالیت الکتریکی در زمان انقباض ماهیچه‌ها را هم ارزیابی می‌کنند.
برای انجام الکترومیوگرافی یک سوزن کوچک را با یک الکترود وارد یکی از عضلات شما می‌کنند تا فعالیت الکتریکی آن را اندازه بگیرند. الکترود سوزنی وقتی ماهیچه در حال استراحت است، فعالیت الکتریکی آن را ثبت می‌کند. در ادامه وقتی ماهیچه‌های خود را منقبض می‌کنید دوباره تغییرات الکتریکی عضله ضبط می‌شوند. سوزن دستگاه با یک کابل به کامپیوتر وصل است که تحرکات الکتریکی را به‌شکل امواج روی صفحه نشان می‌دهد. گاهی در این آزمایش، از یک تقویت‌کننده صوتی هم استفاده می‌کنند تا پالس‌های فعالیت الکتریکی را بشنوند.
درنهایت برای تفسیر جواب نوار عصب و عضله باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک نتیجه آزمایش را تجزیه‌وتحلیل می‌کند تا نشانه‌های مشکلات اعصاب را متوجه شود؛ مثلا عضله آسیب‌دیده ممکن است هنگام استراحت فعالیت الکتریکی غیرطبیعی داشته باشد. پزشک از روی الگوهای امواج غیرعادی این مشکل را متوجه می‌شود.
بایدها و نبایدهای آزمایش نوار عصب و عضله
قبل از انجام الکترومیوگرافی باید دوش بگیرید و لباس راحت و آزاد بپوشید. از لوازم آرایشی، لوسیون‌ها و عطر استفاده نکنید. بهتر است از چند ساعت قبل از آزمایش سیگار نکشید و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای و قهوه ننوشید. این مواد ممکن است بر نتیجه آزمایش اثر بگذارند. اگر مبتلا به هموفیلی هستید یا از داروهای رقیق‌کننده و ضدانعقاد خون مثل وارفارین استفاده می‌کنید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. استفاده از این داروها خطر خون‌ریزی پس از آزمایش را افرایش می‌دهند، اما شما نباید بدون مشورت با پزشک آنها را قطع کنید. اگر ضربان‌ساز یا هر وسیله پزشکی دیگری دارد نیز باید به پزشک خود بگویید.
نحوه انجام نوار عصب و عضله
متخصصان مغز و اعضاب معمولا آزمایش الکترومیوگرافی را بلافاصله پس از بررسی هدایت عصبی انجام می‌دهند. در بررسی هدایت عصبی یک الکترود به‌شکل برچسب را روی سطح پوست شما می‌گذارند. سپس تکانه‌های الکتریکی کوچک ایجاد می‌کنند که شما آن را مانند یک شوک کوچک حس می‌کنید. در این آزمایش، پاسخ بدن شما به تحریک الکتریکی را ثبت می‌کنند. بعد از پایان این آزمایش، الکترومیوگرافی را انجام می‌دهند. جزئیات روند تست نوار عصب و عضله به شرایط شما بستگی دارد، اما روش کلی آزمایش یکسان است.
شما روی تخت می‌نشینید یا دراز می‌کشید. پزشک عضلاتی را که باید بررسی شوند، پیدا می‌کند. یک سوزن کوچک را از طریق پوست وارد ماهیچه شما می‌کند. این سوزن در طول آزمایش در بدن شما باقی می‌ماند. زمان بررسی هر عضله، حدود یکی‌دو دقیقه است. ممکن است هنگامی که سوزن را وارد می‌کنند، کمی احساس درد و ناراحتی کنید که طبیعی است. پزشک از شما می‌خواهد که استراحت کنید و سپس عضلات خود به روش‌های خاصی حرکت دهید؛ مثلا به شما می‌گویند پای خود را بلند کنید یا دست‌تان را حرکت دهید. یک دستگاه، فعالیت الکتریکی عضلات شما را در تمام طول تست اندازه‌گیری می‌کند و نشان می‌دهد. پس از اینکه اطلاعات کافی را ثبت کردند، سوزن را برمی‌دارند. همین روند را در عضله بعدی تکرار می‌کنند تا زمانی که آزمایش به پایان برسد.
نکات مهم درباره نوار عصب و عضله
انجام هر آزمایش پزشکی‌ای برای ما اضطراب‌آور است. فارغ از نتیجه آزمایش و روند درمانی که خواهیم داشت، نحوه انجام تست‌های مختلف ما را نگران می‌کند و ممکن است حتی از آن بترسیم. یکی از بهترین راه‌های مقابله با این استرس، افزایش آگاهی است. اگر بدانیم دقیقا چه چیزی در انتظار ماست، نگرانی‌هایمان کم می‌شود و با آرامش بیشتری به پزشک مراجعه می‌کنیم. برای همین در ادامه به مهم‌ترین سؤالاتی پاسخ داده‌ایم که بیماران درباره الکترومیوگرافی می‌پرسند.
۱. الکترومیوگرافی دردناک است؟
شاید وقتی پزشک سوزن را در پوست و ماهیچه شما وارد می‌کند، احساس درد یا سوزش جزئی داشته باشید اما این درد کاملا قابل‌تحمل است. اکثر افراد آزمایش را بدون هیچ مشکلی پشت‌سر می‌گذارند. بعد از پایان آزمایش ممکن است محل ورود سوزن‌ها کمی کبود شود و عضلاتی که آنها را آزمایش کرده‌اند حساس باشند. این درد شدید نیست و طی چند روز بهبود می‌یابد.
۲. الکترومیوگرافی چقدر طول می‌کشد؟
آزمایش معمولا ۶۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. مدت‌زمان آزمایش به تعداد عضلاتی که باید آزمایش شوند بستگی دارد.
۳. آیا الکترومیوگرافی خطرناک است؟
نوار عصب و عضله آزمایشی بی‌خطر است و عوارضی ندارد. در موارد نادر برخی افراد که داروی رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند، ممکن است پس از آزمایش خون‌ریزی کنند. در مواردی که عضلات قفسه سینه آزمایش می‌شوند، خطر بسیار کمی وجود دارد که هوا به ناحیه بین ریه‌ها وارد شود و به سیستم تنفس آسیب بزند. اگر پس از انجام آزمایش تب و خون‌ریزی داشتید یا در محل سوزن‌ها احساس تورم، درد و حساسیت شدید کردید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
۴. جواب الکترومیوگرافی چه زمانی آماده می‌شود؟
نتیجه این آزمایش معمولا یکی‌دو روز پس از اتمام آزمایش آماده می‌شود.
نتایج آزمایش عصب و عضله
الکترومیوگرافی آزمایش مهمی است، اما به‌تنهایی بیماری‌های مختلف را نشان نمی‌دهد. پزشکی که آزمایش را انجام می‌دهد نتایج تست شما را تفسیر و گزارشی از آن تهیه می‌کند. شما باید جواب آزمایش را به متخصص مغز و اعصاب یا کسی که آزمایش را برایتان نوشته است، نشان دهید. پزشکتان نوار عصب را در کنار نتایج سایر آزمایش‌های پزشکی شما ارزیابی می‌کند و درنهایت وضعیت سلامتی و روند درمان را با شما در میان می‌گذارد.
سخن آخر
نوار عصب و عضله روشی تشخیصی برای ارزیابی سلامت عضلات و نورون‌های حرکتی است. در این آزمایش سوزن الکترودی را وارد عضله می‌کنند و سیگنال‌های الکتریکی آن را اندازه می‌گیرند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند بیماری‌های مربوط به اختلال عملکرد عضلانی یا مشکلات انتقال سیگنال اعصاب به عضله را متوجه شود.
اگر این مقاله برایتان مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و نظرتان را برایمان بنویسید.
