اکثر سازمان‌های امروزی بر مبنای کار تیمی فعالیت می‌کنند و کمتر پیش می‌آید که کسی به‌تنهایی کاری را پیش ببرد. ارتباط سالم، صداقت و اعتماد بین اعضای تیم از مهم‌ترین بخش‌های کار تیمی هستند که روی سلامت روان در محیط کار و بازدهی تیم اثر می‌گذارند. اگر در سازمان یک یا چند همکار سمی وجود داشته باشد، رابطه بین اعضا به هم می‌ریزد و عملکرد تیم‌ها مختل می‌شود. چالش‌هایی که افراد سمی در محیط کار ایجاد می‌کنند، ذهن دیگران را هم بیهوده مشغول می‌کند و تمرکز آنها را از بین می‌برد. به همین دلیل کارکنان و مدیران سازمان باید روش برخورد با این افراد را بلد باشند در این مقاله توضیح می‌دهیم که چطور باید همکاران سمی را بشناسید و با آنها برخورد کنید.
همکار سمی کیست؟
همکار سمی کسی است که با رفتارهای ناشایست و غیرحرفه‌ای خود نظم و ثبات محیط کار را به هم می‌ریزد، با همکاران مختلف درگیر می‌شود و حتی بین دیگران هم درگیری ایجاد می‌کند. این افراد معمولا بازدهی زیادی ندارند، ارتباطشان با دیگر همکاران سالم و مؤثر نیست و بیشتر از اینکه کار کنند، به دنبال حاشیه‌اند. آنها همکاران دیگر را نیز سرخورده می‌کنند و مانع از تمرکز روی کارشان می‌شوند، درنتیجه از بازدهی کل تیم می‌کاهند. کاهش بازدهی تیم نتایج را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و در گام‌های بعدی، حتی روی رضایت مشتری هم اثر می‌گذارد! افراد سمی در محیط کار مثل ترمزی بی‌موقع هنگام سرعت‌گرفتن خودرو هستند و سازمان را از رسیدن به اهداف بازمی‌دارند.
۱۲ نشانه همکار سمی
افراد سمی در محیط کار نشانه‌ها و رفتارهای مختلفی بروز می‌دهند. مهم‌ترین نشانه حضور همکاران سمی در سازمان، ناسالم‌بودن محیط کار و کمبود آرامش در محیط کار است. آنها با رفتارهایی که در ادامه نام می‌بریم، فضای سازمان را برای خود و سایر همکاران غیرقابل‌تحمل می‌کنند.
- انتقادپذیر نیستند. آنها از پذیرفتن بازخوردها و پیشنهادهای سایر همکاران سر باز می‌زنند و کار را به همان شیوه‌ای که خودشان می‌خواهند، انجام می‌دهند حتی اگر روش خودشان کیفیت لازم را نداشته باشد.
- کارهای همکاران دیگر را به نام خودشان ثبت می‌کنند و قدرشناس نیستند.
- اصول کار تیمی را نمی‌دانند، با دیگران همکاری نمی‌کنند و تک‌رو هستند.
- اهل حاشیه‌اند، پشت‌سر همکاران دیگر غیبت می‌کنند و مدام مشغول شایعه‌پراکنی در محیط کارند.
- حتی اگر به آنها مربوط نباشد هم در کار دیگران دخالت می‌کنند و نظرات بیجا می‌دهند و درگیر مدیریت ذره بینی می‌شوند.
- در برقراری ارتباط با سایر همکاران مشکل دارند، مدام با دیگران درگیر می‌شوند و همیشه حق‌به‌جانب هستند.
- در کار بی‌انگیزه‌اند و بهترین نسخه خود را ارائه نمی‌دهند. حتی ممکن است همکارانی را که خوب کار می‌کنند مسخره کنند و انگیزه‌شان را بگیرند.
- مدام کارهای خود را گردن سایر اعضای تیم می‌اندازند و از زیر کار درمی‌روند.
- با حرف‌ها و رفتارهایشان دیگران را ناراحت و معذب می‌کنند.
- به‌جای بازخورد مؤثر و سازنده، تند و تحقیرآمیز انتقاد می‌کنند و حتی به شخصیت دیگران حمله می‌کنند.
- همیشه در حال غر زدن هستند.
- این افراد گاهی اوقات مثبت‌گرایی سمی دارند. مثلا وقتی همکاری روز خوبی ندارد، با بحث و مشاجره از او می‌خواهند انرژی محیط را منفی نکند!
تأثیر افراد سمی بر محیط کار
همکار سمی در سازمان مثل میوه فاسدی است که در سبد میوه قرار می‌گیرد و اگر جدا نشود، تمام میوه‌های داخل سبد را از بین می‌برد. کارمندان هر سازمانی برای بهینه کارکردن به آرامش روانی نیاز دارند تا بتوانند روی کارشان تمرکز کنند، اما افراد سمی در محیط کار این آرامش را از بین می‌برند و آن را با تنش و درگیری جایگزین می‌کنند.
اگر افراد سمی از محیط کار شما جدا نشوند یا تغییری در رفتارشان ایجاد نکنند، سازمان شما با مجموعه‌ای از مشکلات مواجه می‌شود که تعدادی از آنها عبارت‌اند از:
- محیط کار پر از قضاوت‌های نابجا می‌شود و افراد از ترس قضاوت دیگران ایده‌هایشان را بیان نمی‌کنند و انگیزه همکاری با دیگران برای دستیابی به اهداف سازمان را از دست می‌دهند.
- در سازمان‌های سمی، ماجراهای درام و درگیری‌های حاشیه‌ای بر درگیری‌های ذهنی مربوط به کار غالب‌اند.
- اعتماد و صداقت بین اعضای تیم از بین می‌رود و کار تیمی سخت می‌شود.
- ارزش‌های سازمانی چون صداقت و مسئولیت‌پذیری بی‌اهمیت می‌شوند.
- فرهنگ سازمانی از بین می‌رود، اعضای سازمان مدام با هم درگیر می‌شوند و احترام متقابل را فراموش می‌کنند.
- استرس کارکنان سازمان تا حد زیادی افزایش می‌یابد.
- کارمندان سالم سازمان بعد از مدتی خسته می‌شوند، نمی‌توانند محیط سمی را تحمل کنند و استعفا می‌دهند.
- رضایت شغلی در سازمان به حداقل می‌رسد.
نحوه برخورد با همکار سمی
برای حفظ سلامت محیط کار باید تشخیص دهید که کدام‌یک از کارمندان یا همکارانتان رفتارهای سمی از خود نشان می‌دهند. سپس با واکنش‌های درست رفتارهای مسموم آنها را خنثی کنید و آرامش و سلامت را به محیط کار برگردانید. در ادامه نحوه برخورد با همکار سمی و مدیریت رفتار ناشایست آنها را توضیح می‌دهیم.
۱. بین اعضای تیم و همکار سمی مرز ایجاد کنید
وقتی همکاری رفتارهای سمی بروز داد، از او فاصله بگیرید و اجازه ندهید حرف‌ها و رفتارهایش روی عملکرد شما یا سایر اعضای تیم اثر بگذارد. اگر امکان فاصله‌گرفتن وجود ندارد، مستقیم به او بگویید که صحبت‌ها یا رفتارهایش ناراحت‌تان می‌کند و باید دست بردارد. به‌مرور زمان این فرد متوجه مرز بین شما و خودش می‌شود و تنها برای کار با شما ارتباط برقرار می‌کند نه برای حاشیه‌سازی.
۲. رفتارها و صحبت‌های سمی را نادیده بگیرید
همکاران سمی از دو گروه از افراد تغذیه می‌کنند. گروه اول افرادی هستند که به حرف‌هایشان گوش می‌دهند و با آنها همراه می‌شوند. گروه دوم هم افرادی هستند که تلاش می‌کنند متقاعدشان کنند کارشان اشتباه است. آنها با گروه دوم درگیر می‌شوند و مشاجره می‌کنند. برای حل مشکل حضور این افراد در سازمان، فقط باید منبع تغذیه‌شان را از بین ببرید!
برای این کار لازم نیست هرجا همکارتان را دیدید، روی برگردانید. می‌توانید عذرخواهی کنید و به بهانه تماس تلفنی، آماده‌شدن برای جلسه بعدازظهر یا تحویل کار از آنها دور شوید. همیشه چند عبارت فرار آماده داشته باشید تا به‌محض مواجه‌شدن با رفتارها و صحبت‌های سمی از آنها استفاده کنید و خودتان را از مخمصه نجات دهید!
۳. موضوع صحبت را عوض کنید
گاهی اوقات همکاران سمی با نادیده‌گرفتن متوجه نمی‌شوند باید رفتار یا صحبتشان را تمام کنند. در این صورت می‌توانید توجه آنها را به چیز دیگری معطوف کنید. مثلا وقتی در حال غرزدن هستند و از ویژگی‌های منفی محیط کار می‌گویند، شما به یک ویژگی مثبت اشاره کنید یا حتی چیزی درباره کار بگویید و بحث را به سمت دیگری ببرید.
۴. با مدیران سازمان درباره همکار سمی صحبت کنید
اگر افراد سمی در محیط کار هم‌رده شما باشند، احتمالا به انتقادهای شما گوش نمی‌دهند و فقط با شما لجبازی خواهند کرد. در این صورت، بهتر است درباره رفتارهای سمی همکارتان با سرپرستان و مدیران سازمان صحبت کنید و مدیریت این مسئله را به آنها بسپارید. از همکارتان پیش مدیر بدگویی نکنید و مراقبت باشید به شخصیت او کاری نداشته باشید. فقط رفتار یا صحبتی را مطرح کنید که شما را آزرده. توضیح دهید که رفتار و صحبت‌های همکار سمی روی عملکردتان اثر منفی گذاشته و به‌خاطر برهم‌خوردن تمرکز، بازدهی شما کاهش یافته است.
۴. مراقب باشید ایده‌هایتان را در مقابل چه کسانی مطرح می‌کنید
همان طور که گفتیم، دزدیدن ایده‌ها یکی از رفتارهای همکار سمی است. سعی کنید در جمعی که این افراد حضور دارند، راجع به ایده‌ها و پیشنهادها صحبت نکنید. اگر اتفاقی همکارتان اعتبار ایده یا کاری را به نام خودش ثبت کرد، با برخوردی نرم به او نشان دهید که نمی‌گذارید همه‌چیز را به نام خودش تمام کند. مثلا به او بگویید: «خوشحالم که از ایده من خوشت آمده، اما باید به مدیر بگویم و نظر او را بپرسم. بعد از آن می‌توانیم برای اجرایش با هم همکاری کنیم.»
مقاله «وقتی همکاری ایده‌هایمان را می‌دزدد، چطور رفتار کنیم؟» راهکارهایی برای حل این مشکل به شما ارائه می‌دهد.
۵. خودتان را در اولویت قرار بدهید
بسیاری از افراد به دلایلی چون ترس از ناراحت‌شدن همکار سمی با او همراه می‌شوند و به حرف‌هایش گوش می‌دهند. اما واقعیت این است که شما آخر ماه بابت گوش‌دادن به حرف‌های افراد سمی در محیط کار یا همراه‌شدن با آنها هیچ حقوقی دریافت نمی‌کنید و کسی از شما قدردانی هم نمی‌کند. همیشه خودتان و وظایف روزمره‌تان را در اولویت قرار دهید و به‌جای توجه به آدم‌های سمی، روی موارد درست تمرکز کنید. در صورت نیاز با همکاران سمی شفاف باشید و به آنها بگویید اولویت‌های دیگری دارید و نمی‌توانید برای شایعات یا رفتارهای مسمومشان زمان بگذارید.
آیا همکاران سمی باید از سازمان اخراج شوند؟
هیچ قانونی مبتنی بر حفظ یا اخراج کارمندان سمی در سازمان وجود ندارد و مدیران باید با توجه به موقعیت در این باره تصمیم بگیرند. گاهی اوقات با تذکر و واکنش‌های درست، می‌توان رفتارهای سمی این افراد را مدیریت کرد و به آنها یاد داد که مطابق با فرهنگ و ارزش‌های سازمانی کار کنند و جو سالم محیط کار را به‌خاطر حواشی بی‌فایده از بین نبرند. اما وقتی هیچ‌کدام از روش‌های مقابله با آدم‌های سمی جواب ندهد، احتمالا بهترین روش برای مقابله با او اخراج است.کلام آخر؛ مراقب باشید شما همکار سمی نشوید!
همه ما گاهی اوقات رفتارهای نادرستی نشان می‌دهیم و به همکاری سمی برای دیگران تبدیل می‌شویم. این مهم است که به این مسئله آگاه باشیم و به‌محض بروز چنین رفتارهایی، خودمان را مهار کنیم. گاهی اوقات ممکن است بابت اتفاقات خارج از محیط کار روز خوبی را سپری نکرده باشید و رفتارهای مسموم نشان دهید. در چنین روزهایی، همدلی همکاران حال شما را بهتر می‌کند، اما باید مراقب باشید که به احساس بد و رفتارهای سمی در محیط کار ادامه ندهید. اگر نشانه‌های همکار سمی را در خود می‌بینید، با دریافت بازخورد از همکاران و به‌کمک روان‌شناس متخصص، برای حل مشکلات اقدام کنید تا به عضوی مؤثر در تیم تبدیل شوید.
