احتمالا عبارت «دوره شیدایی» به گوشتان خورده است، اما آیا با نیمه‌شیدایی نیز آشنا هستید؟ هیپومانیا یا همان نیمه‌شیدایی وضعیتی روانی است که انرژی فرد را شدیدا زیاد می‌کند. در واقع اختلال هیپومانیا همان مانیا یا شیدایی است، ولی شدت کمتری دارد. شدت کمتر به این معنا نیست که از نگاه‌ها پنهان باشد و دیگران متوجه نشوند؛ با کمی دقت می‌توان به‌خوبی متوجه تغییرات رفتاری شخص شد. در این مقاله ابتدا توضیح می‌دهیم هیپومانیا چیست و سپس آن را با مانیا مقایسه می‌کنیم. با ما همراه باشید.
هیپومانیا چیست؟
هیپومانیا یا نیمه‌شیدایی حالتی است که به‌سبب آن احساسات، انرژی و فعالیت فرد غیرطبیعی تشدید می‌شوند. این تغییر به‌گونه‌ای است که اطرافیان فرد متوجه می‌شوند رفتارش مثل همیشه نیست. هیپومانیا از علائم اختلال دوقطبی است، اما ممکن است علامت بیماری روحی روانی دیگری نیز باشد. این عارضه خود را به اشکال مختلفی در افراد متفاوت نشان می‌دهد. چند نمونه از رفتارهای شخص دچار نیمه‌شیدایی عبارت‌اند از:
- وسواس تمیزی شدید می‌گیرد و تمام سطوح خانه را تمیز می‌کند.
- شب کلا نمی‌خوابد، اما صبح روز بعد احساس خستگی نمی‌کند.
- پروژه‌ای را شروع می‌کند و ۲۰ ساعت بدون وقفه و استراحت برای آن وقت می‌گذارد.
- احساس می‌کند حتی اگر در زمینه‌ای هیچ‌گونه مهارت و تجربه‌ای ندارد، باز هم در آن شکست نمی‌خورد.
- دائما به دوستان خود زنگ می‌زند و پیام می‌دهد. همچنین تعداد زیادی پست و نظر در شبکه‌های مجازی به اشتراک می‌گذارد.
- خیلی سریع صحبت می‌کند و دائما از مسئله‌ای به مسئله دیگر می‌پرد.
تفاوت مانیا و هیپومانیا
گفتیم که هیپومانیا شدت کمتری از مانیا دارد. در جدول زیر، تفاوت هیپومانیا و مانیا نوشته شده است.
| نوع | هیپومانیا | مانیا |
| طول دوره | حداقل ۴ روز متداول | حداقل ۱ هفته |
| شدت دوره | به‌قدری شدید نیست که فعالیت‌های اجتماعی یا کارکردن را مختل کند | تأثیر شدیدی روی فعالیت‌های اجتماعی و کار دارد |
| نیاز به بستری‌شدن | ندارد | شاید داشته باشد |
| توهم | معمولا ندارد | معمولا دارد |
دوره هیپومانیا
شاید برایتان سؤال پیش بیاید عامل شروع دوره هیپومانیک چیست. در واقع عوامل متفاوتی سبب بروز دوره هیپومانیا در افراد مختلف می‌شوند که نمونه‌هایش عبارت‌اند از:
- قرارگیری در مکانی پرسروصدا یا دارای نور شدید یا حتی مکانی شلوغ و پرازدحام؛
- تغییر بزرگ در زندگی همچون طلاق یا ازدست‌دادن شغل؛
- بی‌خوابی؛
- مصرف الکل و مواد مخدر.
این دوره حداقل ۴ روز طول می‌کشد، اما ممکن است تا ماه‌ها نیز ادامه داشته باشد. پس از اتمام دوره، احتمالا فرد چنین احساسات خواهد داشت:
- از رفتار خود در طول دوره احساس خوشحالی می‌کنید یا خجالت می‌کشید.
- بابت تمام فعالیت‌هایی که در طول دوره انجام داده‌اید، خسته و کلافه‌اید.
- تنها خاطراتی محو از دوره یادتان می‌آید.
- شدیدا احساس خستگی می‌کنید و به خواب نیاز دارید.
- احساس افسردگی می‌کنید. (این مورد در صورتی است که اختلال دوقطبی سبب هیپومانیا شده باشد.)
علائم هیپومانیا
بعضی‌ها هیپومانیا را با خوشحالی اشتباه می‌گیرند. در نظر داشته باشید اگر احساس خوشحالی دارید، لزوما به این معنا نیست که حالتان خوب است. اگر به این مسئله شک کردید، از نزدیکان و دوستان مورداعتمادتان بخواهید در صورت هرگونه تغییر در رفتارتان، شما را در جریان بگذارند. توجه داشته باشید که علائم هیپومانیا در افراد مختلف متفاوت‌اند. علائم رایج هیپومانیا عبارت‌اند از:
- انرژی فرد بیش از حد طبیعی است.
- بیش از اندازه احساس خوشحالی می‌کند یا هیجان‌زده است.
- نمی‌خوابد یا مدت‌زمان کمی می‌خوابد، اما خسته نمی‌شود.
- اعتمادبه‌نفس اغراق‌آمیزی دارد و گمان می‌کند شکست‌ناپذیر است.
- بیشتر از معمول و خیلی سریع حرف می‌زند، به‌گونه‌ای که دیگران نمی‌توانند حرفش را قطع کنند.
- ذهنش بیش از حد مشغول است. هم‌زمان درباره مسائل مختلف زیاد فکر می‌کند.
- تمرکز خود را با چیزهای غیرمهم و بی‌ربط به‌راحتی از دست می‌دهد.
- بیش از حد درگیر فعالیتی می‌شود و کاملا در آن غرق می‌شود.
- حرکات بی‌هدف انجام می‌دهد. مثلا دورتادور خانه یا محل کار با سرعت قدم می‌زند یا هنگامی که نشسته است، دائما تکان می‌خورد.
- بی‌فکر عمل می‌کند و ممکن است تصمیمات بدی بگیرد. خریدهای غیرضروری، رابطه جنسی پرخطر یا سرمایه‌گذاری‌های اشتباه و حتی قمار نمونه‌هایی از این رفتارها هستند.
علل بروز هیپومانیا
دلیل قطعی و دقیق بروز دوره نیمه‌شیدایی مشخص نیست، اما عللی وجود دارند که در این مسئله دخیل‌اند. دلایل احتمالی بروز هیپومانیا عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی (اگر یکی از اعضای خانواده به اختلال دوقطبی مبتلاست، احتمال ابتلای فرد به این اختلال بیشتر است.)؛
- عدم تعادل شیمیایی در مغز؛
- عوارض جانبی دارو، الکل یا مواد مخدر؛
- تغییر بزرگ در زندگی همچون طلاق، اسباب‌کشی یا فوت عزیزان؛
- شرایط سخت زندگی همچون تروما یا آزار و اذیت، مشکلات خانوادگی، مشکلات اقتصادی یا تنهایی؛
- استرس زیاد و ناتوانی در مهار آن؛
- کمبود خواب و تغییر الگوی خواب؛
- مشکلات روانی همچون اختلال اسکیزوافکتیو، افسردگی پس از زایمان، اختلال عاطفی فصلی و سیکلوتایمیا؛
- مشکلات جسمانی یا وابسته به سیستم عصبی همچون آسیب مغزی، تومور مغزی، سکته، زوال عقل، لوپوس یا انسفالیت.
تشخیص هیپومانیا
اگر علائم هیپومانیا یا اختلال دوقطبی را در خود احساس کردید، بهتر است سراغ پزشک بروید. پزشک از شما سوابق پزشکی‌تان را می‌خواهد و وضعیت جسمانی شما را می‌سنجد. او ممکن است آزمایش خون و اسکن بدن برای تست هیپومانیا تجویز کند و همچنین بیماری‌های دیگری را که ممکن است سبب بروز علائم شما شده باشند، تشخیص دهد. حتما همه داروهایی را که مصرف می‌کنید، اعم از هرگونه مواد غیرمجاز، به دکتر اطلاع دهید. اگر پزشک احساس کند شما مبتلا به مانیا یا هیپومانیا هستید، شما را به روان‌پزشک ارجاع می‌دهد.
درمان هیپومانیا
۱. روان‌درمانی
روان‌درمانی، راهکارهای متنوعی دارد. شما با متخصص حوزه سلامت روان صحبت می‌کنید تا به شما کمک کند علائم و محرک‌های هیپومانیا را تشخیص دهید. او همچنین راه‌های سازگاری با هیپومانیا یا راهکارهای کاهش تأثیرات آن را به شما یاد می‌دهد.
۲. درمان دارویی
معمولا داروهای هیپومانیا از دسته ضدروان‌پریشی و تثبیت‌کننده خلق و گاهی داروهای ضدافسردگی هستند.
داروهای ضدروان‌پریشی عبارت‌اند از:
- آریپیپرازول؛
- کوئتیاپین؛
- لانزاپین؛
- لوراسیدون؛
- ریسپریدون.
داروهای تثبیت‌کننده خلق نیز عبارت‌اند از:
- کاربامازپین؛
- والپروات؛
- لیتیم.
۳. درمان بدون دارو
اگر هیپومانیا خفیف باشد، ممکن است بدون درمان دارویی بتوانید با آن کنار بیایید. پزشک در چنین شرایطی از شما می‌خواهد بیشتر از خود مراقبت کنید و تا می‌شود سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرید. بعضی از راهکارهای پیشنهادی عبارت‌اند از:
- هر شب ساعتی مشخص بخوابید و ۶ تا ۹ ساعت بخوابید.
- از مصرف محرک‌هایی همچون قهوه، چای، نوشابه، شکر و همچنین حضور در محیط‌های شلوغ و پرسروصدا خودداری کنید.
- رژیم‌های غذایی سالم همچون رژیم دش یا رژیم مدیترانه‌ای بگیرید.
- در بیشتر روزهای هفته به‌مدت نیم ساعت ورزش کنید.
- الکل یا مواد مخدر مصرف نکنید.
- یوگا، مدیتیشن، گوش‌دادن به آهنگ‌های آرامش‌بخش و رایحه‌درمانی را به برنامه روزانه خود اضافه کنید.
- حتما همه داروهای تجویزشده را مصرف کنید. اگر احساس کردید دچار عوارض جانبی دارو شده‌اید، این مسئله را با پزشک خود در میان بگذارید. هیچ‌گاه بدون اطلاع پزشک دوز داروهای خود را تغییر ندهید و مصرف آنها را قطع نکنید. حتما پزشک را در جریان دیگر داروهای مصرفی خود اعم از ویتامین‌ها، مکمل‌ها و داروهای گیاهی قرار دهید.
تأثیر اختلال دوقطبی بر ازدواج
حالا که با هیپومانیا آشنا شده‌اید، شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که نتیجه ازدواج با فرد مبتلا به هیپومانیا چیست. همان‌طور که پیش از این گفتیم، هیپومانیا بخشی از اختلال دوقطبی است و در این بخش می‌خواهیم تأثیر این اختلال بر ازدواج را بررسی کنیم.
۱. ارتباط
شاید صحبت‌کردن و ارتباط با شریکتان که دوره شیدایی یا افسردگی را می‌گذراند، کار آسانی نباشد، اما ضروری است. اختلال دوقطبی و اثرات احساسی‌اش ممکن است رابطه طرفین را تضعیف کنند و شما برای درک بهتر همسرتان نباید اجازه کم‌رنگ‌شدن رابطه را بدهید.
۲. رابطه جنسی
شخص مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است مشکلاتی در برقراری رابطه جنسی داشته باشد. مثلا داروها میل جنسی را کاهش می‌دهند و از طرفی دوره شیدایی ممکن است با بیش‌فعالی جنسی همراه شود. طبق تحقیقات، افراد در دوره شیدایی ممکن است دست به کارهای پرمخاطره بزنند، همچون رابطه جنسی ناامن یا حتی خیانت.
۳. بچه‌داری
استرس زیاد یکی از محرک‌های افراد مبتلا به اختلال دوقطبی است. بچه‌دارشدن همان‌قدر که شیرین است، استرس و فشار زیادی برای والدین به همراه دارد. در چنین شرایطی ممکن است والد مبتلا به اختلال دوقطبی نتواند از پس مسئولیت‌ها بربیاید و همه سختی‌ها بر دوش همسرش بیفتد. همچنین در آینده، توضیح‌دادن شرایط برای فرزندان با توجه به میزان درک آنها دشوار خواهد بود.
۴. مسئولیت مالی
مانیا و رفتارهای تکانشی از علائم اختلال دوقطبی هستند که ممکن است وضعیت مالی زوجین را به خطر بیندازند. ولخرجی، انباشته‌کردن بدهی‌ها و قسط و قمار از رفتارهای احتمالی شخص مبتلا به اختلال دوقطبی هستند و متأسفانه درمان این رفتارها دشوار است.
شما بگویید
با داشتن اطلاعات کافی درباره هیپومانیا و تشخیص علائم آن می‌توانید زودتر آن را مهار کنید و سراغ درمانش بروید. همچنین اگر شخصی از نزدیکانمان به این اختلال دچار است، بهتر است با کسب آگاهی کافی محیطی مناسب برای او فراهم کنیم. در این مقاله سعی کردیم به سؤال هیپومانیا چیست پاسخ کاملی بدهیم و درنهایت ارتباط هیپومانیا و ازدواج را توضیح دادیم.
آیا تابه‌حال با شخص مبتلا به هیپومانیا یا اختلال دوقطبی روبه‌رو شده‌اید؟ به‌نظر شما چه راهکاری برای مهار این اختلال کارآمدتر است؟
در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و رفتار شما به‌وجود می‌آورد. اگر احساس افسردگی دارید، حتما با کمک یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ارتباط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.
