تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو) نوعی جراحی برای جایگزینکردن تمام یا بخشی از مفصل آسیبدیده زانوست. در این روش جراح غضروف و استخوان آسیبدیده را با مفصل مصنوعی جایگزین میکند. بهبودی کامل پس از جراحی ممکن حتی یک سال هم طول بکشد، اما فرد میتواند بهتدریج انجام فعالیتهای معمول خود را آغاز کند. هرآنچه لازم است درباره تعویض مفصل زانو بدانید، در این مقاله خواهید خواند. با ما همراه باشید.
جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
زانو یکی از مهمترین و در عین حال آسیبپذیرترین مفصلهای بدن است. در شرایطی که تمام این مفصل مهم یا بخشی از آن آسیب ببیند و توانایی حرکت یا انجام فعالیتهای روزانه را از فرد بگیرد، بنا به تشخیص و تجویز پزشک، مفصل آسیبدیده با مفصل مصنوعی ساختهشده از فلز و پلاستیک (پروتز) جایگزین میشود.
انواع تعویض مفصل زانو
بسته به شدت آسیب و ناحیه آسیبدیده زانو، جراح تعویض کامل یا جزئی مفصل را توصیه میکند.
- تعویض کامل مفصل زانو: تعویض کامل مفصل شایعترین نوع آن است. در این روش جراح هر سه ناحیه منیسک داخلی و منیسک خارجی و زیر کشکک زانو را با مفصل مصنوعی تعویض خواهد کرد.
- تعویض جزئی مفصل زانو: این نوع مختص زمانی است که فقط بخشی از مفصل زانو آسیب دیده باشد. تعویض جزئی زانو در بزرگسالان جوانی که دچار آسیب یا تروما شدهاند، شایعتر است.
آرتروپلاستی برای درمان چه نوع آسیبهایی مفید است؟
اگر فرد دچار علائم شدیدی باشد که با درمانهای غیرجراحی بهبود نیابند، ممکن است پزشک تعویض مفصل زانو را تجویز کند. آسیبهای قابلدرمان با این روش عبارتاند از:
- سفتی مفصل؛
- تورم و درد زانو؛
- آرتروز شدید زانو؛
- هموفیلی؛
- روماتیسم مفصلی؛
- مشکل در حرکت زانو؛
- بیماریهای رسوب کریستال مانند نقرس؛
- دیسپلازی استخوان (اختلال در رشد استخوان)؛
- آسیب یا عفونت رباط که منجر به آرتروز شدید شده است؛
- نکروز آواسکولار (ازبینرفتن سلولهای استخوانی بهعلت نرسیدن خون).
قبل از جراحی تعویض مفصل زانو بیمار باید چه مراحلی را طی کند؟
معمولا برای آرتروپلاستی بیمار باید این مراحل را پشتسر بگذارد:
- معاینه فیزیکی برای اطمینان از سلامت کافی برای جراحی؛
- انجام انواع آزمایش خون تجویزشده بسته به شرایط بالینی؛
- گرفتن نوار قلب برای بررسی سلامت قلب فرد؛
- مراجعه به دندانپزشک و تأیید سلامت دهان و دندان برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت پس از جراحی؛
- آزمایشهای تصویربرداری از جمله عکسبرداری از زانو با اشعه ایکس. (ممکن است فرد به امآرآی یا سیتیاسکن هم نیاز داشته باشد.)
- صحبت با پزشک درباره داروها و مکملهای مصرفی و توقف مصرف آنها در صورت صلاحدید پزشک.
روند جراحی تعویض مفصل زانو به چه صورت است؟
بیهوشی اولین اقدام پزشکی برای شروع جراحی تعویض مفصل زانوست. روند عمل هم به این ترتیب است:
- جراح برشی روی مفصل زانوی بیمار ایجاد میکند.
- غضروف و استخوان آسیبدیده را از مفصل زانو خارج میکند.
- مفصل مصنوعی یا همان پروتز را جایگزین استخوان آسیبدیده میکند.
- یک فاصلهدهنده پلاستیکی بین پروتز و استخوان قرار میدهد تا فرد بهراحتی بتواند مفصل را حرکت دهد.
- در صورت نیاز کشکک زانو را به گونهای شکل میدهد که با مفصل مصنوعی جدید متناسب شود.
بعد از عمل تعویض مفصل چه اتفاقی میافتد؟
پس از جراحی، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل میشود و چند ساعت زیر نظر خواهد بود تا کاملا هوشیار شود. در این مدت علائم حیاتی و میزان درد او مرتب بررسی خواهد شد. برخی از بیماران همان روز عمل از بیمارستان مرخص میشوند و برخی بنا به توصیه پزشک لازم است یک شب در بیمارستان بمانند. زمان مرخصشدن به نظر جراح بستگی دارد.
تسکین درد بعد از عمل
پس از جراحی، بهخصوص در چند هفته اول دوره نقاهت، بیمار در ناحیه زانو احساس درد خواهد کرد. معمولا پزشک ترکیبی از داروهای مسکن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (اگر مصرف آنها برای فرد بیخطر باشد) و استامینوفن را برای تسکین درد بیمار تجویز خواهد کرد و دوز و نحوه و زمان مصرف آنها را به او خواهد گفت.
مزایای جراحی تعویض مفصل زانو
آرتروپلاستی زانو عملی ایمن و مؤثر است که باعث میشود بیمار توانایی تحرک خود را بازیابد و از شر دردهای مفصلی خلاص شود. بیشتر افرادی که این عمل را انجام دادهاند، از انجام آن راضیاند. مهمترین مزایای آرتروپلاستی عبارتاند از:
- کاهش درد زانو؛
- بهبود توانایی حرکتدادن زانو؛
- افزایش کیفیت زندگی.
عوارض تعویض مفصل زانو
گرچه بروز عوارض ناشی از آرتروپلاستی معمولا نادر است، ممکن است برخی افراد بعد از انجام این عمل دچار درد یا سایر عوارض شوند. عوارض نادر تعویض مفصل عبارتاند از:
- لختهشدن خون؛
- مشکلات اعصاب؛
- مشکلات عروق خونی؛
- ایجاد بافت اسکار داخل زانو؛
- عفونت داخل زانو یا محل جراحی؛
- کاهش دامنه حرکتی و سفتی مفصل؛
- مشکلات مربوط به ایمپلنت پروتز از جمله فرسودهشدن زودهنگام پروتز یا شلشدن آن.
مراقبت بعد از عمل زانو
مراقبت بعد از عمل زانو برای بهبودی سریعتر و پیشگیری از عوارض احتمالی بسیار مهم است. برخی از مهمترین نکات مراقبتی که بعد از عمل زانو باید رعایت کنید، عبارتاند از:
- تا حد امکان زانو را بالا نگه دارید: اگر دراز کشیدهاید چند بالش یا کوسن زیر زانویتان بگذارید و اگر روی مبل نشستهاید، میز کوچکی جلویتان قرار دهید و پاهایتان را روی آن دراز کنید. تا ۶ هفته پس از عمل نباید روی زمین بنشینید.
- محل بخیه را تمیز نگه دارید: پزشک دستورالعملهایی برای مراقبت از محل برش به شما خواهد داد. طبق زمانبندی مشخص پانسمان را با رعایت بهداشت تعویض کنید و محل برش را تمیز نگه دارید.
- تمرینات توصیهشده را انجام دهید: معمولا جراح پس از عمل و قبل از مرخصشدن، انجام ورزشهای خاصی را به بیمار توصیه میکند. هدف از انجام ورزشهای بعد از عمل تعویض مفصل زانو تقویت عضلات اطراف زانو و پیشگیری از سفتی مفصل است. تمرینات را طبق دستور پزشک انجام دهید.
سؤالات رایج
۱. عمل تعویض مفصل زانو چقدر طول میکشد؟
این عمل معمولا یک یا دو ساعت طول میکشد.
۲. چند وقت پس از تعویض مفصل زانو فرد میتواند به محل کار برگردد؟
زمان برگشت به محل کار به میزان استرس شغلی و فعالیتهای مرتبط با زانو بستگی دارد. بیشتر افراد چند هفته پس از عمل تعویض مفصل زانو نیاز به استراحت در خانه دارند. در ویزیت بعد از عمل، پزشک پس از بررسی محل عمل و وضعیت بیمار زمان بازگشت به محل کار و انجام فعالیتهای روزانه را مشخص خواهد کرد.
۳. در چه صورتی باید سریع به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هر یک از این علائم حتما به پزشک مراجعه کنید:
- درد قفسه سینه؛
- تنگی نفس؛
- خونریزی؛
- درد شدید در مچ یا درد ساق پا؛
- تب بالاتر از ۳۹ درجه سانتیگراد؛
- علائم عفونت در محل جراحی مانند تورم؛
- درد شدیدی که پس از مصرف داروی مسکن بهتر نمیشود.
۴. نشستن روی زمین بعد از تعویض مفصل زانو مجاز است؟
خودداری از نشستن روی زمین بعد از تعویض مفصل زانو یکی از مواردی است که پزشک به بیمار گوشزد خواهد کرد. بیمار ۶ هفته تا ۲ ماه پس از عمل نباید روی زمین بنشیند.
۵. هزینه عمل تعویض مفصل زانو چقدر است؟
هزینه عمل به معیارهای مختلفی از جمله میزان شهرت پزشک، کیفیت پروتز، نوع بیمارستان و تجهیزات آن بستگی دارد و نرخ ثابتی ندارد.
کلام پایانی
انتخاب عمل تعویض مفصل زانو تصمیمی حساس و مهم است و اضطرابداشتن و وجود صدها سؤال در ذهن کاملا طبیعی است. اگر بهدلیل دردهای مفصلی یا هر مشکل دیگری پزشک این عمل را به شما توصیه کرده است، نگران نباشید. گرچه بهبودی پس از آرتروپلاستی ممکن است ماهها طول بکشد، ارزشش را دارد. طبق تجربه بیماران بعد از تعویض مفصل زانو، دردهای مفصلی پس از این عمل بسیار کمتر از قبل و توانایی فرد برای انجام فعالیتهای روتین روزانه بسیار بهتر از قبل میشود.
شما یا اطرافیانتان در شرف انجام این عمل هستید یا قبلا عمل کردهاید و اکنون در حال گذراندن دوره نقاهت هستید؟ در هر صورت خوشحال میشویم نظرات و تجربیات ارزشمندتان را بشنویم.
