خارش بدن؛ ۳۶ دلیلی که باعث خارش پوست می‌شود

خارش بدن حالتی ناخوشایند و بدون کنترل است. دلایل متعددی برای میل به خاراندن بدن وجود دارد. برخی از مشکلات پوستی یا بیماری‌های داخلی می‌توانند عامل خارش باشند. در ادامه، مهم‌ترین دلایل و علت خارش بدن را باهم بررسی خواهیم کرد. سپس، زمان مراجعه به پزشک و مراقبت‌های خانگی را هم توضیح خواهیم داد. در انتهای مطلب نیز به سؤالات متداول در مورد خارش بدن پاسخ می‌دهیم.

مشکلات پوستی که باعث خارش بدن می‌شوند

۱. خشکی پوست

علائم خشکی پوست شامل موارد زیر است:

• ترک، پوسته‌پوسته‌شدن و خارش؛
• بیشتر در ناحیه پا، شکم و بازو دیده می‌شود؛
• با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی رفع می‌شود.

۲. درماتیت تماسی

این التهاب و مشکل پوستی چند ساعت تا چند روز بعد از تماس بدن با مواد آلرژن ایجاد می‌شود. قرمزی‌های موجود در پوست دارای مرزهای مشخصی در ظاهرشان هستند و در محلی از پوست که تحت تأثیر مواد حساسیت‌زا بوده، ایجاد می‌شوند.

علائم درماتیت تماسی:

• خارش، پوسته‌پوسته شدن بدن، زبری و قرمزی پوست؛
• ایجاد تاول‌های پرآب با پوسته‌ای روی آنها.

۳. درماتوفیتوز

وجود قرمزی‌های دایره‌ای‌شکل با مرزهای مشخص روی پوست نوعی عفونت پوستی است که درماتوفیتوز نام دارد. در این شرایط پوست میان حلقه‌های قرمزی که روی پوست ایجاد می‌شود، سفید و سالم می‌ماند و پوسته زخم و قرمزی به سمت خارج دایره زخم متمایل می‌شود. این عفونت می‌تواند یکی از علل خارش بدن باشد.

۴. اِگزما

علت خارش بدن می‌تواند ناشی از اگزما باشد. قسمت‌های زبر زرد و سفیدی از پوست که پوسته‌پوسته می‌شوند، اگزما هستند. قرمزی، چرب شدن و خارش نواحی تحت تأثیر اگزما از علائم آن هستند. گاهی نیز ریزش مو در نواحی دچار اگزما دیده می‌شود.

۵. پسوریازیس

پسوریازیس بدون علامت یا با خارش بدن در افراد بروز پیدا می‌کند. زخم‌ها روی پوست سر، آرنج، زانو و پایین کمر ظاهر می‌شوند. وجود بخش‌های زبر و مشخص به رنگ نقره‌ای روی پوست نشانه این بیماری پوستی هستند.

۶. زرد زخم

خارش بدن در اثر زرد زخم در کودکان و نوزادان رایج است. زخم و قرمزی پوست ناشی از زخم زرد معمولا در نواحی بینی، چانه و دهان دیده می‌شود. تاول‌های زرد زخم به شکل پرآب با پوسته‌ای عسلی‌رنگ روی پوست ایجاد می‌شوند.

۷. درماتوگرافی

به قرمزی و آزردگی سریع پوست بعد از خاراندن آهسته آن درماتوگرافی می‌گویند. خاراندان و تماس با بعضی نواحی پوست باعث قرمز شدن، ایجاد تاول و خارش بیشتر می‌شود. به‌طور معمول این قرمزی و آزردگی پوست بعد از سی دقیقه رفع می‌شود.

۸. کهیر

تاول‌های برجسته و خارش‌آوری که بعد از تماس با مواد حساسیت‌زا روی پوست ایجاد می‌شوند، کهیر هستند. شکل کهیر می‌تواند گِرد و کوچک، حلقه‌ای یا به اشکال نامشخص باشد. قرمزی، برافروختگی و دردناک بودن پوست در هنگام لمس کردن آن از نشانه‌های کهیر هستند.

۹. گال

زخم‌های گال به شکل جوش‌ و تاول‌های کوچک و زبر نمایان می‌شوند. این زخم‌ها به صورت خطوطی با طیف‌های رنگی مختلف خودشان را نشان می‌دهند. بروز علائم این مشکل، چهار تا شِش هفته طول می‌کشد.

۱۰. اگزمای آلرژیک

علائم اگزمای آلرژیک شبیه سوختگی است و اغلب در دست‌ها و ساعد ظاهر می‌شود.

نشانه‌های دیگر آن به شکل زیر است:

• قرمزی، خارش، زبری و پوسته‌پوسته‌شدن پوست؛
• تاول‌هایی بزرگ و پرآب با پوسته‌ای روی آنها.

۱۱. بثورات پوستی و خارش بدن

در صورت بروز زخم و ناراحتی روی پوست باید به پزشک مراجعه و فورا آن را پیگیری کرد. بسیاری از مشکلات بثورات پوستی را می‌توان در منزل رفع کرد، اما موارد حادی که توأم با تب، درد، سرگیجه، استفراغ یا تنگی‌نفس هستند، به درمان پزشکی نیاز دارند. ممکن است این مشکل دلایل متنوعی داشته باشد. به عنوان مثال، نیش حشرات، واکنش آلرژیک، عوارض مصرف بعضی داروها، عفونت قارچی یا میکروبی و بیماری‌های خودایمنی یا عفونی برخی از علل بروز بثورات پوستی هستند. تغییر محسوس رنگ و بافت پوستی نشانه بارز این وضعیت است.

۱۲. کاندیدیاز

قارچ کاندیدا (نوعی عفونت قارچی) معمولا در نواحی از بدن ایجاد می‌شود که به‌خاطر قرار گرفتن دو لایه از بدن روی یکدیگر در آنها نوعی اصطکاک رخ می‌دهد، مثل باسن، زیر بغل، بین انگشتان پاها و دست‌ها و زیر پستان.

بروز علائم قارچ کاندیدیاز با خارش، سوزش و احساس گزیدگی شروع می‌شود و روی پوست، نقاط قرمزی ایجاد می‌شود که از داخل مرطوب هستند و روی آن پوسته‌ای خشک به وجود می‌آید. ترک‌ها و زخم‌های کاندیدیاز به شکل جوش های چرکی یا تاول درمی‌آیند و ممکن است عفونی شوند.

۱۳. پای ورزشکاران

پای ورزشکاران هم نام نوعی عفونت قارچی است که می‌تواند علت خارش بدن باشد.

علائم پای ورزشکاران:

• بروز احساس خارش گزیدگی و سوزش کف پا یا میان انگشتان؛
• ایجاد تاول‌هایی که باعث خارش پا می‌شوند؛
• ضخیم، بی‌رنگ و شکننده شدن ناخن‌های پا؛
• پوسته‌پوسته شدن پا.

۱۴. خارش در کشاله ران

علائم خارش کشاله ران به صورت زیر است:

• قرمزی، خارش پیوسته و سوزش در کشاله ران؛
• پوسته‌پوسته شدن، پوست انداختن یا ترک خوردن پوست کشاله ران؛
• قرمزی در کشاله ران که با تحرک و فعالیت وخیم‌تر می‌شود.

بیماری‌های داخلی که باعث خارش بدن می‌شوند

۱۵. لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)

لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، نوعی بیماری خودایمنی است که علائم متنوعی دارد و بخش‌ها و سیستم‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری باعث بروز طیف وسیعی از علائم و مشکلات پوستی و مخاطی از خارش تا زخم معده و… می‌شود.

علائم لوپوس اریتماتوز سیستمیک عبارت‌اند از :

• نوعی قرمزی و ناراحتی پوستی به شکل پروانه که از یک گونه تا گونه دیگر روی صورت پخش می‌شود؛
• قرمزی و ناراحتی پوستی که با قرار گرفتن در معرض نور خورشید بدتر می‌شود، از دیگر علائم این بیماری است.

۱۶. صفرا و خارش بدن

عامل اصلی این وضعیت، سنگ کیسه صفرا است، اما دلایل دیگری هم می‌تواند موجب وقوع این مشکل شود. مثلا وجود زخم در کیسه صفرا، کبد، التهاب، تومورها، عفونت‌ها، آسیب دیدن کبد، کیست و…

علائم انسداد مجاری صفراوی:

• زرد شدن چشم و پوست؛
• مدفوع کم‌‌رنگ؛
• ادرار تیره؛
• تب؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• وجود درد در ناحیه فوقانی سمت راست شکم؛
• خارش شدید پوست بدون وجود قرمزی و ناراحتی روی پوست.

انسداد می‌تواند باعث بروز عفونت‌هایی شود که نیاز به رسیدگی فوری دارند.

۱۷. سیروز کبدی

سیروز کبدی هم یکی دیگر از دلایل خارش بدن است.

علائم این بیماری عبارت‌اند از:

• اسهال، کاهش اشتها، تورم شکم، کاهش وزن؛
• کبود شدن و خون‌ریزی آسان بدن؛
• ظهور رگ‌های نازک و عنکبوتی‌شکلی که از زیر پوست به‌راحتی دیده می‌شود؛
• زرد شدن چشم‌ها و پوست و خارش بدن.

۱۸. سرخک

علائم بیماری سرخک شامل تب، گلودرد، قرمزی پوست، آبریزش بینی، از دست دادن اشتها و سرفه است. سه تا پنج روز بعد از ظهور اولین علائم، قرمزی پوست در نواحی صورت و بدن مشهود می‌شود. نقطه‌های قرمز کوچک با مراکز سفیدرنگ نیز ممکن است در داخل دهان به وجود آیند.

۱۹. آبله‌مرغان

ظهور تاول‌های قرمز و پرآب در نواحی مختلف بدن اولین نشانه آبله‌مرغان است. در این شرایط ناراحتی پوست با تب، بدن درد، گلودرد یا از دست دادن اشتها همراه است. این بیماری تا زمانی که تاول‌ها و جوش‌ها خشک نشوند، مسری است و از دلایل خارش بدن است.

۲۰. اختلالات داخلی بدن

بعضی از اختلالات و بیماری‌های درونی بدن هم باعث ایجاد حس خارش در بدن می‌شوند:

• کم‌خونی؛
• لوکِمی یا سرطان خون؛
• مشکلات تیروئید؛
• نارسایی کلیه؛
• لنفوم.

۲۱. اختلالات دستگاه عصبی

بیماری‌های مختلفی باعث خارش بدن می‌شود. به ویژه بیماری‌هایی که دستگاه عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد:

• انواع دیابت؛
• ام.اس (multiple sclerosis)؛
• زونا؛
• نوروپاتی.

۲۲. انگل

انگل هم یکی از دلایل خارش بدن است و به شدت مسری است. علامت آن خارش و آزردگی شدید ناحیه مقعد، خواب نامناسب و خارش مقعد به واسطه حضور انگل در مدفوع است. پزشکان با یک چسب و نوار آزمایشی مخصوص، تخم انگل‌ها را برای معاینه زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند.

حساسیت‌هایی که باعث خارش بدن می‌شوند

۲۳. حساسیت غذایی

حساسیت غذایی به‌خاطر واکنش بدن به برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها ایجاد می‌شود. این مشکل وضعیتی اورژانسی است و نیاز به رسیدگی فوری دارد. علائم این حساسیت از سطح خفیف تا شدید بروز پیدا می‌کند و شامل موارد زیر است:

• عطسه؛
• خارش چشم؛
• تورم؛
• قرمزی پوست؛
• کهیر؛
• درد و انقباض شکمی؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• اختلال در تنفس.

بنا به واکنش و پاسخ‌گویی سیستم ایمنی بدن، بعد از مصرف غذای حساسیت‌زا، وقوع علائم از چند دقیقه تا چند ساعت به طول می‌انجامد. مواد غذایی حساسیت‌زای رایج، شیر گاو، تخم مرغ، بادام زمینی، ماهی، گندم، سویا، انواع آجیل و حلزون صدف‌دار هستند.

۲۴. حساسیت راگوید یا پیرگیاه

ممکن است دلیل خارش بدن حساسیت شما به راگوید یا پیرگیاه باشد. علائم بروز این حساسیت به شکل زیر است:

• خارش، آبریزش چشم؛
• زخم و خارش در گلو؛
• آبریزش بینی، احتقان و عطسه؛
• فشار سینوس‌ها.

۲۵. حساسیت به لاتکس

حساسیت به لاتکس به‌شکل قرمزی و ناراحتی پوستی دقایق یا ساعاتی بعد از تماس با لاتکس بروز پیدا می‌کند. برافروختگی، خارش و کهیر که با تداوم تماس با لاتکس به حالت خشک و زبر درمی‌آید نیز از نشانه‌های دیگر این وضعیت هستند. اجزای لاتکس که هوا را از خود عبور می‌دهند باعث بروز عطسه، آبریزش بینی، عطسه، آبریزش چشم و خارش بدن می‌شوند. ازآنجاکه آلرژی شدید به لاتکس باعث تنگی نفس و التهاب می‌شود، این حساسیت می‌تواند خطرناک باشد و باید درمان آن را هرچه‌سریع‌تر پیگیری کنید.

۲۶. پیچک سمی آمریکایی

تماس با آلرژن‌های این گیاه که به صورت روغن در برگ‌ها، ریشه‌ها و ساقه پیچک سمی وجود دارد باعث آزردگی پوستی و خارش بدن می‌شود. علائم خارش بدن چهار تا ۴۸ ساعت بعد از تماس با پیچک در بدن ظاهر می‌شود و می‌تواند تا یک ماه بعد از تماس هم ادامه پیدا کند. خارش شدید، قرمزی و تورم همراه با ظهور تاول‌های پرآب از جمله علائم تماس با این گیاه است. تماس روغن گیاه باعث بروز خطوطی روی پوست می‌شود. ناراحتی و مشکلی که این گیاه ایجاد می‌کند هم باید سریعا مورد بررسی قرار بگیرد.

۲۷. بلوط سمی

تماس با بلوط سمی هم می‌تواند منجر به وضعیت بسیار خطرناکی در بدن شود و لازم است که بعد از دست زدن به این گیاه سریعا به پزشک مراجعه کنید. تماس با آلرژن‌های این گیاه که به صورت روغن در برگ‌ها، ریشه‌ها و ساقه بلوط سمی وجود دارد باعث آزردگی پوستی و خارش بدن می‌شود. علائم خارش بدن چهار تا ۴۸ ساعت بعد از تماس با پیچک در بدن ظاهر می‌شود و می‌تواند تا یک ماه بعد از تماس هم ادامه پیدا کند. خارش شدید، قرمزی و تورم همراه با ظهور تاول‌های پرآب از جمله علائم تماس با این گیاه است.

۲۸. محرک‌های شیمیایی و غیرشیمیایی

مواد شیمیایی و غیرشیمیایی مختلفی هستند که باعث خارش بدن می‌شوند. عضی از افراد در معرض پشم، عطر، بعضی از رنگ‌موها یا صابون‌ها و مواد شیمیایی دچار خارش می‌شوند. بعضی از مواد غذایی هم باعث حساسیت و خارش در بدن می‌شوند.

۲۹. واکنش آلرژیک

قرمزی و ناراحتی پوستی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن‌تان نسبت به آلرژن‌های پوست واکنش نشان بدهد. واکنش‌های آلرژیک شدید و ناگهانی می‌توانند باعث بروز تورم و تنگی نفس شوند؛ به همین خاطر نیاز به رسیدگی فوری دارند. خارش و تاولی که چند دقیقه تا چند ساعت پس از تماس با آلرژن‌ها در بدن ایجاد می‌شود، علائم واکنش آلرژیک هستند.

سایر مواردی که باعث خارش بدن می‌شوند

۳۰. گزیدگی کک

گزیدگی توسط حشره کک معمولا در نواحی پایینی ران و پا دیده می‌شود. گزیدگی کک به شکل برآمدگی‌های قرمز با هاله‌ای رنگی در اطراف آن است. علائم گزیدگی بلافاصله بعد از گزیده شدن روی پوست ظاهر می‌شوند.

۳۱. شپش بدن

شپش هم عامل دیگری است که باعث خارش بدن می‌شود. این شپش با شپش مو یا اندام تناسلی تفاوت دارد. شپش بدن و تخم‌های کوچک آن روی بدن یا البسه ظاهر می‌شوند.

علائم شپش بدن:

• ظاهر شدن برآمدگی‌های قرمز پوستی که باعث خارش بدن می‌شوند؛
• ضخیم و تیره شدن پوست در نواحی تحت تأثیر شپش؛
• قرمزی و زخم شدن پوست در اثر واکنش آلرژیک به گزیده شدن توسط شپش؛

۳۲. شپش سر

شپش به اندازه یک دانه کنجد است. هم خود شپش و هم تخم‌های آن روی مو مشخص می‌شوند. علائم وجود شپش سر عبارت‌اند از:

• خارش شدید پوست سر به خاطر گزیده شدن از سوی شپش؛
• وجود زخم روی پوست سر به خاطر خارش زیاد؛
• احساس تردد یک حشره (شپش)‌ روی سر.

۳۳. جای نیش و گزیدگی

گزیدگی و نیش حشرات می‌تواند بسیار خطرناک باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.

علائم خارش ناشی از گزیدگی:

• قرمزی و تورم در ناحیه گزیدگی؛
• خارش و زخم در ناحیه گزیدگی؛
• درد در ماهیچه‌ها و ناحیه گزیدگی؛
• برافروختگی در ناحیه گزیدگی و نیش حشره.

۳۴. تحریک و قرمزی ناشی از پوشک

علائمی که مشخص می‌کنند خارش بدن به خاطر تحریک ناشی از پوشک است، عبارت‌اند از:

• بروز قرمزی و ناراحتی پوستی در نقاطی از پوست که با پوشک در تماس بوده است؛
• آزردگی و مرطوب و قرمز شدن پوست؛
• التهاب و برافروختگی بخشی از پوست.

۳۵. مصرف برخی داروها

• داروهای ضدقارچ؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها (به ویژه مواردی که پایه سولفونامیدی دارند)؛
• مسکن‌های از بین‌برنده درد؛
• داروهای ضدانعقاد خون.

۳۶. بارداری

بعضی از زنان باردار در نواحی سینه، بازوها، شکم یا ران احساس خارش پیدا می‌کنند. البته علت این مشکلات می‌تواند بیماری‌های قبلی فرد مانند اگزما باشد که با بارداری تشدید شده است.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

مراجعه به پزشک ضروری است زیرا اگرچه دلیل خارش بدن در بعضی موارد نامشخص است اما پزشک، راه درمان را می‌داند. در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• اگر علت خارش بدن را نمی‌دانید؛
• اگر خارش شدید است؛
• اگر علائم دیگری به‌جز خارش هم در بدن‌تان دیده می‌شود.

تشخیص پزشکی علت خارش بدن

پزشک برای تشخیص مشکل خارش بدن، بیمار را معاینه فیزیکی می‌کند و پرسش‌هایی از او خواهد داشت:

• آزردگی و ناراحتی پوستی از چه زمانی ایجاد شده است؟
• آیا خارش مستمر است یا به صورت رفت و برگشتی در بدن‌تان احساس می‌شود؟
• آیا در معرض مواد محرک پوست بوده‌اید؟
• آیا حساسیت خاصی دارید؟
• در کدام نواحی بدن‌تان خارش شدیدتر است؟
• اخیرا چه داروهایی مصرف کرده‌اید؟

اگر با این پرسش‌ها و معاینه فیزیکی، علت خارش مشخص نشود احتمال نیاز به آزمایش‌های دیگری وجود خواهد داشت. مثل:

• آزمایش خون: این آزمایش دلایل پنهان خارش بدن را مشخص می‌کند؛
• آزمایش پوست: این آزمایش حساسیت‌های پوستی به مواد حساسیت‌زا را مشخص می‌کند؛
• نمونه‌برداری از پوست: این کار برای تشخیص عفونت پوستی استفاده می‌شود.

مراقبت‌های خانگی برای خارش بدن

برای رهایی از خارش بدن، روش‌های متنوعی وجود دارد که می‌توانید در منزل از آنها استفاده کنید:

• استفاده از مرطوب‌کننده‌های پوست که مانع از خشکی و خارش پوست می‌شوند؛
• پرهیز از خارش زیاد پوست که باعث وخامت خارش و آزردگی پوست می‌شود؛
• دوری از صابون‌ها، مواد شیمیایی مانند پودر لباس‌شویی و مواد دیگری که عطر و رنگ‌های مصنوعی دارند؛
• حمام و دوش آب سرد گرفتن با جوش شیرین و جوی دوسر؛
• استفاده از کرم‌های ضدخارش بدون نسخه؛
• مصرف قرص آنتی هسیتامین.

سؤالات متداول درمورد خارش بدن

-بهترین راه برای تسکین خارش پوست چیست؟

یک پارچه سرد یا مرطوب یا کیسه یخ را روی پوستی که خارش دارد بمالید. این کار را حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه یا تا زمانی که خارش کمتر شود، انجام دهید.

-چه کمبودی در بدن باعث خارش پوست می شود؟

خارش پوست بدون بثورات از علائم شایع کم‌خونی فقر آهن است. کم‌خونی فقر آهن را می‌توان با مصرف مکمل‌های آهن و خوردن غذاهای غنی از آهن درمان کرد.

– قوی‌ترین داروی ضد خارش چیست؟

استروئیدهای موضعی بهترین کرم ضد خارش هستند. آنها در دوزها و فرمول‌های مختلف در دسترس هستند و می‌توان آنها را به صورت کرم هیدروکورتیزون بدون نسخه خریداری کرد.

– آیا کم‌آبی بدن می‌تواند باعث خارش پوست شود؟

بله، خشکی پوست یکی از علائم رایج کم‌آبی بدن است. افراد ممکن است متوجه لکه هایی روی پوست، پوسته پوسته شدن پوست و خارش آن شوند. این علائم ممکن است با برخی دیگر از علائم کم آبی مانند تشنگی، خستگی یا تیره شدن ادرار همراه باشد.