اگر ضربان قلب بزرگ‌سالان در حالت استراحت بیش از ۱۰۰ بار در دقیقه باشد، به آن تاکی کاردی (Tachycardia) می‌گویند. تاکی کاردی یکی از انواع آریتمی قلبی است. این عارضه گاهی هیچ علامتی ندارند، اما ممکن است سبب علائمی مثل احساس‌کردن تپش قلب و سبکی سر شود. همچنین تاکی کاردی بسته به علتش و میزان دشواری کار قلب، ممکن است منجر به عوارض شدید شود. در این مقاله درباره علائم، علل و روش‌های درمانی تاکی کاردی خواهید خواند. با ما همراه باشید.
تاکی کاردی چیست؟
بیماری تاکی کاردی یعنی ضربان قلب بالا در حالت استراحت. قلب بزرگ‌سالان معمولا ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه می‌زند. پزشکان معمولا بیش از ۱۰۰ ضربان در دقیقه را خیلی سریع می‌دانند. عواملی مانند سن و میزان آمادگی جسمانی بر ضربان قلب فرد اثرگذارند. همچنین ممکن است ضربان قلب برخی از افراد هنگام ورزش بیش از حد معمول باشد که این هم نوعی تاکی کاردی محسوب می‌شود.
وقتی قلب خیلی سریع می‌تپد، نمی‌تواند خون را به‌خوبی پمپاژ کند، درنتیجه جریان خون به قسمت‌های مختلف بدن کاهش می‌یابد. علاوه بر این، ممکن است فشار در ریه‌ها نیز افزایش یابد و منجر به تجمع مایع شود.
قلب یک عضله است و وقتی خیلی سریع می‌زند، به‌مرور زمان ضعیف یا خسته می‌شود. این وضعیت کاردیومیوپاتی ناشی از تاکی کاردی نامیده می‌شود.
انواع تاکی کاردی
۱. تاکی کاردی سینوسی
در این حالت، ضربان قلب سریع‌تر از حد معمول است اما ریتم منظم است و تکانه از گره سینوسی دهلیزی می‌آید. علل این نوع تاکی کاردی عبارت‌اند از:
- استرس روحی و جسمی؛
- تب؛
- مصرف داروهای خاص؛
- برخی از بیماری‌ها؛
- عفونت؛
- مشکل تیروئید؛
- مشکلات خونی (مانند کم بودن تعداد گلبول‌های قرمز).
۲. تاکی کاردی سینوسی نامناسب
پزشکان دقیقا نمی‌دانند که چه چیزی باعث تاکی کاردی سینوسی نامناسب می‌شود، اما به نظر می‌رسد عوامل عصبی در بروز این نوع تاکی کاردی نقش دارند و چنین افرادی بیشتر مستعدش هستند:
- ورزش‌کاران؛
- کسانی که تحت فشار روانی هستند؛
- زنان؛
- افراد دچار عفونت کووید ۱۹؛
- مبتلایان به سندرم تاکی کاردی ارتواستاتیک وضعیتی (POTS).
به‌گفته محققان، درمان این نوع تاکی کاردی دشوار است، زیرا پزشکان درباره علت بروز آن اطلاعات کمی دارند. ممکن است پزشک تاکی کاردی سینوسی نامناسب را با مسدودکننده‌های بتا درمان کند.
۳. تاکی کاردی فوق بطنی یا دهلیزی
تاکی کاردی فوق بطنی یا دهلیزی ضربان قلب سریعی است که از حفره‌های فوقانی قلب شروع می‌شود. این نوع تاکی کاردی رایج‌ترین مشکل ریتم قلب در کودکان و جوانان است. بسیاری از افراد اولین بار از ۲۵ تا ۴۰سالگی دچار این عارضه می‌شوند.
این وضعیت معمولا جدی و خطرناک نیست، اما در موارد شدید ممکن است منجر به بیهوشی و ایست قلبی شود.
۴. فیبریلاسیون دهلیزی
گاهی فعالیت الکتریکی در دهلیزها ضربان‌ساز طبیعی قلب را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که باعث می‌شود حفره‌ها سریع و نامنظم منقبض شوند. این وضعیت فیبریلاسیون دهلیزی (A-fib) نامیده می‌شود.
بیشتر افراد دچار این عارضه بیماری قلبی دیگری هم دارند. احتمال بروز این بیماری در افرادی با بیش از ۶۵ سال سن بیشتر است. مصرف الکل و استعمال دخانیات هم ممکن است موجب فشار خون بالا و آپنه خواب شود. فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
۵. فلوتر دهلیزی
این وضعیت شبیه فیبریلاسیون دهلیزی است، اما ریتم‌ها منظم‌ترند. بسیاری از افراد هم فیبریلاسیون دهلیزی و هم فلوتر دهلیزی دارند.
۶. تاکی کاردی بطنی
در این حالت، سیگنال‌های الکتریکی غیرعادی در حفره‌های پایین قلب منجر به ضربان قلب سریع می‌شوند. ممکن است این مسئله ناشی از مشکلات قلبی‌عروقی مانند حمله قلبی سابق، مصرف برخی داروها، یا نوعی بیماری ژنتیکی باشد.
تعداد زیاد ضربان قلب سبب می‌شود که بطن‌ها به‌درستی منقبض نشوند و درنتیجه خون‌رسانی به بدن کاهش می‌یابد. علت و شدت علائم مشخص می‌کند که این وضعیت چقدر جدی است. گاهی ممکن است بسیار شدید باشد و نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته باشد.
۷. فیبریلاسیون بطنی
فیبریلاسیون بطنی (V-fib) نوعی اختلال جدی قلبی است که به‌سبب آن بطن‌ها به‌جای تپیدن، می‌لرزند و درنتیجه خون‌رسانی به بدن دچار مشکل می‌شود. عارضه فیبریلاسیون بطنی نوعی وضعیت اضطراری است. اگر ریتم قلب سریع به حالت طبیعی برنگردد، ممکن است گردش خون متوقف شود و فرد جان خود را از دست بدهد.
علائم تاکی کاردی
بسته به نوع و علت تاکی کاردی، فرد ممکن است دچار این علائم شود:
- ضربان قلب سریع؛
- درد قفسه سینه؛
- گیجی؛
- سرگیجه؛
- فشار خون پایین؛
- سبکی سر؛
- تپش قلب؛
- تنگی نفس؛
- ضعف ناگهانی؛
- غش یا ازدست‌دادن هوشیاری؛
- ایست قلبی (در برخی موارد).
بسیاری از افراد هیچ علامتی ندارند و فقط موقع معاینه‌ای معمول متوجه می‌شوند که تاکی کاردی دارند.
علل تاکی کاردی
تاکی کاردی معمولا از اختلال در تکانه‌های الکتریکی طبیعی ناشی می‌شود که عملکرد پمپاژ قلب یا سرعت پمپاژ قلب را تنظیم می‌کنند.
این عوامل ممکن است باعث ایجاد تاکی کاردی شوند:
- واکنش به داروهای خاص؛
- بی‌نظمی‌های مادرزادی قلب؛
- مصرف بیش از حد الکل یا کافئین؛
- مصرف کوکائین یا سایر مواد مخدر؛
- عدم تعادل الکترولیت بدن؛
- کمبود ویتامین B۱ (بیماری بری‌بری)؛
- فشار خون بالا؛
- سیگارکشیدن؛
- خستگی؛
- خون‌ریزی شدید؛
- جراحی سابق قلب؛
- استرس جسمی و روانی از جمله بیماری و اضطراب؛
- برخی از بیماری‌های ریوی؛
- مشکلات تیروئید؛
- کم‌خونی؛
- خون‌رسانی ضعیف و آسیب به بافت‌های قلب به‌سبب بیماری قلبی، بیماری عروق کرونر، بیماری دریچه‌ای قلب، نارسایی قلبی، بیماری ماهیچه قلب، تومورها یا عفونت‌ها.
البته گاهی اوقات ممکن است علت دقیق عارضه مشخص نباشد.
تشخیص تاکی کاردی
معمولا پزشک برای تشخیص تاکی کاردی علائم را می‌پرسد، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و در نهایت آزمایش تجویز می‌کند، آزمایش‌هایی از قبیل:
- الکتروکاردیوگرام: الکترودهای متصل به پوست تکانه‌های الکتریکی قلب را اندازه می‌گیرند.
- اکوکاردیوگرام: نوعی سونوگرافی است که تصویر متحرکی از قلب تولید می‌کند.
- دستگاه‌های پوشیدنی: فرد می‌تواند مانیتور هولتر یا ضبط‌کننده رویداد را حمل کند. این دستگاه‌ها می‌توانند روزها یا هفته‌ها ریتم قلب یا تکانه‌های الکتریکی قلب را کنترل کنند.
- آزمایش خون: این آزمایش مشخص می‌کند که تیروئید یا سایر مشکلات علت ابتلای فرد به تاکی کاردی هستند یا خیر.
- تست ورزش درجه‌بندی‌شده: این تست نحوه تأثیرگذاری فعالیت بدنی بر ریتم قلب را مشخص می‌کند.
- دستگاه ضبط‌کننده حلقه کاشت (ILR): پزشک می‌تواند این وسیله را زیر پوست قرار دهد. این دستگاه مدام فعالیت قلب را ثبت می‌کند.
- مطالعه الکتروفیزیولوژی: پزشکان به‌کمک این آزمایش‌های تهاجمی می‌فهمند چرا تاکی کاردی رخ می‌دهد و از کجا نشئت می‌گیرد.
درمان تاکی کاردی
درمان تاکی کاردی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- علت ابتلا؛
- سن فرد؛
- سلامت عمومی فرد؛
- عملکرد و ساختار قلب.
۱. مانور واگال
عصب واگ به تنظیم ضربان قلب کمک می‌کند. برخی از تکنیک‌ها یا مانورها می‌توانند بر این عصب اثر بگذارند و به کاهش ضربان قلب کمک کنند. این تکنیک‌ها عبارت‌اند از:
- اعمال فشار شکمی؛
- مالیدن آب سرد به صورت؛
- اعمال فشار ملایم به ناحیه گردن که در آن شریان کاروتید قرار دارد؛
- فشارآوردن و زورزدن در مواقعی مانند اجابت مزاج.
اینها ممکن است در مواقع اضطراری مفید باشند.
۲. مصرف دارو
پزشک ممکن است داروهای ضدآریتمی خوراکی یا وریدی تجویز کند. هدف این داروها بازگرداندن ریتم طبیعی قلب و تنظیم ضربان قلب است.
داروهایی که به افراد برای مهار تاکی کاردی کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:
- داروهای ضدآریتمی؛
- مسدودکننده‌های کانال کلسیم مانند دیلتیازم و وراپامیل؛
- بتابلاکرها یا مسدودکننده گیرنده آدرنرژیک بتا مانند پروپرانولول و متوپرولول؛
- رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین و آپیکسابان.
۳. کاردیوورژن یا دفیبریلاسیون
متخصص می‌تواند پچ یا الکترودهایی را به بدن فرد بچسباند و با دستگاه شوک الکتریکی به قلب بدهد. این کار باعث بازنشانی تکانه‌های الکتریکی در قلب می‌شود و ممکن است ریتم طبیعی را بازیابی کند.
هدف کاردیوورژن این است که ضربان غیرطبیعی قلب را درمان کند و ریتم منظم را بازگرداند. پزشک ممکن است برای این کار از دارو یا انرژی الکتریکی استفاده کند. درمان الکتریکی شوک‌های سریع و هماهنگ با انرژی کم را برای بازگرداندن ریتم فراهم می‌کند.
دفیبریلاسیون نوعی درمان الکتریکی است که برای بازگرداندن ریتم خون‌رسانی شوک‌های قوی‌تری به قلب می‌دهد تا خون دوباره به گردش درآید. دفیبریلاتورهای خارجی خودکار (AED) در بسیاری از مکان‌های عمومی برای استفاده اضطراری در دسترس‌اند. دفیبریلاتور قابل‌کاشت دستگاهی است که پزشک زیر پوست قرار می‌دهد تا در صورت نیاز شوک وارد کند.
۴. عمل جراحی
گاهی اوقات پزشک برای انجام تغییراتی که سبب کاهش خطر تاکی کاردی می‌شوند، جراحی را توصیه می‌کند. ضربان‌ساز یا دفیبریلاتور می‌تواند به مهار برخی از انواع تاکی کاردی کمک کند.
پزشک فقط در صورتی عمل جراحی را توصیه می‌کند که سایر روش‌های درمانی مؤثر نباشند یا فرد دچار بیماری قلبی دیگری نیز باشد.
پیشگیری از تاکی کاردی
برخی از راه‌های پیشگیری از تاکی کاردی و سایر مشکلات قلبی عبارت‌اند از:
- پرهیز از مصرف دخانیات و مواد مخدر؛
- کاهش استرس؛
- خواب کافی؛
- پیروی از رژیم غذایی سالم و ورزش منظم؛
- محدودکردن مصرف الکل و کافئین، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، آدرال، کوکائین، مت‌آمفتامین و محرک‌های قلبی.
عوامل زمینه‌ساز
این عوامل ممکن است احتمال بروز تاکی کاردی را افزایش دهند:
- سن؛
- عوامل ژنتیکی؛
- سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری قلبی؛
- اضطراب؛
- مصرف زیاد کافئین و الکل؛
- فشار خون بالا؛
- دیابت؛
- استرس؛
- سیگارکشیدن؛
- استفاده از داروهای غیرقانونی؛
- بیماری تیروئید.
عوارض احتمالی
بروز عوارض جانبی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- شدت و مدت و نوع تاکی کاردی؛
- سلامت عمومی فرد؛
- ابتلا به بیماری قلبی دیگر؛
- ساختار و عملکرد عضله قلب.
شایع‌ترین عوارض عبارت‌اند از:
- احساس تپش قلب؛
- غش و سرگیجه؛
- خستگی؛
- تنگی نفس؛
- درد قفسه سینه؛
- فشار خون پایین و شوک؛
- نارسایی قلبی.
شما بگویید
تا‌به‌حال خودتان یا عزیزانتان دچار علائم تاکی کاردی یا برادی کاردی شده‌اید؟ از چه راهکارهایی برای درمان خانگی تاکی کاردی استفاده می‌کنید؟ نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
