سوگیری تاییدی نوعی سوگیری شناختی است و اطلاعاتی را تأیید می‌کند که با باورها یا سوگیری‌های قبلی فرد سازگارند. این نوع سوگیری شناختی علاوه بر نحوه جمع‌آوری اطلاعات، بر نحوه تفسیر و یادآوری اطلاعات نیز اثر می‌گذارد. در این مقاله درباره نشانه‌ها و انواع این سوگیری و روش‌های غلبه بر سوگیری تاییدی می‌گوییم. با ما همراه باشید.
سوگیری تاییدی چیست؟
در سوگیری تاییدی یا خطای تایید، فرد به دنبال تأیید اطلاعاتی است که با باورها و عقاید قبلی‌اش همسو باشند. بنابراین سوگیری تاییدی یعنی فرد به شواهدی که باورهایش را تأیید می‌کند اهمیت بیشتری می‌دهد و شواهد مغایر با باورهایش را کم‌ارزش تلقی می‌کند.
پیتر واسون، متخصص حوزه روان‌شناسی شناختی، در دهه ۱۹۶۰ پژوهش‌های متعددی انجام داد و دریافت که افراد تمایل دارند به‌دنبال اطلاعاتی باشند که باورهای آنها را تأیید کنند.
بیایید نمونه‌ای از این نوع سوگیری شناختی را با هم بررسی کنیم. تصور کنید شخصی معتقد است افراد چپ‌دست از افراد راست‌دست خلاق‌ترند. هرگاه این شخص با فردی چپ‌دست روبه‌رو شود، به این «شواهد» اهمیت بیشتری می‌دهد. این فرد حتی ممکن است به‌دنبال روش‌های دیگری برای اثبات خلاق‌تربودن چپ‌دست‌ها باشد.
نشانه‌های سوگیری تاییدی
سوگیری تاییدی نشانه‌هایی دارد که مشخص می‌کنند شخص سهوی یا آگاهانه قربانی آن شده است. متأسفانه ممکن است تشخیص این نشانه‌ها بسیار سخت باشد. بااین‌حال برخی از علائمی که به شما کمک می‌کنند تشخیص دهید چه زمانی خودتان (یا دیگری) دچار این نوع سوگیری شده‌اید، عبارت‌اند از:
- فقط به‌دنبال اطلاعاتی هستید که باورهایتان را تأیید می‌کنند و اطلاعاتی را که مغایر با باورهایتان‌اند، نادیده می‌گیرید.
- به‌جای درنظرگرفتن همه شواهد موجود، به‌دنبال شواهدی هستید که آنچه را فکر می‌کنید درست است، تأیید کند.
- هنگام ارزیابی اطلاعات، بر کلیشه‌ها یا سوگیری‌های شخصی تکیه می‌کنید.
- فقط اطلاعاتی را به خاطر می‌سپارید که از باورهایتان حمایت می‌کنند.
- به اطلاعاتی که باورهایتان را تأیید می‌کنند واکنش عاطفی شدید نشان می‌دهید و به اطلاعات دیگر اهمیتی نمی‌دهید.
انواع سوگیری تاییدی
سوگیری تاییدی چند نوع مختلف دارد که برخی از رایج‌ترین انواع آن عبارت‌اند از:
- توجه جانبدارانه: این نوع سوگیری مربوط به زمانی است که عمدا روی اطلاعاتی تمرکز می‌کنید که نظرات قبلی شما را تأیید می‌کنند و اطلاعات دیگر را نادیده می‌گیرید.
- تفسیر مغرضانه: این نوع مربوط به زمانی است که آگاهانه اطلاعات را به‌گونه‌ای تفسیر می‌کنید که باورهایتان را تأیید کنند.
- حافظه جانبدارانه: این نوع سوگیری هم مربوط به زمانی است که اطلاعاتی را به خاطر می‌آورید که از دیدگاه‌هایتان پشتیبانی می‌کنند و اطلاعاتی را که مغایر با باورهایتان هستند، فراموش می‌کنید یا سخت به یاد می‌آورید.
نمونه‌هایی از سوگیری تاییدی
برای اینکه با سوگیری تاییدی بهتر آشنا شوید و اثرات آن بر زندگی روزانه را بهتر درک کنید، در این بخش چند نمونه از آن را با هم مرور می‌کنیم.
۱. تفسیر مسائل جاری
یکی از رایج‌ترین نمونه‌های سوگیری تأییدی نحوه جست‌وجو یا تفسیر اخبار است. ما به‌احتمال زیاد داستانی را باور می‌کنیم که دیدگاه‌های قبلی‌مان را تأیید کند، حتی اگر شواهد ارائه‌شده برای آن غیرمستند یا بی‌نتیجه باشند. مثلا اگر ما از یک نامزد سیاسی خاص حمایت کنیم، به‌احتمال زیاد خبرهایی را باور می‌کنیم که درباره او با دید مثبت صحبت کرده‌اند و انتقاداتی را که به او وارد شده است، نادیده می‌گیریم.
مسئله کنترل اسلحه را در نظر بگیرید:
فردی با کنترل اسلحه موافق است. سوگیری تاییدی باعث می‌شود این فرد به‌دنبال داستان‌های خبری و نظراتی باشد که بر نیاز به محدودیت مالکیت اسلحه تأکید می‌کنند. وقتی این فرد در رسانه‌ها داستان‌هایی درباره تیراندازی می‌شنود، آنها را به گونه‌ای تفسیر می‌کند که از باورهایش حمایت کنند.
حالا فردی را تصور کنید که به‌شدت مخالف کنترل اسلحه است. این فرد منابع خبری همسو با موقعیت خود را دنبال می‌کند. وقتی با داستان‌های خبری درباره تیراندازی مواجه می‌شود، آنها را به گونه‌ای تفسیر می‌کند که از دیدگاه فعلی‌اش حمایت کنند.
این دو نفر درباره موضوعی واحد نظرات بسیار متفاوتی دارند و بر اساس باورهایشان موضوع را تفسیر می‌کنند؛ این یعنی سوگیری تاییدی.
۲. روابط شخصی
نمونه دیگری از سوگیری تاییدی را می‌توان در نحوه انتخاب دوست و شریک عاطفی مشاهده کرد. به‌احتمال زیاد ما جذب افرادی شویم که باورها و ارزش‌هایی مشابه ما دارند و به رابطه با افرادی که باورهایی مغایر با باورهای ما دارند، تمایلی نداریم. این نشانگر همان سوگیری تاییدی ماست که فقط به‌دنبال افرادی هستیم که دیدگاه‌هایمان را تأیید کنند و ما را به چالش نکشند
۳. تصمیم‌گیری
سوگیری تاییدی ممکن است منجر به تصمیم‌گیری نادرست شود. مثلا اگر متقاعد شویم که یک سرمایه‌گذاری خاص خوب است، ممکن است علائم هشداردهنده مبنی بر زیان‌آوربودن این نوع سرمایه‌گذاری را نادیده بگیریم. یا اگر قصد داشته باشیم در یک شرکت خاص شغل پیدا کنیم، ممکن است فرصت‌های شغلی دیگری را که برایمان مناسب‌ترند، از دست بدهیم.
تأثیر سوگیری تاییدی بر زندگی
سوگیری تاییدی نوعی روال طبیعی عملکرد مغز است، پس اجتناب از آن ممکن نیست. گرچه این نوع سوگیری معمولا گرایشی منفی تلقی می‌شود که منطق و تصمیم‌گیری را مختل می‌کند، همیشه هم بد نیست.
سوگیری تاییدی ممکن است اثرات مثبت و منفی داشته باشد. از جنبه مثبت باعث می‌شود به باورها و ارزش‌های خود اعتماد داشته باشیم و به ما حس اطمینان و امنیت می‌دهد. از بعد منفی که نگاه کنیم، متأسفانه این نوع سوگیری ممکن است ما را از نگاه عینی به موقعیت‌ها باز دارد. همچنین می‌تواند بر تصمیمات ما اثر منفی بگذارد و منجر به تصمیم‌گیری بد یا انتخاب‌های اشتباه شود.
چطور بر سوگیری تاییدی غلبه کنیم؟
چند راه مختلف برای غلبه بر سوگیری تاییدی وجود دارد:
- نشانه‌های آن را بشناسید و در برخورد با آنها محتاطانه عمل کنید. به تعصبات شخصی و چگونگی تأثیر آنها بر تصمیم‌گیری‌تان آگاه باشید.
- در هر شرایطی تمام شواهد موجود را در نظر بگیرید نه فقط شواهدی را که دیدگاه‌های شما را تأیید می‌کنند.
- دیدگاه‌های مختلف را بشنوید و بسنجید، به‌خصوص دیدگاه کسانی را که با شما مخالف‌اند.
- با توجه به شواهد جدید، اگر لازم است تغییر عقیده بدهید و راه درست را در پیش بگیرید.
کلام آخر
متأسفانه همه ما تا حدی دچار سوگیری تاییدی هستیم، اما باید تلاش کنیم تا حد امکان جلوی اثرات منفی آن را بگیریم. اگر این نوع سوگیری شناختی و نشانه‌هایش را بشناسیم و این واقعیت را بپذیریم که وجود دارد، می‌توانیم برای غلبه بر آن تلاش کنیم، دیدگاه‌های مختلف را بشنویم و به حرف‌های افراد دیگر خوب گوش کنیم. با این کار می‌توانیم موقعیت‌های مختلف را از زاویه‌های دیگر هم ببینیم و فقط روی باورهای خودمان پافشاری نکنیم.
شما هم متوجه نشانه‌های سوگیری تاییدی در خود شده‌اید؟ برای غلبه بر آن از چه راهکارهایی استفاده می‌کنید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
