پریکاردیت التهاب پریکارد یا عضو کیسه‌مانندی است که سطح خارجی قلب را می‌پوشاند. گرچه بیشتر افراد مبتلا به پریکاردیت با مصرف دارو و استراحت درمان می‌شوند، برای درمان برخی افراد باید مایع داخل پریکارد آنها تخلیه شود. در این مقاله درباره علائم، علل و روش‌های تشخیص و درمان پریکاردیت می‌گوییم. با ما همراه باشید.
پریکاردیت چیست؟
پریکارد کیسه نازک دولایه و پر از مایعی است که سطح خارجی قلب را می‌پوشاند. متورم و قرمزشدن این پوشش نازک پریکاردیت نامیده می‌شود. این عارضه معمولا ناگهانی ایجاد می‌شود و ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد. گاهی اوقات مایع اضافی در فضای بین لایه‌های پریکارد وجود دارد که به آن افیوژن پریکارد می‌گویند. ممکن است هر کسی دچار پریکاردیت شود، اما این عارضه در مردان ۱۶ تا ۶۵ساله شایع‌تر است.
انواع پریکاردیت
رایج‌ترین انواع پریکاردیت عبارت‌اند از:
- پریکاردیت حاد: از جمله علائم پریکاردیت حاد بروز ناگهانی آن است. این عارضه معمولا بیش از ۳ هفته طول نمی‌کشد و ممکن است تشخیص تفاوت پریکاردیت حاد با درد ناشی از حمله قلبی دشوار باشد.
- پریکاردیت مزمن: نوعی التهاب پریکارد که ۳ ماه یا بیشتر پس از پریکاردیت حاد اولیه ادامه دارد.
- پریکاردیت انقباضی: نوع شدید پریکاردیت که در آن لایه‌های ملتهب پریکارد سفت می‌شوند و به هم می‌چسبند. پریکاردیت انقباضی عملکرد طبیعی قلب را مختل می‌کند و معمولا پس از چندین دوره پریکاردیت حاد ایجاد می‌شود.
- پریکاردیت عفونی: نوعی التهاب پریکارد که بر اثر نوعی عفونت ویروسی، باکتریایی، قارچی یا انگلی ایجاد می‌شود.
- پریکاردیت ایدیوپاتیک: پریکاردیتی که علت مشخصی ندارد.
- پریکاردیت تروماتیک: پریکاردیتی که بر اثر آسیب به قفسه سینه (مانند تصادف رانندگی) ایجاد می‌شود.
- پریکاردیت اورمیک: نوعی التهاب پریکارد که بر اثر نارسایی کلیه ایجاد می‌شود.
- پریکاردیت بدخیم: پریکاردیتی که بر اثر گسترش سلول‌های سرطانی در بدن ایجاد می‌شود.
علائم پریکاردیت
رایج‌ترین نشانه این عارضه درد قفسه سینه است. معمولا این درد:
- شدید و منقطع است؛
- در حالت نشسته یا خم‌شده به جلو کمتر می‌شود؛
- هنگام سرفه‌کردن، قورت‌دادن، نفس عمیق کشیدن یا صاف درازکشیدن شدیدتر می‌شود.
سایر علائم پریکاردیت عبارت‌اند از:
- تب؛
- تپش قلب؛
- سرفه خشک؛
- اضطراب یا خستگی؛
- تورم ساق و مچ پا (در موارد شدید)؛
- احساس درد در کمر، گردن یا شانه چپ؛
- سخت نفس‌کشیدن در هنگام درازکشیدن.
تورم ساق و مچ پا یا تنگی نفس ناشی از ورزش‌کردن ممکن است از علائم پریکاردیت انقباضی باشند. در این شرایط پریکارد سفت یا ضخیم می‌شود، عضله قلب نمی‌تواند منبسط شود و عملکرد قلب مختل می‌شود. فشرده‌شدن قلب ممکن است باعث شود خون دوباره به ریه‌ها، شکم و پاها برگردد و منجر به تورم و علائم نارسایی احتقانی قلب شود.
علل پریکاردیت
در ۹۰درصد موارد، علت پریکاردیت ناشناخته است. علل رایج پریکاردیت عبارت‌اند از:
- نارسایی کلیه؛
- آسیب به قفسه سینه؛
- سرطان غدد لنفاوی (لنفوم)؛
- نوعی عفونت ویروسی، باکتریایی، قارچی یا انگلی؛
- بیماری‌های ژنتیکی مانند تب مدیترانه‌ای خانوادگی (FMF)؛
- داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند (علت نادر)؛
- برخی از بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس، التهاب مفاصل و اسکلرودرمی.
شرایطی که احتمال ابتلا به پریکاردیت را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- حمله قلبی؛
- پرتودرمانی؛
- جراحی قلب باز (سندرم درسلر)؛
- کاتتریزاسیون قلبی یا فرسایش با فرکانس رادیویی (RFA).
این احتمال وجود دارد که التهاب پریکارد اخطار بدن در واکنش به این روش‌ها باشد.
تشخیص پریکاردیت
درد شدید در قفسه سینه و پشت شانه‌ها که با نشستن و خم‌شدن کمتر می‌شود و درد قفسه سینه در هنگام نفس‌کشیدن، نشانه‌های اصلی پریکاردیت هستند. پزشک درباره علائم و سابقه پزشکی سؤالاتی خواهد پرسید و سپس با گوشی پزشکی به صدای قلب فرد گوش خواهد داد.
پوشش ملتهب پریکارد باعث ایجاد صدای مالش یا خش‌خشی می‌شود که به آن «مالش پریکارد» می‌گویند. ممکن است پزشک حین گوش‌دادن به صدای قلب، از فرد بخواهد به جلو خم شود، نفس خود را حبس کند و یک‌باره آن را بیرون دهد؛ در این شرایط صدای مالش پریکارد به‌وضوح شنیده می‌شود.
همچنین بسته به میزان التهاب، ممکن است پزشک صدایی غیرمعمول را در ریه‌های فرد بشنود که نشانه وجود مایع در فضای اطراف ریه یا مایع اضافی در پریکارد اوست. آزمایش‌هایی که معمولا برای تشخیص پریکاردیت تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:
- کاتتریزاسیون قلبی؛
- آزمایش خون برای بررسی نشانگرهای التهاب پریکارد؛
- رادیولوژی قفسه سینه برای بررسی اندازه قلب و مایع درون ریه‌ها؛
- اکو قلب یا کاردیوگرام برای بررسی عملکرد قلب و بررسی وجود مایع در اطراف قلب (افیوژن پریکارد)؛
- ام‌آرآی قلب برای بررسی مایع اضافی در پریکارد، التهاب یا ضخیم‌شدن پریکارد یا فشرده‌شدن قلب؛
- سی‌تی‌اسکن برای بررسی کلسیم موجود در در پریکارد و تومورها و بیماری‌های نواحی اطراف قلب؛
- نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG). تغییرات ضربان قلب از جمله علائم پریکاردیت در نوار قلب است.
درمان پریکاردیت
۱. مصرف دارو
داروهای درمان پریکاردیت عبارت‌اند از:
- مسکن‌ها: معمولا پزشک برای تسکین دردهای ناشی از پریکاردیت مسکن‌هایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن تجویز می‌کند.
- کلشی‌سین: این دارو باعث کاهش التهاب در بدن می‌شود. اگر فرد دچار پریکاردیت حاد باشد یا علائم او مدام عود کنند، این دارو برایش تجویز می‌شود. البته افراد مبتلا به بیماری‌های کبد یا کلیه نباید از این دارو استفاده کنند. کلشی‌سین ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشد. پزشک قبل از تجویز کلشی‌سین، سابقه سلامتی شما را بررسی خواهد کرد.
- استروئید: استروئید یا کورتون داروهایی قوی برای مقابله با التهاب‌اند. اگر علائم پریکاردیت با سایر داروها بهبود نیابند یا علائم همچنان عود کنند، ممکن است پزشک کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون تجویز کند.
- آنتی‌بیوتیک: اگر پریکاردیت ناشی از عفونت باکتریایی باشد، ممکن است پزشک برای فرد آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
۲. جراحی
وقتی که مایع در فضای بین پریکارد جمع شود، ممکن است وضعیتی به‌نام افیوژن پریکارد را ایجاد کند. اگر تجمع مایع در پریکارد با فشار زیاد همراه باشد، ممکن است عملکرد قلب را مختل کند و وضعیتی به‌نام تامپوناد قلبی ایجاد کند. تجمع ناگهانی مایع در بین لایه‌های پریکارد باعث می‌شود قلب آن‌طور که باید کار نکند و ممکن است حتی باعث کاهش فشار خون شود. از آنجایی که تامپوناد قلبی تهدیدکننده زندگی است، پزشک باید بلافاصله مایع را تخلیه کند. در این شرایط پزشک طی پریکاردیوسنتز با لوله‌ای بلند و نازک به‌نام کاتتر مایع درون پریکارد را تخلیه می‌کند. هدایت کاتتر با اکوکاردیوگرافی یا سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود.
اگر پزشک نتواند مایع را با سوزن تخلیه کند، از طریق برشی کوچک در قفسه سینه، یک سوراخ در پریکارد ایجاد می‌کند تا مایع را تخلیه کند. اگر فرد دچار پریکاردیت انقباضی باشد، ممکن است نیاز باشد مقداری از پریکارد هم برداشته شود. این عمل جراحی پریکاردکتومی نامیده می‌شود.
عوارض جانبی پریکاردیت
تشخیص زودهنگام و درمان پریکاردیت معمولا احتمال عوارض را کاهش می‌دهد. رایج‌ترین عوارض پریکاردیت عبارت‌اند از:
- تجمع مایع در اطراف قلب (افیوژن پریکارد)؛
- ضخیم و زخم‌شدن دیواره قلب (پریکاردیت انقباضی)؛
- فشارآمدن به قلب به‌دلیل تجمع مایعات (تامپوناد قلبی).
پیشگیری از پریکاردیت
هیچ روش خاصی برای پیشگیری از پریکاردیت وجود ندارد. بااین‌حال، انجام اقداماتی برای جلوگیری از ابتلا به انواع عفونت‌ها ممکن است احتمال ابتلا به پریکاردیت را نیز کاهش دهد. این اقدامات عبارت‌اند از:
- تا زمان بهبودی کامل به افرادی که بیماری ویروسی یا آنفولانزا دارند، نزدیک نشوید.
- بهداشت را رعایت کنید. شستن مرتب دست‌ها ممکن است از گسترش بیماری جلوگیری کند.
- واکسن‌های توصیه‌شده را دریافت کنید. درباره واکسن‌های توصیه‌شده از جمله واکسن کرونا، سرخجه و آنفولانزا با پزشک مشورت کنید و طبق نظر پزشک عمل کنید.
میوکاردیت و پریکاردیت چه تفاوتی دارند؟
پریکاردیت التهاب پوشش اطراف قلب و میوکاردیت التهاب خود عضله قلب است. ممکن است هر دو باعث درد قفسه سینه شوند، اما در پریکاردیت، درد قفسه سینه در زمان نشستن و خم‌شدن به جلو کمتر می‌شود. میوکاردیت معمولا با احساس خستگی و ضعف همراه است.
کلام پایانی
در این مقاله خواندید که پریکاردیت قلب چیست و چه علائمی دارد. اگر علائم پریکاردیت را دارید، به پزشک مراجعه کنید تا سریع درمان شوید. درمان به‌موقع از عود مجدد پریکاردیت جلوگیری می‌کند. داروهایتان را سروقت مصرف کنید، به توصیه‌های پزشک عمل کنید و تاریخی را که برای مراجعه بعدی مشخص می‌کند، به خاطر بسپارید.
تابه‌حال دچار علائم پریکاردیت شده‌اید؟ به‌نظرتان روش‌های درمان خانگی پریکاردیت مؤثرند؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
